ماتریس ریسک چیست؟
در این مقاله به موضوع ماتریس ریسک پرداخته ایم. در ابتدا ضمن ارائه تعریفی از ماتریس ریسک به انواع مختلف آن نیز اشاراتی نموده ایم. سپس به نحوه استفاده از ماتریس ریسک طی چند مرحله پرداخته ایم. در انتها نیز مزایا و چالش های مربوط به ماتریس ریسک را مورد بررسی قرار داده ایم. در نهایت نیز می توان گفت با مطالعه مقاله به فهم مناسبی از ماتریس ریسک دست خواهید یافت. در آخر می توانید دیدگاه ها و نظرات خود را با دیگران به اشتراک بگذارید.
مقدمه ای بر ماتریس ریسک
تصور کنید مدیر پروژه‌ای هستید که روی یک پروژه پر ریسک کار می‌کنید. دامنه پروژه مشخص شده است، ذینفعان کلیدی موافق هستند، شما مطمئن هستید که میتوانید از پس بودجه برایید و تیم پروژه آماده است تا شروع کند. آنها شروع به کار می‌کنند تا به اهداف توافق شده برسند و سپس یک ریسک غیرمنتظره در میانه راه پروژه برای شما ایجاد میشود. شما هرگز این ریسک را پیش‌بینی نکرده‌اید، بنابراین نمی‌دانید چگونه پروژه را دوباره به مسیر خود بازگردانید و آن را با موفقیت به پایان برسانید. اگر فقط ریسک را در مرحله برنامه‌ریزی پروژه شناسایی و ارزیابی می‌کردید، ممکن بود برای غلبه بر آن آماده‌تر باشید. این همان کاری است که یک ماتریس ارزیابی ریسک برای آن استفاده میشود و دلیل نیاز شما به این ابزار استراتژیک تحلیل ریسک برای پروژه‌هایتان است. در واقع مدیریت ریسک موثر مستلزم شناسایی و اولویت‌بندی پیشگیرانه است. در اینجا است که ابزاری مانند ماتریس ریسک می‌تواند به شما و تیم‌تان کمک کند. در واقع ماتریس ریسک ابزاری برای برنامه‌ریزی استراتژیک است که ریسک‌های داخلی و خارجی مختلف سازمان‌ها را بصری می‌کند. در این مقاله، انواع مختلف ماتریس ریسک و نحوه استفاده موثر از آنها در برنامه‌ریزی استراتژیک و مدیریت ریسک را بررسی خواهیم کرد.
ماتریس ریسک چیست؟
ریسک‌ها در مدیریت پروژه رویدادهای غیرمنتظره‌ای هستند که ممکن است رخ دهند یا رخ ندهند و به نوعی بر نتیجه پروژه شما تأثیر بگذارند. طبق گفته موسسه مدیریت پروژه (PMI)، تحلیل و مدیریت ریسک یک عمل کلیدی در مدیریت پروژه است. این امر شانس موفقیت پروژه را افزایش می‌دهد و در عین حال تأثیر ریسک و هرگونه پیامد ناشی از آن را کاهش می‌دهد. ریسک‌ها می‌توانند به هر جنبه‌ای از یک پروژه مرتبط باشند، از جمله بودجه، منابع، فرآیندها یا فناوری، فقط برای نام بردن چند مورد. برای مثال، ممکن است با ریسک‌های عملیاتی مانند اختلال در ارتباطات تیمی، ریسک‌های فنی مانند نقض داده‌ها یا حتی ریسک‌های خارجی مانند بلایای طبیعی مواجه شوید. اگرچه ممکن است فرض کنیم که همه ریسک‌ها پیامدهای منفی به همراه دارند، اما درک این نکته ضروری است که ریسک‌های مثبت نیز می‌توانند در طول چرخه عمر پروژه رخ دهند. ماتریس ارزیابی ریسک که گاهی ماتریس کنترل ریسک نیز نامیده میشود ابزاری است که در مرحله ارزیابی ریسک برنامه‌ریزی پروژه استفاده میشود. این ماتریس ریسک‌های پروژه را شناسایی و ثبت می‌کند و خسارت یا اختلال بالقوه ناشی از آن ریسک‌ها را ارزیابی می‌کند. ماتریس ارزیابی ریسک یک نمایش بصری از تحلیل ریسک را ارائه می‌دهد و ریسک‌ها را بر اساس سطح احتمال و شدت یا تأثیر آنها طبقه‌بندی می‌کند. این ابزار جامع یک روش ساده و موثر برای کسب دیدگاه جامع از ریسک‌های پروژه برای همه اعضای تیم و ذینفعان کلیدی است. همچنین ماتریس ریسک به تعیین موارد زیر کمک می‌کند:
- احتمال تأثیر ریسک بر سازمان
- تأثیر بالقوه ریسک بر سازمان
آنها روش کارآمدی برای ارزیابی ریسک، کنترل ریسک و اولویت‌بندی ابتکارات کاهش ریسک هستند.
۵ نوع مختلف ریسک
هر کسب‌وکاری تهدیدات و خطراتی دارد که باید کاهش یابد. در اینجا برخی از انواع ریسک‌هایی که اکثر سازمان‌ها باید در نظر بگیرند آورده شده است:
- ریسک‌های اعتباری
این خطری برای نحوه ادراک سازمان توسط بازار، سهامداران و نهادهای دولتی است. به عنوان مثال، تبلیغات منفی، روابط ضعیف با ذینفعان یا تغییر در دیدگاه عمومی نسبت به شرکت.
- ریسک‌های عملیاتی
این‌ها خطرات بالقوه مرتبط با خرابی فرآیندهای داخلی، منابع یا سیستم‌ها هستند. به عنوان مثال، خطای انسانی، نقض داده‌ها و دادخواهی.
- ریسک‌های استراتژیک
این‌ها تهدیدات خارجی هستند که کسب‌وکار را مختل می‌کنند و احتمالاً منجر به تغییر در جهت استراتژیک آن می‌شوند. به عنوان مثال، معرفی فناوری جدید، ادغام یا خرید ناموفق یا شکست یک محصول.
- ریسک‌های انطباق
این‌ها ریسک‌های قانونی، سیاستی و نظارتی هستند که بر سازمان تأثیر منفی می‌گذارند و منجر به جریمه، دادخواهی و از دست دادن فرصت می‌شوند. به عنوان مثال، عدم ارائه صورت‌های مالی حسابرسی شده به موقع یا عدم رعایت مقررات دولتی.
- ریسک‌های مالی
این‌ها ریسک‌های داخلی و خارجی مرتبط با عملیات مالی یک سازمان هستند که می‌توانند منجر به ضرر مالی شوند. به عنوان مثال، کمبود نقدینگی در طول رکود اقتصادی یا عدم پرداخت بدهی‌ها به موقع.
بیشتر بخوانید: اولویت های استراتژیک چیست؟
۳ نوع ماتریس ریسک
بسته به عمق تحلیل و نیازهای سازمانی، ماتریس‌های ریسک می‌توانند در اندازه‌های مختلف باشند: ۳x۳، ۴x۴ یا ۵x۵. با این حال، همه چارچوب‌های ماتریس ریسک از احتمال وقوع (محور Y) و سطح شدت (محور X) برای اندازه‌گیری تأثیر ریسک‌ها بر سازمان‌ها استفاده می‌کنند.
ماتریس ریسک ۳x۳
یک ماتریس ۳x۳ ریسک را به سه سطح درجه‌بندی می‌کند. این چارچوب برای کسب‌وکارهای کوچک‌تر، پروژه‌ها یا حوزه‌های تمرکز ایده‌آل است تا اولویت‌های ریسک را شناسایی کرده و به تصمیم‌گیری کمک کند. در اینجا مثالی وجود دارد:
- شدت: حاشیه‌ای، متوسط و بحرانی
- احتمال: غیر محتمل، گاه به گاه و محتمل
ماتریس ریسک ۴x۴
یک ماتریس ۴x۴ احتمال و شدت ریسک را در مقیاسی از چهار ارزیابی می‌کند. اضافه شدن یک معیار اضافی برای برخی از کسب‌وکارهایی که نیاز به اولویت‌بندی استراتژی‌های کاهش ریسک دارند مفید است. در اینجا مثالی وجود دارد:
- شدت: ناچیز، حاشیه‌ای، بحرانی و فاجعه‌بار
- احتمال: غیر محتمل، دور، محتمل و مکرر
ماتریس ریسک ۵x۵
یک ماتریس ۵x۵ از پنج سطح برای ارزیابی احتمال و شدت ریسک استفاده می‌کند. این چارچوب برای سازمان‌های پیچیده یا بزرگ که می‌خواهند تجزیه و تحلیل ریسک عمیقی انجام دهند مناسب است. در اینجا مثالی وجود دارد:
- شدت: ناچیز، حاشیه‌ای، متوسط، بحرانی و فاجعه‌بار
- احتمال: غیر محتمل، دور، گاه به گاه، محتمل و مکرر
بیشتر بخوانید: مدیریت پروژه
چگونه از ماتریس ارزیابی ریسک استفاده کنیم؟
به عنوان مثال، راهنمای گام به گام ما نحوه ایجاد یک ماتریس ریسک ۵x۵ را نشان می‌دهد، اما این فرآیند را می‌توان در هر نسخه دیگری نیز اعمال کرد.
۱. شناسایی ریسک‌ها
اولین قدم، انجام یک تحلیل داخلی برای شناسایی تمام ریسک‌های موجود در سازمان یا حوزه تمرکز است. سپس به محیط خارجی سازمان نگاه کنید و تهدیدات و خطرات بالقوه را شناسایی کنید. این ممکن است نیاز به تحقیق عمیق و ورودی از رهبران فکری، متخصصان و متخصصان صنعت داشته باشد. اگر شما بخشی از یک سازمان بزرگ هستید، احتمالاً نیاز خواهید داشت تا سایر نقش‌آفرینان کلیدی را در این فرآیند درگیر کنید. مدیریت ریسک نمی‌تواند به یک نفر واگذار شود یا کنار گذاشته شود. درگیر کردن ذینفعان و دیدگاههای مختلف در فرآیندهای ارزیابی ریسک حیاتی است. به این ترتیب، شما میتوانید ببینید که در خط مقدم چه اتفاقی می‌افتد، که می‌تواند به شما در ارزیابی دقیق‌تر عوامل ریسک کمک کند. در اینجا برخی از سوالاتی که می‌توانند شما را در این مرحله راهنمایی کنند آورده شده است:
- نقاط قوت و ضعف سازمانی ما چیست؟
- آیا سازمان در گذشته مشکلات خاصی را تجربه کرده است؟
- چه چیزی تیم مدیریت ما را شب‌ها بیدار نگه می‌دارد؟
- چه چیزی یا چه کسی با ارزش‌ترین دارایی‌های ما هستند؟
- کجا در حال تجربه ناکارآمدی و ضرر هستیم؟
- چه کسی این حوزه از کسب‌وکار را بهتر می‌شناسد؟
- پس از شناسایی ریسک‌های بالقوه، به هر یک عنوان و توضیح معناداری اختصاص دهید.
میتوانید از ابزارهای مختلف تحلیل استراتژیک مانند تحلیل SWOT، تحلیل PESTLE یا ۵ نیروی پورتر در فرآیند تحلیل خود استفاده کنید.
بیشتر بخوانید: برنامه عملیاتی چیست؟
۲. تعیین معیارهای تأثیر و احتمال
سپس به عواملی که برای تعیین معیارهای ریسک خود برای هر ریسک شناسایی شده استفاده خواهید کرد، نگاه کنید. بر اساس معیارهای رتبه‌بندی ریسک و تحقیقات خود، نمره‌ای از ۱ تا ۵ به هر ریسک اختصاص دهید. به عنوان مثال، اگر احتمال و تأثیر ریسک‌های مالی را ارزیابی می‌کنید، مدیر مالی و تیم حسابداری خود را برای بهره‌مندی از دانش تخصصی آنها درگیر کنید. هنگام نمره دادن به احتمال و تأثیر ریسک‌ها، میتوانید از این سوالات در فرآیند خود استفاده کنید:
- چقدر احتمال دارد این ریسک بر ما تأثیر بگذارد؟
- آیا برنامه‌های موجودی برای مقابله با این ریسک وجود دارد؟
- آیا سازمان، تیم و دپارتمان از این ریسک آگاه است؟
- آیا کسب‌وکارهای دیگر در صنعت ما تحت تأثیر قرار گرفته‌اند؟
- آیا تهدید در حال رشد یا کاهش است؟
- این ریسک چقدر برای شرکت وجود داشته است؟
- آیا این مسئله پیچیده است یا حل آن آسان است؟
- آیا ما منابع لازم برای حل مشکل را داریم؟
- چرا این مشکل وجود دارد؟
- آیا تهدید یا خطر جدا شده است یا نتیجه ریسک‌های دیگر است؟
بیشتر بخوانید: تجزیه و تحلیل PESTEL چیست؟
۳. محاسبه ریسک
احتمال و تأثیر بالقوه هر ریسک بر عملیات، امور مالی، استراتژی و شهرت را شناسایی کنید. به خاطر داشته باشید که نمره شما بر اساس درک ریسک، سازمان و محیط خارجی خواهد بود. برای مثال، فرض کنید یک استارتاپ اولیه ۳ ماه سرمایه دارد اما انتظار دارد ظرف ۶ ماه به نقطه سر به سر برسد:
- عدم تامین سرمایه بیشتر با امتیاز ۵ (فاجعه بار – ریسک بالا) رتبه بندی می شود.
- اگر آنها ۱۲ ماه سرمایه داشتند، تأثیر ریسک ممکن است ۳ (بحرانی – ریسک متوسط) رتبه بندی شود.
- به طور مشابه، اگر شرکت اخیراً قرارداد همکاری را امضا کرده است که درآمد آن را ماه آینده ۱۲۰٪ افزایش می دهد، تأثیر ریسک ممکن است فقط ۲ (حاشیه ای – ریسک پایین) باشد.
این کار را با اختصاص امتیازی بر اساس معیارهای خود برای احتمال و تأثیر هر ریسک انجام دهید. سپس، امتیاز ریسک را با استفاده از اکسل یا گوگل شیت (Google Sheets) محاسبه کنید. امتیاز ریسک سطح ریسک شما را نشان می دهد و تهدیدات و خطراتی که باید اولویت بندی شوند را مشخص می کند. فرمول ریسک به این صورت است:
سطح ریسک = احتمال × تأثیر
۴. اولویت بندی ابتکارات کاهش ریسک و تهیه برنامه‌ای برای کاهش ریسک
اکنون که ماتریس ۵x۵ شما پر شده است، مشخص است که کدام ریسک‌ها باید توسط سازمان اولویت‌بندی شوند. شما باید استراتژی برای رسیدگی به این مسائل و ایجاد ابتکارات مدیریت ریسک برای کاهش ریسک‌های بالقوه‌ای که بیشترین تهدید را دارند ایجاد کنید. این استراتژی باید شامل موارد زیر باشد:
- اقدامات کنترل فوری برای رسیدگی به مسائل پرخطر برای کسب‌وکار
- یک برنامه عملیاتی برای کاهش احتمال و تأثیر ریسک‌های اولویت‌بندی شده
- یک استراتژی بلندمدت برای بهبود سطح کلی ریسک کسب‌وکار
- یک برنامه اضطراری برای مقابله با بدترین سناریوها
۵. اجرای برنامه خود و نظارت بر پیشرفت
اجرا برای هر فرآیند موثر مدیریت ریسک استراتژیک حیاتی است. بخشی از این فعالیت شامل نظارت بر پیشرفت و موفقیت پروژه‌های کاهش ریسک است. مطمئن شوید که با تکامل چشم‌انداز ریسک همچنان به ارزیابی ریسک‌ها ادامه می‌دهید و برنامه‌های خود را بر این اساس تنظیم کنید. به عنوان یک بهترین روش، باید چندین بار در سال ارزیابی ریسک انجام دهید.
بیشتر بخوانید: ابتکارات استراتژیک
کجا و چه زمانی باید از چارچوب ماتریس ریسک استفاده کنید؟
چارچوب‌های ماتریس ارزیابی ریسک معمولاً در ارزیابی ریسک‌های برنامه‌ریزی پروژه استفاده می‌شوند. با این حال، آنها همچنین می‌توانند به برنامه‌ریزان استراتژیک که می‌خواهند کارایی‌های سازمانی، اولویت‌های کسب و کاری و پتانسیل رشد را درک کنند، یاری نماید. از آنجایی که آنها بسیار قابل تنظیم هستند، می‌توان آنها را برای اهداف مختلف مانند پروژه‌های کوچک، بررسی‌های شرکت و ارزیابی‌های بازار بلندمدت تنظیم کرد. هر رهبر کسب‌وکار، مدیر پرتفولیو یا مدیر پروژه که می‌خواهد ریسک‌ها را شناسایی کند و برنامه‌های عملی برای رسیدگی به آنها تدوین کند، باید استفاده از این چارچوب را در نظر بگیرد.
بیشتر بخوانید: تعریف مدیریت ریسک چیست؟ انواع مدیریت ریسک در شرکتهای مالی و بیمه ها چگونه انجام میشود؟
مثال ماتریس ریسک
در اینجا مثالی از یک ماتریس ریسک ۴x۴ تولید شده توسط مک کینزی (McKinsey) برای تجسم ریسک‌های مرتبط با امنیت سایبری و مشاغل آنلاین آورده شده است. مدیران ارشد ریسک و امنیت اطلاعات دارایی‌های حیاتی، ریسک‌های شناخته شده و ریسک‌های بالقوه جدید را شناسایی کردند. در این مثال، این چهار ریسک عبارتند از:
- اختلال سرویس
- نشت داده‌ها
- کلاهبرداری سایبری
- ریسک سایبری فروشنده
در نتیجه این ماتریس ارزیابی ریسک، مالکان ریسک استراتژی‌های مدیریت ریسک زیر را با شروع از بدترین سناریو اولویت‌بندی کردند:
- نشت داده‌ها
- کلاهبرداری سایبری
- حمله سایبری فروشنده
- اختلال سرویس
شرکت خودروسازی تسلا (Tesla)
- ریسک: تأخیر در تولید خودروهای جدید به دلیل کمبود قطعات یا مشکلات فنی
- احتمال وقوع: بالا (به دلیل پیچیدگی فناوری‌های جدید و وابستگی به زنجیره تأمین جهانی)
- تأثیر: بسیار بالا (کاهش فروش، لطمه به وجهه برند، از دست دادن سهم بازار)
- اقدامات کاهش ریسک: تنوع‌بخشی به زنجیره تأمین، سرمایه‌گذاری در تحقیق و توسعه برای بهبود فرآیند تولید، ایجاد انبارهای اضطراری برای قطعات حیاتی
شرکت فناوری اپل (Apple)
- ریسک: هک شدن سیستم‌های اطلاعاتی و سرقت داده‌های کاربران
- احتمال وقوع: بالا (به دلیل افزایش حملات سایبری و پیچیدگی سیستم‌های اطلاعاتی)
- تأثیر: بسیار بالا (از دست دادن اعتماد مشتریان، جریمه‌های قانونی، لطمه به وجهه برند)
- اقدامات کاهش ریسک: سرمایه‌گذاری در امنیت سایبری، آموزش کارکنان در زمینه امنیت اطلاعات، انجام تست‌های نفوذ به صورت دوره‌ای
بیشتر بخوانید: تجزیه و تحلیل SWOT
مزایا و چالش‌های ماتریس ارزیابی ریسک چیست؟
شاید تعجب کنید که آیا ارزش صرف وقت برای ارزیابی ریسک‌ها و ایجاد یک ماتریس برای همه پروژه‌های شما وجود دارد. خوب، مزایای ماتریس ارزیابی ریسک در محل کار خود را نشان می‌دهند میتوانید با درک سطح شدت، همه ریسک‌ها را اولویت‌بندی کنید. داشتن یک دید کلی از همه ریسک‌های بالقوه به شما امکان می‌دهد در صورت وجود بیش از یک ریسک، آنها را در مقابل یکدیگر اولویت‌بندی کنید. این اولویت‌بندی به تیم پروژه شما کمک می‌کند و در صورت بروز مشکل در پروژه، آنها را در مسیر نگه می‌دارد. از سوی دیگر میتوانید استراتژی‌هایی تدوین کنید و منابعی را برای موارد غیرمنتظره اختصاص دهید. در حالی که برنامه‌ریزی کامل برای عدم قطعیت غیرممکن است، شناسایی و درک ریسک‌های احتمالی فرصتی برای ایجاد برنامه‌های عملی برای آن رویدادهای غیرمنتظره فراهم می‌کند. برنامه‌ریزی مناسب برای ریسک‌ها ممکن است احتمال تکمیل و موفقیت پروژه را افزایش دهد. تأثیر ریسک‌هایی که رخ می‌دهند را کاهش یا خنثی خواهید کرد. عواقب غیرمنتظره یک ریسک که از قبل در نظر گرفته نشده است ممکن است شدیدتر و مخرب‌تر از ریسکی باشد که در اوایل شناسایی و تحلیل شده است. آگاهی از تأثیر بالقوه ممکن است قبل از وقوع، اثر یک ریسک پروژه را کاهش یا خنثی کند. امیدوار باشید، اما برای بدترین حالت آماده باشید.
مزایای ماتریس ریسک
- استفاده و درک نسبتا آسان
- ارائه داده‌ها به روشی واضح و قابل دسترسی
- توانایی سفارشی کردن چارچوب برای کسب‌وکارتان
- کمک به برنامه‌ریزان استراتژیک در شناسایی و اولویت‌بندی ریسک‌ها
بیشتر بخوانید: تجزیه و تحلیل TOWS
چالش های ماتریس ریسک
در حالی که ماتریس‌های ریسک می‌توانند برای شناسایی و آماده شدن برای ریسک‌های پروژه بسیار مفید باشند، اما پاسخ همه مشکلات پروژه شما نیستند. در اینجا برخی از چالش‌های ماتریس‌های ریسک آورده شده است. دسته‌های ماتریس ریسک ممکن است برای مقایسه و تمایز دقیق بین سطوح ریسک به اندازه کافی خاص نباشند. احتمال و شدت برخی از ریسک‌ها اغلب ذهنی و بنابراین غیرقابل اعتماد است.
ریسک‌های نادرست طبقه‌بندی شده می‌توانند منجر به تصمیم‌گیری ضعیف شوند زیرا شما تصویر دقیقی از مسائل بالقوه ندارید. ماتریس‌های ریسک بین ریسک‌هایی که ممکن است دو هفته آینده رخ دهند و ریسک‌هایی که ممکن است در دو سال آینده رخ دهند، تمایز قائل نمی‌شوند. هیچ توجهی به نحوه تغییر ریسک‌ها در طول سال‌ها نشده است. پیچیدگی و نوسانات ریسک‌ها می‌تواند بیش از حد ساده شود – برخی از ریسک‌ها در طول زمان ثابت می‌مانند، در حالی که برخی دیگر می‌توانند یک شبه تغییر کنند.
- بر اساس ارزیابی‌های کیفی است و می‌تواند منجر به تخصیص ناکارآمد منابع شود
- ممکن است احساس کاذب امنیت در مورد ریسک‌ها ایجاد کند
- در برخی موارد، ممکن است دسته‌ها برای ارزیابی دقیق ریسک‌ها به اندازه کافی خاص نباشند
- اغلب ساده‌سازی بیش از حد شده است
- نحوه تغییر یا تکامل ریسک‌ها در طول زمان را در نظر نمی‌گیرد
نتیجه گیری:
ماتریس ریسک ابزاری قدرتمند و بصری است که برای شناسایی، ارزیابی و اولویت‌بندی خطرات احتمالی در یک پروژه، کسب‌وکار یا هر فعالیت دیگری استفاده میشود. این ابزار با ترکیب دو عامل اصلی احتمال وقوع و تأثیر یک رویداد، به شما کمک می‌کند تا ریسک‌های جدی‌تر را شناسایی کرده و برای مدیریت آنها برنامه‌ریزی کنید. با شناسایی ریسک‌های کلیدی، میتوانید تصمیمات آگاهانه‌تری بگیرید و از بروز مشکلات غیرمنتظره جلوگیری کنید. از سوی دیگر با برنامه‌ریزی برای مقابله با ریسک‌ها، میتوانید هزینه‌ها و خسارات ناشی از آنها را کاهش دهید و با شناسایی نقاط ضعف، میتوانید سازمان خود را برای مقابله با تغییرات و بحران‌ها آماده نمایید. در واقع ماتریس ریسک به شما کمک می‌کند تا ریسک‌ها را به صورت واضح و قابل فهم به دیگران انتقال دهید.
جهت ارتقاء سطح کیفی مقالات و تکمیل مباحث مربوط لطفا نظرات و دیدگاههای خود را در پایان این مقاله درج کنید، همچنین چند مقاله مرتبط با موضوع ماتریس ریسک برای مخاطبان سایت شریف استراتژی به اشتراک گذاشته شده است. شما میتوانید با ارائه درخواست مشاوره از طریق ارسال فرم، مشاوره رایگان در خصوص کسب و کار خود دریافت نمایید. پس از ارسال درخواست، کارشناسان شریف استراتژی در اسرع وقت با شما تماس خواهند گرفت.
در گفتگو ها شرکت کنید.