بوم طراحی شاخص چیست؟
در این مقاله به بررسی موضوع بوم طراحی شاخص خواهیم پرداخت. در ابتدا ضمن ارائه تعریفی از بوم طراحی شاخص به چگونگی ایجاد آن اشاراتی نمودیم. در ادامه استفاده از بوم طراحی شاخص ها به عنوان کارت امتیازدهی برای ارزیابی گزینههای مدل کسب و کار را بررسی خواهیم نمود. در نهایت نیز برای فهم بهتر مطالب به ذکر برخی مثال ها در زمینه بوم طراحی شاخص پرداختیم. می توان گفت با مطالعه این مقاله به فهم مناسبی در زمینه بوم طراحی شاخص دست خواهید یافت. در آخر می توانید دیدگاه ها و نظرات خود را با دیگران به اشتراک بگذارید.
مقدمه ای بر بوم طراحی شاخص
وقتی صدها ایده مختلف برای کسبوکار خود تولید میکنید، چگونه تصمیم میگیرید که روی کدام یک از آنها اول کار کنید؟ چگونه میتوانید یک انتخاب آگاهانه داشته باشید؟ چه ابزارهایی میتوانند به شما کمک کنند؟ بوم طراحی شاخص ها میتواند به عنوان یک کارت امتیازدهی استفاده شود که با آن میتوانید گزینههای بالقوه مدل کسبوکار جدید را ارزیابی کنید. چه در حال طراحی یک ارزش پیشنهادی جدید، مدل کسبوکار جدید، یا حتی یک استراتژی کامل برای آینده باشید، طراحی شاخص و معیارهای تغییری هستند که مشخصا به دنبال آن هستید. طراحی شاخص از هیچ جا پدید نمیآیند. در عوض، طراحی شاخص اطلاعاتی را از کسبوکار، چشمانداز، تحقیقات مشتری، زمینه فرهنگی و اقتصادی و ذهنیت شما که در طول مسیر شکل گرفته است، در بر میگیرند.
بوم طراحی شاخص چیست؟
بوم طراحی شاخص یک ابزار بصری و ساختارمند است که به تیمهای طراحی و توسعه محصول کمک میکند تا به طور واضح و جامع، معیارهای موفقیت یک محصول یا ویژگی جدید را تعریف کنند. این بوم به تیم اجازه میدهد تا بر روی آنچه که واقعاً مهم است تمرکز کنند و از ابتدا یک درک مشترک از اهداف طراحی ایجاد کنند. به این شاخص ها به عنوان ویژگیهای ساده ایدهتان فکر نکنید. آنها میتوانند و باید بیشتر از این باشند. به عنوان مثال، یک طراحی شاخص که از چشمانداز شما ناشی میشود ممکن است این باشد که کسبوکار شما باید به سیارهای سبزتر کمک کند. یا شاید میخواهید مشتریانتان احساس خوشحالی کنند؛ این هم طراحی شاخص دیگری است. آیا ایده کسبوکار جدید شما نیاز دارد که طی سه سال درآمد مشخصی ایجاد کند؟ این هم به عنوان طراحی شاخص بیشتر حساب میشود. خلاصه اینکه، طراحی شاخص برای تعیین اینکه آیا در مسیر درست هستید، آسانتر میشوند.
طراحی شاخص که ثبت میکنید، احتمالاً ابتدا از چشماندازی که با تیم خود تدوین کردهاید، میآیند. متوجه خواهید شد که برخی از عناصر در آن چشمانداز بسیار مهم هستند تا غیرقابل مذاکره باشند. بله، این بدان معناست که برخی از عناصر کمی انعطافپذیرتر هستند البته شاید کاملاً انعطافپذیر نباشند. برای یافتن مهمترین عناصر در چشمانداز خود، از روش “MoSCoW” استفاده کنید: هر عنصر را در دستههای “Must” (ضرورت است)، “Should” (باید، بهتر است)، “Could” (میتواند)، یا “Won’t” (نخواهد شد) طبقهبندی کنید. این به شما کمک میکند اولویتبندی نمایید. هنگامی که این تمرین را شروع کردید، ممکن است متوجه شوید که نیاز به تنظیم جزئی چشمانداز خود دارید. این ممکن است شما را به سمت یک جهت متفاوت سوق دهد. اگر اینطور است، طراحی شاخص را طوری تنظیم کنید که با جهت جدید مطابقت داشته باشد. با ادامه تکامل دیدگاه خود، ممکن است نیاز به اضافه کردن یا بهروزرسانی طراحی شاخص خود داشته باشید.
بررسی ابزار
- ضروریها
عناصر غیرقابل مذاکرهای که نمیتوانید آنها را حذف کنید.
- مطلوبها
شاخص های حیاتی نیستند اما دوست دارید داشته باشید.
- قابل مذاکرهها
هر چیزی که به طور مستقیم به تحقق چشمانداز شما مرتبط نیست.
- غیرقابل قبولها
کارهایی که قطعا انجام نخواهید داد.
بیشتر بخوانید: ارزش پیشنهادی چیست؟
استفاده از بوم طراحی شاخص به عنوان کارت امتیازدهی برای ارزیابی گزینههای مدل کسبوکار
بوم طراحی شاخص ها میتواند به عنوان یک کارت امتیازدهی استفاده شود که با آن میتوانید گزینههای بالقوه مدل کسبوکار جدید را ارزیابی کنید. در هر فرآیند طراحی، بین تولید گزینهها (تفکر واگرا) و انتخاب گزینهها (تفکر همگرا) نوسان میکنید. این رفتوآمد بین تفکر واگرا و همگرا، شورای طراحی بریتانیا را به سمت نمودار معروف فرآیند طراحی الماس دوتایی سوق داد و این یکی از اجزای تشکیلدهنده لوپ دوتایی است که برای ساخت آن استفاده شده است. در لوپ دوتایی، میتوانید تفکر واگرا را در مراحل ایدهپردازی، درک، اعتبارسنجی و نمونهسازی مشاهده کنید و تفکر همگرا را (بیشتر) در مرحله نقطه نظر؛ جایی که تصمیمات خود را میگیرید، مشاهده کنید. نکته مهم این است که در یک سفر طراحی خوب، تفکر واگرا و همگرا را با هم ترکیب نمیکنید. آنها نیازمند ذهنیتهای متفاوتی هستند و مغز انسان برای داشتن دو ذهنیت همزمان مناسب نیست. تفکر واگرا واقعاً به یک روش تفکر “بله و” نیاز دارد، جایی که هر چیزی ممکن است و یک ایده به ایده دیگری منجر میشود. قضاوت در مورد کیفیت ایدهها در این ذهنیت مثمر ثمر نیست و اگر به هر یک از آنها نگاه کنید، تعداد ایدههای تولید شده را به شدت کاهش میدهد. ایجاد گزینههای متعدد به اطمینان از اینکه شما همچنین امکاناتی را که ممکن است خارج از دیدگاه یا منطقه راحتی فعلی شما باشد، کاوش میکنید، کمک میکند؛ اینجاست که میتوانید ایدههای جدید و مخرب پیدا کنید. تفکر همگرا جایی است که تصمیمات خود را میگیرید و از بین گزینهها انتخاب میکنید. منطقی است که به روشی کم و بیش عینی انتخاب کنید، بنابراین رد کردن ایدههای جدید صرفاً به این دلیل که احساس غریبی یا خیلی متفاوت دارند، دشوار میشود. آنها باید بر اساس شایستگیهای خود ارزیابی شوند. در ادامه روشی را برای انجام این کار با استفاده از طراحی شاخص ها به عنوان یک کارت امتیازدهی شرح میدهیم.
بیشتر بخوانید: تعیین اهداف خرد SMART به چه معناست؟
استفاده از بوم طراحی شاخص به عنوان کارت امتیازدهی
هنگامی که طراحی شاخص خود را ایجاد و بهروزرسانی میکنید، آنها شامل موارد ضروری، بایدها، میتوانها و نبایدها برای کسبوکارتان میشوند، بر اساس چشمانداز، تحلیل محتوا، منشور تیم و هر چیز دیگری که در طول راه یاد گرفتهاید. طراحی شاخص قطبنمای شما برای تصمیمگیری هستند. بنابراین وقتی میخواهید یک گزینه مدل کسبوکار را ارزیابی کنید، قطعاً باید آن را بر اساس میزان تطابق آن با طراحی شاخص ارزیابی کنید. در طراحی شاخص، ممکن است معیارهایی را ببینید که تعریف میکنند چه چیزی برای شما و تیمتان از نظر موارد زیر غیرقابل مذاکره است:
- مالیات و درآمد: شاید مدیرعامل شما دستور داده است که به دنبال حداقل ۵۰ درصد افزایش سوددهی یا کاهش هزینه باشید.
- تاثیر محیط زیستی: شاید تیم بنیانگذاران شما در منشور تیم نوشتند که میخواهند ۱۰۰٪ تجدیدپذیر باشند.
- اندازه شرکت: شاید میخواهید یک شرکت بزرگ بسازید، یا برعکس، راهی برای افزایش مقیاسپذیری پیدا کنید.
- بازار: شاید در چشمانداز خود قرار دادهاید که میخواهید در بازار هدف خود شماره یک باشید.
- سایر موارد غیرقابل مذاکره که در معیارهای طراحی ارائه کردهاید: برای مثال، میخواهید به عنوان یک مکان عالی برای کار شناخته شوید.
فرض کنید ۵ مورد از موارد بالا را داریم. همچنین فرض کنید ۵ گزینه مدل کسبوکار برای ارزیابی داریم. کاری که اکنون میتوانیم انجام دهیم این است که یک ماتریس ایجاد کنیم و برای هر گزینه مدل کسبوکار امتیاز دهیم. مدل کسبوکاری با بالاترین امتیاز، مدلی است که بیشترین تطابق را با طراحی شاخص ها دارد و برنده است. این همان چیزی است که باید روی آن کار کنید.
ابزارهای تولید گزینهها
وقتی در مرحله ایدهپردازی هستید، قطعاً از تفکر واگرا استفاده خواهید کرد و از ابزارهایی مانند ماتریس خلاقیت، دیوار ایدهها و سایر ترفندهای الهامبخش خلاقیت استفاده خواهید کرد. در پست دیگری این فرآیند را با جزئیات بیشتری توضیح خواهیم داد. مرحله ایدهپردازی میتواند بسیار سرگرمکننده باشد و جهتهای جدید شگفتانگیزی ایجاد کند. و اگر درست انجام دهید، در نهایت صدها ایده خواهید داشت – برخی از آنها ممکن است واقعاً جالب باشند، در حالی که برخی دیگر بیارزش هستند. به سادگی زمانی برای کار روی همه آنها وجود ندارد، بنابراین چگونه میتوانید موارد ارزشمند را فیلتر کنید و اولویتبندی نمایید که وقت خود را کجا صرف کنید؟
ابزارهای تصمیمگیری
اولین قدم، دستهبندی ایدههای شماست. این به شما کمک میکند الگوهایی را در آنچه ایجاد کردهاید ببینید. چگونه میتوانید آنها را سازماندهی کنید؟ شاید، انجام این کار برخی از شکافها و ترکیبات واضحی را که هنوز پوشش ندادهاید به شما نشان دهد. برای هر خوشه، سعی کنید آنچه را که با ۳-۵ پستایت که یک ایده کسب و کاری جداگانه را توصیف میکنند، خلاصه نمایید. این باید شما را با حدود ۵-۱۰ ایده که فکر میکنید بهترین شانس موفقیت را دارند، رها نماید. این تعداد خوبی برای پر کردن بومهای مدل کسبوکار است تا ایدهها کمی توسعهیافتهتر شوند. زیاد روی هر کدام از آنها وقت نگذارید، باید حدود ۱۵-۲۰ دقیقه طول بکشد تا یک بوم مدل کسبوکار برای یک ایده ترسیم نمایید.
اعطای امتیاز
ترفند اختصاص امتیاز به تیم شما این است که مطمئن شوید افراد نمیتوانند هنگام پر کردن آن چه تصادفی و چه عمدی «تقلب» کنند. ما قبلاً این کار را با درخواست از افراد برای نوشتن امتیاز بین ۱ تا ۵ برای هر مدل کسبوکار و دسته انجام میدادیم، اما سپس به دست آوردن امتیازهایی که واقعاً تفاوت قابلتوجهی ندارند آسان است، که انتخاب را دشوارتر میکند. بنابراین، ما یک برنامه متفاوت تهیه کردیم. اگر ۵ مدل دارید، ۵ امتیاز نیز خواهید داشت، ۱-۵. در مثال ما ۵ دسته وجود دارد، بنابراین ۵ دسته برای امتیازدهی. با دادن ۵ مجموعه پستایت شماره ۱-۵ به هر عضو تیم، میتوانید مطمئن شوید که هر یک از آنها تأثیر یکسانی بر نتیجه نهایی دارند. از اعضای تیم خود بخواهید پستایتهای رأیگیری خود را روی ماتریس بچسبانند. برای هر دسته، برای هر مدل کسبوکار، به هر عضو تیم نیاز دارید که یک پستایت با یک امتیاز اضافه کند. بهتر است اگر مدلهای کسبوکار را ۱-۵ در هر دسته رتبهبندی کنند. (اگر میخواهید بررسی کنید که آیا درست انجام دادهاید، مجموع هر دسته باید یکسان باشد، (۵+۴+۳+۲+۱) x (تعداد اعضای تیم))
اکنون، میانگین امتیازها را محاسبه میکنیم. امتیاز هر یک از مدلهای کسبوکار را جمع کنید و بر تعداد دستهها تقسیم کنید. این میانگین امتیاز شماست. اکنون باید مشخص باشد که یک گزینه وجود دارد که بهتر از بقیه امتیاز میگیرد.
نکته: اگر هنوز نتایج خیلی مشابهی دارید، همه ۵ برچسب چسبنده را با ۱۰ جایگزین کنید و نتیجه خود را دوباره محاسبه کنید.
بیشتر بخوانید:بیانیه چشم انداز
چگونه یک بوم طراحی شاخص را مرحله به مرحله ایجاد کنیم؟
در این بخش به نحوه ایجاد یک بوم طراحی شاخص به صورت مرحله به مرحله خواهیم پرداخت.
۱- قبل از شروع
- محیطی آرام فراهم کنید.
- از اعضای تیم بخواهید دلایل خود برای حضور در این پروژه و همچنین چشمانداز و ایدههایی که در مورد آن دارند را مرور کنند.
چک لیست:
- محیطی آرام، مثبت و خصوصی فراهم کنید.
- برای هر نفر ماژیک و کاغذ آماده کنید.
- بوم را روی یک برگه بزرگ چاپ یا بکشید.
- تعداد زیادی یادداشت چسبدار و ماژیک آماده داشته باشید.
- ۴۵ دقیقه زمان بدون مزاحمت برای خود در نظر بگیرید.
۲- جمعآوری طراحی شاخص
از اعضای تیم بخواهید ابتدا به صورت فردی با نوشتن آنها روی یادداشتهای چسبدار، طراحی شاخص را ارائه دهند. منابع طراحی شاخص میتوانند بوم چشمانداز شما، چیزهایی که هنگام صحبت با مشتریان (آینده) خود یاد گرفتهاید و نتایج اعتبارسنجی باشند. علاوه بر این ایدههای بلندپروازانه، معمولاً برخی محدودیتها نیز وجود دارد که باید در نظر گرفته شود: ایجاد درآمد مشخص، تناسب با زیرساخت خاص، محدودیتهای زمانی، بودجه و…. مطمئن شوید که همه آنها را ثبت میکنید.
نکته:سعی کنید معیارهای خود را تا حد امکان واضح کنید تا خودتان و دیگران سه ماه دیگر هم آنها را درک کنند. طراحی معیار پیچیدهتر را تقسیم کنید.
۳- نگاشت آنها روی بوم
- وقتی هر عضو تیم یک پشته طراحی شاخص دارد، نوبت به نوبت آنها را روی بوم بچسبانید. آنها را جایی بچسبانید که فکر میکنید ابتدا باید باشند، بعداً آنها را سازماندهی میکنیم. از اعضای تیم بخواهید توضیح دهند که چرا فکر میکنند این یک طراحی شاخص است و چرا باید در باکسهایی که قرار دادهاند باشد. اگر تکراری پیدا کردید، آنها را روی هم بچسبانید.
- وقتی همه چیز روی تخته بود، یک قدم عقب بروید. استراحت کوتاهی داشته باشید. چیزی را از قلم انداختید؟ چیزی را فراموش کردید؟
۴- سازماندهی شاخص ها
اکنون، با تیم خود، هر یادداشت چسبدار را مرور کنید و ببینید کدامها واقعا غیرقابل مذاکره هستند. در این مورد سختگیر باشید، موارد دلخواه خوب هستند، نه بیشتر! اگر گیر کردید، سعی کنید یادداشتهای چسبدار را در همان باکس مقایسه کنید و ببینید کدامها کم اهمیتترین هستند. اگر به آن شاخص نرسیدید چه؟ اگر به معنای شکست کامل نباشد، غیرقابل مذاکره نیست.
نکته: سازماندهی روی یک بوم معمولاً به معنای خوشهبندی و حذف چیزها است. چیزهایی که واقعا مهم نیستند باید حذف شوند! اگر میخواهید آنها را برای بعد نگه دارید، یک پارکینگ داشته باشید.
۵- کمیسازی طراحی شاخص
طراحی شاخص را مرور کنید و آنها را SMART (Specific, Measurable, Achievable, Relevant, Time-bound) کنید. در صورت لزوم، پستیتها را با پستیتهای تعریفشدهتر جایگزین کنید. یادداشت طراحی شاخص SMART را نگه دارید.
۶- گامهای بعدی
به طور مرتب طراحی شاخص خود را مرور کنید، هم به عنوان سنگ محک برای ایدهها و جهتگیریها، و هم برای بررسی اینکه آیا نیاز به بهروزرسانی دارند زیرا دیدگاه شما اطلاعات بیشتری پیدا کرده است.
چک لیست:
- شما طراحی شاخص را با حذف شاخص های غیر مهم پاکسازی کردهاید. مثلاً با رایگیری.
- شما با تیم خود برای کمّیسازی شاخص های خود وقت گذاشتهاید.
- شما طراحی شاخص خود را با چشمانداز خود مرتبط کردهاید.
- شما طراحی شاخص خود را کمیسازی کردهاید: آنها را SMART کنید.
- طراحی شاخص خود را مرور کنید. آیا آنها هنوز هم منطقی هستند؟
مثال بوم طراحی شاخص
بوم طراحی شاخص ابزاری قدرتمند برای شرکتهای بزرگ است تا بتوانند محصولات و خدمات خود را به طور هدفمند و موثر توسعه دهند. در ادامه، چند مثال از شرکتهایی که از این ابزار استفاده کردهاند آورده شده است:
۱. نایکی (Nike)
نایکی برای طراحی کفشهای ورزشی جدید از بوم طراحی شاخص استفاده میکند. در این بوم، شاخصهایی مانند راحتی، عملکرد ورزشی، سبک و مد روز، دوام و قیمت به عنوان شاخص های اصلی موفقیت تعریف میشوند. همچنین، گروههای مختلف مشتریان مانند ورزشکاران حرفهای، ورزشکاران آماتور و مدگراها و محدودیتهایی مانند هزینه تولید و مواد اولیه در نظر گرفته میشوند.
۲. آمازون (Amazon)
آمازون برای توسعه سرویسهای جدید مانند الکسا (Alexa) از بوم طراحی شاخص بهره میبرد. در این بوم، شاخصهایی مانند سهولت استفاده، قابلیت شخصیسازی، ادغام با سایر دستگاهها، امنیت و قیمت به عنوان معیارهای اصلی موفقیت تعریف میشوند. همچنین، گروههای مختلف مشتریان مانند خانوادهها، افراد مسن و افراد جوان و محدودیتهایی مانند هزینه توسعه و زیرساختهای فنی در نظر گرفته میشوند.
۳. تسلا (Tesla)
تسلا برای طراحی خودروهای برقی جدید از بوم طراحی شاخص استفاده میکند. در این بوم، شاخصهایی مانند برد مسافت، شتاب، فناوریهای خودران، طراحی زیبا، قیمت و دوام باتری به عنوان شاخص های اصلی موفقیت تعریف میشوند. همچنین، گروههای مختلف مشتریان مانند علاقهمندان به محیط زیست، افراد ثروتمند، علاقهمندان به فناوری و محدودیتهایی مانند هزینه تولید و دسترسی به مواد اولیه در نظر گرفته میشوند.
مزایای استفاده از بوم طراحی شاخص
- توسعه محصولات متمرکز بر مشتری: با مشخص کردن نیازها و خواستههای مشتریان، محصولات و خدماتی طراحی میشوند که واقعاً مورد نیاز آنها است.
- بهبود تصمیمگیری: با داشتن شاخصهای مشخص، تصمیمگیریها بر اساس دادهها و اولویتها صورت میگیرد.
- افزایش بهرهوری: با داشتن یک نقشه راه روشن، تیمها میتوانند با سرعت و کارایی بیشتری کار کنند.
- کاهش ریسک شکست: با شناسایی زودهنگام مشکلات، ریسک شکست پروژه کاهش مییابد.
- همکاری موثرتر: اعضای تیم درک مشترکی از اهداف دارند و میتوانند به طور مؤثر با هم همکاری کنند.
نتیجه گیری
بوم طراحی شاخص یک ابزار بصری و ساختارمند است که به تیمهای طراحی و توسعه محصول کمک میکند تا به طور واضح و جامع، معیارهای موفقیت یک محصول یا ویژگی جدید را تعریف کنند. این بوم به تیم اجازه میدهد تا بر روی آنچه که واقعاً مهم است تمرکز کنند و از ابتدا یک درک مشترک از اهداف طراحی ایجاد کنند. استفاده از کارت امتیازدهی طراحی شاخص برای ارزیابی گزینههای مدل کسبوکار شما تضمین میکند که شما و تیمتان انرژی خود را صرف کارهای درست میکنید و وقت خود را برای بحثهای بیپایان تلف نمیکنید. بهطور جایگزین، زمانی که فقط گزینههایی پیدا میکنید که با طراحی شاخص همسو نیستند، یا گزینهای وجود دارد که تیم شما دوست دارد، اما با شاخص ها مطابقت ندارد، میتوانید نگاهی دقیق به طراحی شاخص ها خود بیندازید: شاید چیزی نیاز به تغییر داشته باشد. با استفاده از بوم طراحی شاخص همه اعضای تیم به طور واضح میدانند که چه چیزی باید به دست آید و با داشتن شاخص های مشخص، تصمیمگیریها بر اساس دادهها و اولویتها صورت میگیرد. در واقع اعضای تیم درک مشترکی از اهداف دارند و میتوانند به طور مؤثر با هم همکاری کنند. از سوی دیگر با داشتن شاخصهای مشخص، پیشرفت پروژه و موفقیت محصول به راحتی قابل ارزیابی است.
جهت ارتقاء سطح کیفی مقالات و تکمیل مباحث مربوط لطفا نظرات و دیدگاههای خود را در پایان این مقاله درج کنید، همچنین چند مقاله مرتبط با موضوع بوم طراحی شاخص برای مخاطبان سایت شریف استراتژی به اشتراک گذاشته شده است. شما میتوانید با ارائه درخواست مشاوره از طریق ارسال فرم، مشاوره رایگان در خصوص کسب و کار خود دریافت نمایید. پس از ارسال درخواست، کارشناسان شریف استراتژی در اسرع وقت با شما تماس خواهند گرفت.
در گفتگو ها شرکت کنید.