مدیریت ریسک در برنامه ریزی استراتژیک چیست؟

برنامه ریزی استراتژیک، سنگ بنای موفقیت بلندمدت کسب‌وکار است. این فرآیند شامل تعیین اهداف، تخصیص منابع، و اتخاذ تصمیمات حیاتی برای هدایت یک شرکت به سوی آینده‌ای که در نظر دارد، می‌شود. با این حال، فرآیند برنامه ریزی استراتژیک ذاتاً با عدم قطعیت و خطرات بالقوه – هم داخلی و هم خارجی – همراه است که می‌تواند حتی دقیق‌ترین استراتژی‌ها را نیز از مسیر خود منحرف کند. بنابراین، ادغام مدیریت ریسک در برنامه ریزی استراتژیک فقط یک رویه برتر نیست؛ بلکه یک ضرورت است. مدیریت ریسک در برنامه ریزی استراتژیک به شناسایی، ارزیابی، و کاهش سیستماتیک ریسک‌هایی اشاره دارد که می‌توانند بر دستیابی به اهداف استراتژیک تأثیر بگذارند. این ادغام تضمین می‌کند که سازمان‌ها می‌توانند عدم قطعیت را هدایت کنند، تصمیمات آگاهانه بگیرند، و استراتژی‌های تاب‌آور بسازند. این مقاله به بررسی جامع چگونگی تکمیل و ارتقاء فرآیند برنامه ریزی استراتژیک توسط مدیریت ریسک می‌پردازد.

برنامه ریزی استراتژیک چیست؟

برنامه ریزی استراتژیک تلاشی منظم برای تولید تصمیمات و اقدامات اساسی است که شکل و جهت‌گیری یک سازمان، کاری که انجام می‌دهد، و دلیل انجام آن را تعیین می‌کند. این فرآیند معمولاً افقی چندساله را پوشش می‌دهد و مأموریت، چشم‌انداز، و اهداف بلندمدت یک سازمان را تعریف می‌کند. همچنین، استراتژی‌های مورد نیاز برای دستیابی به این اهداف را ترسیم کرده و منابع را بر اساس آن تخصیص می‌دهد. در فرآیند برنامه ریزی استراتژیک، تصمیم‌گیرندگان قابلیت‌های داخلی و فرصت‌ها و تهدیدات خارجی را تحلیل می‌کنند. آن‌ها از ابزارهایی مانند تحلیل سوات (SWOT)، تحلیل پستل (PESTEL)، و پنج نیروی پورتر برای درک موقعیت استراتژیک خود استفاده می‌کنند. نتیجه این فرآیند، نقشه‌ای است که فعالیت‌های عملیاتی سازمان را با جاه‌طلبی‌های بلندمدت آن همسو می‌کند. در حالی که این فرآیند وضوح و جهت‌گیری را به ارمغان می‌آورد، نیاز به پیش‌بینی و مدیریت انواع مختلف ریسک را نیز مطرح می‌کند.

بیشتر بخوانید: تعریف مدیریت ریسک چیست؟ انواع مدیریت ریسک در شرکتهای مالی و بیمه ها چگونه انجام میشود؟

درک ریسک در بافت استراتژیک

ریسک، در بستر برنامه ریزی استراتژیک، به این معناست که رویدادهای آینده ممکن است باعث انحراف از اهداف استراتژیک یک سازمان شوند. این ریسک‌ها می‌توانند استراتژیک، عملیاتی، مالی، قانونی، فناورانه، یا اعتباری باشند. بر خلاف ریسک‌های عملیاتی که معمولاً قابل پیش‌بینی‌تر و کنترل‌پذیرتر هستند، ریسک‌های استراتژیک از نظر دامنه گسترده‌ترند و می‌توانند از عوامل کلان‌محیطی خارجی یا تصمیمات استراتژیک داخلی نشأت بگیرند. درک ریسک در بافت استراتژیک فراتر از شناسایی تهدیدات بالقوه است. این درک شامل ارزیابی احتمال وقوع این ریسک‌ها، تأثیر بالقوه آن‌ها، و توانایی سازمان برای پاسخگویی است. ریسک‌ها می‌توانند هم تهدید و هم فرصت باشند، و هدف مدیریت ریسک استراتژیک نه حذف تمام ریسک‌ها، بلکه درک، مدیریت، و اتخاذ تصمیمات آگاهانه با در نظر گرفتن ریسک است که ارزش بلندمدت ایجاد کند.

چرا مدیریت ریسک در برنامه ریزی استراتژیک اهمیت دارد؟

ادغام مدیریت ریسک در برنامه ریزی استراتژیک به دلایل مختلفی ضروری است. اولاً، با اطمینان از اینکه رهبران هنگام توسعه استراتژی‌ها عدم قطعیت‌ها را در نظر می‌گیرند، تصمیم‌گیری را بهبود می‌بخشد. ثانیاً، تاب‌آوری و انطباق‌پذیری سازمان را افزایش می‌دهد. با درک ریسک‌ها، شرکت‌ها می‌توانند برنامه های اضطراری را توسعه داده و در مواجهه با اختلالات چابک باقی بمانند. ثالثاً، با پیش‌بینی و آمادگی برای سناریوهای نامطلوب، به حفاظت از اعتبار و دارایی‌های سازمان کمک می‌کند.

علاوه بر این، سرمایه‌گذاران، رگولاتورها، و سایر ذینفعان به طور فزاینده‌ای از سازمان‌ها انتظار دارند که اقدامات مدیریت ریسک فعال را نشان دهند. یک برنامه استراتژیک آگاه به ریسک، نه تنها کسب‌وکار را محافظت می‌کند بلکه یک مزیت رقابتی نیز فراهم می‌آورد. شرکت‌هایی که می‌توانند تغییر را پیش‌بینی کرده و استراتژی‌های خود را بر این اساس تطبیق دهند، احتمال بیشتری دارند که در یک محیط کسب‌وکار پرنوسان موفق شوند.

اصول کلیدی مدیریت ریسک استراتژیک کدام اند؟

مدیریت ریسک استراتژیک توسط چندین اصل اساسی هدایت می‌شود که اثربخشی آن را تضمین می‌کنند:

الف. همسویی با اهداف سازمانی: مدیریت ریسک باید مستقیماً با اهداف و مقاصد استراتژیک سازمان مرتبط باشد. ریسک‌ها باید بر اساس چگونگی تأثیرگذاری بر دستیابی به این اهداف ارزیابی شوند.

ب. ادغام در فرآیندهای استراتژیک: مدیریت ریسک نباید یک فعالیت مستقل باشد. باید در تمام مراحل برنامه ریزی استراتژیک، از اسکن محیطی و تعیین هدف تا اجرا و نظارت، گنجانده شود.

ج. حاکمیت و پاسخگویی: ساختارهای حاکمیتی روشن برای تعریف نقش‌ها، مسئولیت‌ها، و خطوط گزارش‌دهی ضروری است. رهبری ارشد باید از ادغام مدیریت ریسک در برنامه ریزی استراتژیک حمایت کند.

د. جهت‌گیری آینده‌نگر: مدیریت ریسک استراتژیک بر عدم قطعیت‌های آینده و پیامدهای آن‌ها تمرکز دارد. این رویکرد بر تحلیل سناریو، پایش روندها، و سیستم‌های هشدار اولیه تأکید دارد.

ه. بهبود مستمر: مدیریت ریسک یک فرآیند جاری است. سازمان‌ها باید به طور منظم ارزیابی‌های ریسک و استراتژی‌های کاهش ریسک خود را با در دسترس قرار گرفتن اطلاعات جدید، بازبینی و به‌روزرسانی کنند.

نحوه شناسایی ریسک های استراتژیک چگونه است؟

اولین گام در مدیریت ریسک‌های استراتژیک، شناسایی آن‌هاست. این شامل شناسایی رویدادها یا روندهایی است که می‌توانند دستیابی به اهداف استراتژیک را مختل یا تقویت کنند. منابع ریسک استراتژیک می‌توانند داخلی یا خارجی باشند:

ریسک‌های داخلی: این ریسک‌ها از درون سازمان نشأت می‌گیرند و ممکن است شامل مسائلی مانند شکست رهبری، تخصیص ضعیف منابع، اجرای ناکارآمد استراتژی، عدم همسویی فرهنگی، یا محدودیت‌های فناورانه باشند.

ریسک‌های خارجی: این ریسک‌ها از محیط خارجی ناشی می‌شوند و شامل نوسانات اقتصادی، تغییرات نظارتی، بی‌ثباتی ژئوپلیتیکی، اختلال در صنعت، رقابت بازار، و تغییرات در رفتار مصرف‌کننده هستند.

روش‌های شناسایی ریسک شامل جلسات طوفان فکری، مصاحبه با کارشناسان، تحلیل سوات (SWOT) و پستل (PESTEL)، بنچمارکینگ، و استفاده از ابزارهای پیش بینی استراتژیک است. هدف، ایجاد یک فهرست جامع از ریسک‌های بالقوه است که می‌توانند بر استراتژی تأثیر بگذارند، هم به صورت مثبت (فرصت‌ها) و هم به صورت منفی (تهدیدها).

بیشتر بخوانید: مدیریت استراتژیک چیست؟ فرایند برنامه ریزی در مدیریت استراتژیک چگونه است؟

ارزیابی و اولویت بندی ریسک چگونه است؟

پس از شناسایی ریسک‌ها، باید آن‌ها را ارزیابی کرد تا تأثیر و احتمال بالقوه آن‌ها درک شود. این ارزیابی به اولویت‌بندی ریسک‌ها و تخصیص منابع بر اساس آن کمک می‌کند.

ارزیابی کیفی: این شامل ارزیابی ریسک‌ها بر اساس معیارهای ذهنی مانند تأثیر و احتمال بالا، متوسط، یا کم است. ابزارهایی مانند ماتریس‌های ریسک و نقشه‌های حرارتی (heat maps) معمولاً استفاده می‌شوند.

ارزیابی کمی: در صورت امکان، ریسک‌ها باید با استفاده از داده‌های عددی برای تخمین تأثیر مالی یا احتمال آن‌ها تحلیل شوند. تکنیک‌هایی مانند شبیه‌سازی مونت کارلو، درختان تصمیم‌گیری، و تحلیل حساسیت ممکن است به کار گرفته شوند.

اشتها به ریسک و تحمل ریسک: سازمان‌ها باید اشتها به ریسک خود را تعریف کنند—یعنی میزان و نوع ریسکی که مایل به پذیرش آن در تعقیب اهداف استراتژیک هستند. تحمل ریسک، تغییرات قابل قبول در نتایج را مشخص می‌کند.

اولویت‌بندی ریسک تضمین می‌کند که مهم‌ترین تهدیدات و فرصت‌ها مورد توجه تصمیم‌گیرندگان قرار گیرند. ریسک‌های با اولویت بالا باید به طور مداوم نظارت شده و به طور فعال در طول چرخه عمر استراتژی مدیریت شوند.

مفهوم استراتژی های پاسخ و کاهش ریسک چیست؟

پس از اولویت‌بندی ریسک‌ها، گام بعدی توسعه و پیاده‌سازی استراتژی‌های پاسخ به ریسک است. این پاسخ‌ها در چندین دسته قرار می‌گیرند:

الف. اجتناب (Avoidance): تغییر استراتژی برای حذف کامل ریسک. به عنوان مثال، خروج از یک بازار پرریسک یا رد یک سرمایه‌گذاری پرخطر.

ب. کاهش (Reduction): پیاده‌سازی کنترل‌ها یا فرآیندها برای کاهش احتمال یا تأثیر ریسک. این ممکن است شامل تقویت فرآیندهای داخلی، بهبود تاب‌آوری زنجیره تأمین، یا سرمایه‌گذاری در آموزش کارکنان باشد.

ج. انتقال (Transfer): انتقال ریسک به شخص ثالث، مانند از طریق بیمه، برون‌سپاری، یا مشارکت‌ها.

د. پذیرش (Acceptance): تصدیق ریسک بدون انجام اقدام خاص، معمولاً زمانی که هزینه کاهش آن از منفعت آن بیشتر باشد.

ه. بهره‌برداری (Exploitation): در مورد ریسک‌های مثبت یا فرصت‌ها، توسعه استراتژی‌ها برای بهره‌برداری از دستاوردهای بالقوه.

انتخاب استراتژی پاسخ به ریسک مناسب به ماهیت ریسک، تأثیر بالقوه آن، و ظرفیت سازمان برای اقدام بستگی دارد. برنامه های کاهش ریسک باید در برنامه استراتژیک گنجانده شده و به طرفین مسئول اختصاص یابند.

تعبیه مدیریت ریسک در فرآیند برنامه ریزی استراتژیک چگونه است؟

برای مؤثر بودن مدیریت ریسک، باید در سراسر فرآیند برنامه ریزی استراتژیک تعبیه شود. این امر مستلزم ادغام در هر مرحله است:

اسکن محیطی: در طول تحلیل محیط خارجی و داخلی، عوامل ریسک باید شناسایی شده و در چارچوب های سوات (SWOT) و پستل (PESTEL) گنجانده شوند.

تعیین هدف: اهداف استراتژیک باید تعادلی بین جاه‌طلبی و تحمل ریسک را منعکس کنند. اهداف غیرواقع‌بینانه می‌توانند سازمان را در معرض ریسک‌های غیرضروری قرار دهند.

تدوین استراتژی: استراتژی‌های جایگزین باید بر اساس پروفایل‌های ریسک آن‌ها ارزیابی شوند. برنامه ریزی سناریو و تحلیل “چه می‌شود اگر” می‌تواند به پیش‌بینی پیامدهای مسیرهای مختلف کمک کند.

اجرای استراتژی: برنامه های اجرا باید شامل اقدامات کاهش ریسک، برنامه های اضطراری، و تخصیص منابع برای مدیریت ریسک باشند.

نظارت بر عملکرد: شاخص های کلیدی ریسک (KRIs) و شاخص های کلیدی عملکرد (KPIs) باید برای ارزیابی میزان مواجهه با ریسک و عملکرد استراتژیک پایش شوند.

تعبیه مدیریت ریسک تضمین می‌کند که این موضوع به بخشی طبیعی از تفکر و تصمیم‌گیری استراتژیک تبدیل می‌شود، نه یک فکر بعدی.

نقش رهبری و فرهنگ در مدیریت ریسک چیست؟

رهبری نقشی حیاتی در پرورش یک فرهنگ آگاه به ریسک و ادغام مدیریت ریسک در برنامه ریزی استراتژیک ایفا می‌کند. مدیران اجرایی باید با الگو قرار دادن خود، تعهد به شیوه‌های مدیریت ریسک را نشان داده و ارتباطات باز در مورد ریسک‌ها و عدم قطعیت‌ها را تشویق کنند. یک فرهنگ قوی ریسک شفافیت، پاسخگویی، و تصمیم‌گیری آگاهانه را ترویج می‌کند. این فرهنگ به کارکنان در تمام سطوح قدرت می‌دهد تا ریسک‌ها را شناسایی، بالا بردن، و مدیریت کنند. برنامه های آموزشی، ساختارهای انگیزشی، و ارتباطات داخلی همگی به ایجاد یک فرهنگ ریسک فعال کمک می‌کنند. علاوه بر این، رهبری باید اطمینان حاصل کند که ساختارهای حاکمیت ریسک وجود دارند، از جمله تشکیل کمیته‌های ریسک، گزارش‌دهی منظم ریسک، و ادغام با چارچوب های مدیریت ریسک سازمانی (ERM).

بیشتر بخوانید: نقش فرهنگ سازمانی در اجرای موفق استراتژی‌ها چیست؟

ابزارها و چارچوب های مدیریت ریسک استراتژیک کدام اند؟

ابزارها و چارچوب های مختلفی از ادغام مؤثر مدیریت ریسک در برنامه ریزی استراتژیک پشتیبانی می‌کنند:

الف. ایزو ۳۱۰۰۰ (ISO 31000): این استاندارد بین‌المللی اصول و رهنمودهایی برای مدیریت ریسک ارائه می‌دهد و بر ادغام با فرآیندهای سازمانی و تصمیم‌گیری تأکید دارد.۲

ب. چارچوب کوسو ای آر ام (COSO ERM): کمیته سازمان‌های حمایت‌کننده کمیسیون تری‌وی (COSO) یک مدل جامع برای مدیریت ریسک سازمانی ارائه می‌دهد که ریسک را با استراتژی و عملکرد همسو می‌کند.

ج. کارت امتیازی متوازن (BSC): چارچوب BSC اهداف استراتژیک را با معیارهای عملکرد پیوند می‌دهد و می‌تواند شاخص‌های ریسک را در چشم‌اندازهای خود بگنجاند.

د. برنامه ریزی سناریو: این ابزار چندین محیط آینده را بررسی می‌کند و به سازمان‌ها کمک می‌کند برای نتایج نامشخص آماده شوند.

ه. نقشه‌های حرارتی و ماتریس‌های ریسک: این ابزارهای بصری به ارزیابی و اولویت‌بندی ریسک‌ها کمک می‌کنند.

استفاده از چارچوب‌های ساختاریافته، ثبات را تضمین می‌کند، ارتباطات را بهبود می‌بخشد، و ادغام ملاحظات ریسک در تصمیمات استراتژیک را تسهیل می‌کند.

نحوه پایش و بازبینی ریسک استراتژیک چگونه است؟

مدیریت ریسک استراتژیک یک تلاش یک‌باره نیست؛ بلکه برای مؤثر ماندن نیاز به پایش مستمر و بازبینی منظم دارد. همانطور که محیط داخلی و خارجی تکامل می‌یابد، ریسک‌هایی که یک سازمان با آن‌ها مواجه است نیز تغییر می‌کنند. بنابراین، سازمان‌ها باید فرآیندهایی را برای پایش، ارزیابی مجدد و گزارش‌دهی مستمر ریسک ایجاد کنند.

شاخص‌های کلیدی ریسک (KRIs) باید برای ارائه سیگنال‌های هشدار اولیه برای ریسک‌های در حال ظهور ایجاد شوند. این شاخص‌ها به تصمیم‌گیرندگان کمک می‌کنند تا روندها و انحرافات از عملکرد مورد انتظار را قبل از اینکه به مسائل بحرانی تبدیل شوند، شناسایی کنند. در کنار شاخص‌های کلیدی عملکرد (KPIs)، KRIs تضمین می‌کنند که هم فرصت‌ها و هم تهدیدات در کنار پیشرفت استراتژیک ردیابی می‌شوند.

چرخه‌های بازبینی باید به وضوح تعریف شوند—حداقل سه ماهه یا دو سال یک‌بار—بسته به ماهیت سازمان و محیط عملیاتی آن. دفاتر ثبت ریسک و داشبوردهای ریسک ابزارهای مفیدی برای گردآوری و بصری‌سازی داده‌های ریسک هستند. رهبری ارشد و اعضای هیئت مدیره باید به طور منظم به‌روزرسانی‌ها را دریافت کرده و فعالانه در بحث‌های ریسک استراتژیک مشارکت داشته باشند.

علاوه بر این، درس‌های آموخته شده از تجربیات گذشته باید در برنامه ریزی‌های آینده گنجانده شوند. یک حلقه بازخورد قوی به سازمان‌ها کمک می‌کند تا فرضیات ریسک خود را اصلاح کرده و تاب‌آوری استراتژیک خود را در طول زمان بهبود بخشند.

بیشتر بخوانید: تعریف علمی پیاده سازی و اجرای استراتژی چیست؟

مطالعات موردی مدیریت ریسک استراتژیک در عمل

برای درک کاربرد واقعی مدیریت ریسک استراتژیک، بررسی نمونه‌هایی از شرکت‌هایی که ریسک را با موفقیت در برنامه ریزی استراتژیک خود ادغام کرده‌اند—یا در این امر شکست خورده‌اند—مفید است.

مطالعه موردی ۱: شرکت اپل (apple) – مدیریت ریسک‌های زنجیره تأمین

اپل به دلیل محصولات نوآورانه خود مشهور است، اما بخش زیادی از موفقیت استراتژیک آن نیز به مدیریت مؤثر ریسک، به ویژه در زنجیره تأمین، نسبت داده می‌شود. این شرکت قطعات را از سراسر جهان تهیه می‌کند و بیشتر محصولات خود را در چین مونتاژ می‌کند، که ریسک‌های قابل توجهی مرتبط با تنش‌های ژئوپلیتیکی، تعرفه‌ها و بلایای طبیعی را به همراه دارد.

برای کاهش این ریسک‌ها، اپل پایگاه تأمین‌کنندگان خود را متنوع کرده و سرمایه‌گذاری در عملیات مونتاژ در کشورهای دیگر مانند هند و ویتنام را آغاز کرده است. این دوراندیشی استراتژیک در مدیریت ریسک، اپل را قادر ساخته است تا به سرعت با اختلالاتی مانند همه‌گیری کووید-۱۹ سازگار شود و مزیت رقابتی خود را حفظ کند.

مطالعه موردی ۲: نوکیا (Nokia)– اشتباهات استراتژیک در ارزیابی ریسک

در مقابل، سقوط نوکیا از رهبری بازار در صنعت تلفن همراه، پیامدهای نادیده گرفتن ریسک استراتژیک را برجسته می‌کند. این شرکت نتوانست ریسک ناشی از تغییر ترجیحات مصرف‌کننده و ظهور پلتفرم‌های گوشی‌های هوشمند مانند iOS و اندروید را تشخیص دهد. ارزیابی‌های ریسک آن به اندازه کافی اختلال فناورانه و چرخه‌های نوآوری را در نظر نگرفت، که منجر به از دست دادن سریع سهم بازار و در نهایت خروج از بازار گوشی‌های همراه شد.

این مطالعات موردی اهمیت ادغام مدیریت ریسک در تصمیمات استراتژیک و پاسخگو بودن به تغییرات در محیط کسب‌وکار را نشان می‌دهند.

ارتباط مدیریت ریسک و چابکی استراتژیک چگونه است؟

یکی از ارزشمندترین نتایج مدیریت ریسک مؤثر، افزایش چابکی استراتژیک است. در دنیای پرسرعت و غیرقابل پیش‌بینی امروز، سازمان‌ها باید بتوانند به سرعت در پاسخ به اطلاعات جدید یا تحولات غیرمنتظره تغییر جهت دهند. چابکی استراتژیک شامل ظرفیت جابجایی منابع، همسوسازی مجدد اهداف، و پیکربندی مجدد عملیات در زمان واقعی است.

مدیریت ریسک با فراهم کردن درک روشنی از چشم‌انداز ریسک و آماده‌سازی سازمان برای سناریوهای مختلف، به این چابکی کمک می‌کند. هنگامی که ریسک‌ها پیش‌بینی شده و برنامه های اضطراری در جای خود قرار دارند، تصمیم‌گیرندگان می‌توانند با اطمینان عمل کنند، نه اینکه توسط عدم قطعیت فلج شوند.

به عنوان مثال، شرکت‌هایی با برنامه ریزی سناریو قوی و پروتکل‌های پاسخ به بحران، توانستند در طول همه‌گیری کووید-۱۹ سریع‌تر سازگار شوند، به کار از راه دور تغییر یابند، زنجیره‌های تأمین را تغییر دهند، یا پیشنهادات محصول را اصلاح کنند. چابکی زمانی به یک مزیت استراتژیک تبدیل می‌شود که مدیریت ریسک در DNA سازمان تعبیه شده باشد.

مدیریت ریسک در اجرای استراتژی چگونه انجام می شود؟

در حالی که تأکید زیادی بر برنامه ریزی استراتژیک می‌شود، فاز اجرا نیز به همان اندازه مهم است—و اغلب بیشتر مستعد ریسک است. ریسک‌های اجرا می‌توانند ناشی از محدودیت‌های منابع، مقاومت در برابر تغییر، ارتباطات ضعیف، یا عدم همسویی بین استراتژی و عملیات باشند.

برای مدیریت ریسک‌های اجرا، سازمان‌ها باید برنامه های عملیاتی دقیق ایجاد کنند که شامل جدول زمانی، مسئولیت‌ها، تخصیص منابع، و معیارهای عملکرد باشد. ابزارها و چارچوب‌های مدیریت پروژه مانند اهداف و نتایج کلیدی (OKRs)، نمودارهای گانت، و داشبوردهای عملکرد می‌توانند از اجرا پشتیبانی کنند.

در این مرحله، ارتباطات حیاتی است. کارکنان باید نه تنها استراتژی، بلکه نقش خود را در دستیابی به آن درک کنند. رهبران باید فرهنگی از پاسخگویی و شفافیت را پرورش دهند که در آن ریسک‌ها و مسائل به طور آشکار مورد بحث قرار گیرند و تنظیمات لازم انجام شود. سیستم‌های پایش باید برای شناسایی علائم اولیه شکست در اجرا، امکان اصلاح به موقع مسیر را فراهم کنند.

چگونه مدیریت ریسک با حاکمیت شرکتی ادغام می شود؟

مدیریت ریسک استراتژیک ارتباط نزدیکی با حاکمیت شرکتی دارد. هیئت مدیره مسئولیت امانتی دارد که بر میزان مواجهه با ریسک سازمان نظارت کند و اطمینان حاصل کند که برنامه های استراتژیک با ایجاد ارزش بلندمدت همسو هستند. ساختارهای حاکمیتی مؤثر، با تعریف نقش‌ها و فرآیندهای روشن برای مدیریت ریسک، این نظارت را تسهیل می‌کنند.

بسیاری از سازمان‌ها کمیته‌های ریسک را در سطح هیئت مدیره ایجاد کرده‌اند تا به طور خاص بر ریسک‌های استراتژیک و سازمانی تمرکز کنند. این کمیته‌ها ارزیابی‌های ریسک را بررسی می‌کنند، تهدیدات در حال ظهور را پایش می‌کنند و اطمینان حاصل می‌کنند که مدیریت ریسک در برنامه ریزی و گزارش‌دهی شرکتی ادغام شده است.

علاوه بر این، چارچوب‌های نظارتی مانند قانون ساربانز-آکسلی (SOX) و استانداردهای بین‌المللی مانند بازل III و سالونسی  (Solvency II) نیازمند حاکمیت ریسک پیشرفته هستند. شفافیت، پاسخگویی، و اعتماد ذینفعان، همه زمانی تقویت می‌شوند که مدیریت ریسک به عنوان یک جزء اصلی از حاکمیت شرکتی تلقی شود.

آینده مدیریت ریسک استراتژیک چگونه است؟

همانطور که به آینده می‌نگریم، مدیریت ریسک استراتژیک در پاسخ به چالش‌ها و فناوری‌های جدید به تکامل خود ادامه خواهد داد. چندین روند در حال تغییر چشم‌انداز هستند:

الف. تحول دیجیتال و ریسک‌های سایبری: با انجام تحول دیجیتال توسط سازمان‌ها، ریسک‌های جدیدی مرتبط با امنیت سایبری، حفظ حریم خصوصی داده‌ها، و اختلال دیجیتال ظهور می‌کنند. شیوه‌های مدیریت ریسک باید برای مقابله با این تهدیدات پیچیده و سریع‌التحول تکامل یابند.

ب.  ای اس جی (ESG) و ریسک‌های پایداری: مسائل محیط زیستی، اجتماعی، و حکمرانی (ESG) اکنون در بحث‌های ریسک استراتژیک مرکزی هستند. تغییرات آب و هوایی، نابرابری اجتماعی، و تغییرات نظارتی نیازمند آن است که شرکت‌ها پایداری را در چارچوب‌های ریسک خود ادغام کنند.

ج. هوش مصنوعی و تحلیل‌های پیش‌بینی‌کننده: هوش مصنوعی و یادگیری ماشینی به طور فزاینده‌ای برای پیش‌بینی ریسک‌ها و بهینه‌سازی تصمیم‌گیری استفاده می‌شوند. این فناوری‌ها می‌توانند مجموعه داده‌های بزرگ را تحلیل کنند، الگوها را شناسایی کنند، و سناریوها را با دقت بیشتری نسبت به ابزارهای سنتی شبیه‌سازی کنند.

د. تاب‌آوری و برنامه ریزی سناریو: سازمان‌های آینده‌نگر تأکید بیشتری بر تاب‌آوری، نه فقط کارایی، دارند. این شامل سرمایه‌گذاری در برنامه ریزی تداوم کسب‌وکار، تست استرس، و استراتژی‌های مبتنی بر سناریو برای آماده شدن برای رویدادهای با احتمال پایین و تأثیر بالا است.

آینده مدیریت ریسک استراتژیک پویاتر، فناوری‌محورتر، و بیشتر با ارزش‌های شرکتی و انتظارات جامعه ادغام خواهد شد.

چگونه یک سازمان هوشمند در برابر ریسک بسازیم؟

برای مدیریت موفقیت‌آمیز ریسک‌های استراتژیک، سازمان‌ها باید ذهنیتی هوشمند در برابر ریسک را پرورش دهند. این شامل ایجاد فرهنگی است که در آن ریسک ترسی ندارد بلکه درک می‌شود، جایی که تصمیم‌گیری بر اساس داده‌ها و دوراندیشی صورت می‌گیرد، و جایی که چابکی و تاب‌آوری اولویت دارند.

ویژگی‌های کلیدی یک سازمان هوشمند در برابر ریسک عبارتند از:

مالکیت ریسک: همه در سازمان، از کارکنان خط مقدم تا اعضای هیئت مدیره، نقش خود را در مدیریت ریسک درک می‌کنند.

بینش‌های مبتنی بر داده: تصمیمات بر اساس داده‌های قوی، تحلیل‌ها، و مدل‌سازی پیش‌بینی‌کننده گرفته می‌شوند.

همکاری بین کارکردها: مدیریت ریسک در سراسر دپارتمان‌ها ادغام شده است، نه اینکه در واحدهای ریسک یا انطباق جداسازی شده باشد.

جهت‌گیری یادگیری: سازمان هم از موفقیت‌ها و هم از شکست‌ها درس می‌گیرد و به طور مداوم شیوه‌های ریسک خود را بهبود می‌بخشد.

ساخت چنین فرهنگی نیازمند رهبری قوی، آموزش مداوم، و ادغام اصول ریسک در تمام جنبه‌های عملیات کسب‌وکار است.

نتیجه گیری

مدیریت ریسک در برنامه ریزی استراتژیک دیگر یک کالای لوکس نیست—بلکه یک ضرورت استراتژیک است. در دنیایی که با نوسان، عدم قطعیت، پیچیدگی، و ابهام تعریف شده است، سازمان‌ها باید به طور فعال ریسک‌هایی را که همراه با جاه‌طلبی‌های استراتژیک آن‌ها هستند، مدیریت کنند. هنگامی که مدیریت ریسک در فرآیند برنامه ریزی تعبیه می‌شود، تصمیم‌گیری را بهبود می‌بخشد، تاب‌آوری را تقویت می‌کند، و سازمان را برای موفقیت بلندمدت آماده می‌سازد. از شناسایی و ارزیابی ریسک‌ها گرفته تا پایش و پاسخگویی به آن‌ها، فرآیند مدیریت ریسک استراتژیک باید مستمر، انطباق‌پذیر، و به شدت با حاکمیت شرکتی و فرهنگ سازمان یکپارچه باشد. موفق‌ترین سازمان‌ها، آن‌هایی خواهند بود که نه تنها برای آینده برنامه ریزی می‌کنند، بلکه برای مواجهه با آن—هر آنچه که باشد—آماده‌اند.

جهت ارتقاء سطح کیفی مقالات و تکمیل مباحث مربوط لطفا نظرات و دیدگاههای خود را در پایان این مقاله درج کنید، همچنین چند مقاله مرتبط با موضوع مدیریت ریسک در برنامه ریزی استراتژیک برای مخاطبان سایت شریف استراتژی به اشتراک گذاشته شده است. شما میتوانید با ارائه درخواست مشاوره از طریق ارسال فرم، مشاوره رایگان در خصوص کسب و کار خود دریافت نمایید. پس از ارسال درخواست، کارشناسان شریف استراتژی در اسرع وقت با شما تماس خواهند گرفت.