سند برنامه ریزی راهبردی دانشگاه شریف، نمونه جامعی از اسناد استراتژیک سازمان
سند برنامه ریزی راهبردی دانشگاه شریف دارای دو بخش اصلی جهت گیری استراتژیک و ترسیم نقشه استراتژی است که هر کدام به بخش های دیگری تقسیم میشوند. سند برنامه ریزی راهبردی دانشگاه شریف در مرکز برنامه ریزی راهبردی و توسعه منابع دانشگاه شریف تدوین و نگارش شده است که در ادامه به بیان آن خواهیم پرداخت.
فهرست کلی سند برنامه ریزی راهبردی دانشگاه شریف
بخش اول: جهت گیری کلی برنامه راهبردی دانشگاه
- برنامه ریزی راهبردی ، ضرورتها و خروج یهای مورد انتظار
- فرآیند تدوین سند برنامه ریزی راهبردی دانشگاه
- تبیین ماموریت (فلسفه وجودی) دانشگاه
- تبیین ارزشهای محوری دانشگاه
- ترسیم چشم انداز (تصویر مطلوب آینده) دانشگاه
بخش دوم: نقشه استراتژی و اهداف راهبردی دانشگاه
- نقشه استراتژی و اهداف راهبردی دانشگاه در یک افق ۵ ساله
- مضامین راهبردی
- برنامه های عملیاتی
- اقدامات آتی برای پیاده سازی نقشه استراتژی
برنامه ریزی راهبردی ضرورتها و اقدامات مورد نیاز
اولین قسمت سند برنامه ریزی راهبردی دانشگاه شریف دارای پنج زیر بخش است که مواردی همچون برنامه ریزی راهبردی ، ضرورتها و خروج یهای مورد انتظار، فرآیند تدوین سند برنامه ریزی راهبردی دانشگاه، تبیین ماموریت (فلسفه وجودی) دانشگاه، تبیین ارزشهای محوری دانشگاه، ترسیم چشم انداز (تصویر مطلوب آینده) دانشگاه را شامل میشود.
۱.۱ برنامه ریزی راهبردی ، ضرورتها و خروج یهای مورد انتظار
برنامه‌ریزی به معنی اخذ تصمیماتی در زمان حال برای دستیابی به اهدافی در زمان آینده و تعیین مراحل اجرایی و ساز و کارهای لازم برای حصول نتایج است. سازمان ها به دلایل زیر به برنامه ریزی نیاز دارند:
- اطمینان از دستیابی به اهداف در زمان مشخص و فراهم کردن زمینه پایش و ارزیابی عملکرد سازمان و افراد.
- هماهنگی میان اقدامات در طول زمان: گاهی تحقق یک هدف نیازمند اقداماتی است که به یکدیگر وابسته‌اند و بر اساس روابط پیش نیازی در برهه‌های زمانی مختلف انجام میشوند. هماهنگی میان این اقدامات در طول زمان برای دستیابی به هدف مورد نظر، ضروری است.
- هماهنگی میان اقدامات در عرض سازمان: معمولاً برای تحقق یک هدف، بخشهای مختلفی از سازمان مشارکت دارند و هر یک اقدامات خاصی را انجام می‌دهند. هماهنگی میان این بخش‌ها از اهمیت بالایی برای دستیابی به هدف از پیش تعیین شده برخوردار است.
تعریف برنامه ریزی راهبردی چیست؟
سند برنامه ریزی راهبردی برنامه‌ای است که جهت‌گیری کلی سازمان و راه‌های تحقق آن را مشخص میکند. هدف برنامه ریزی راهبردی بهبود مستمر نیست، بلکه ایجاد تغییراتی اساسی در جهت گیری‌ها، فعالیت‌ها و نوع سازماندهی است. سند برنامه ریزی راهبردی مبتنی بر دو تحلیل محیط درون و محیط بیرون صورت میگیرد و سرنوشت و بقای سازمان به آن وابسته است.
سازمانها معمولاً هنگامی که با چالش‌های جدی (شامل تغییراتی محیطی یا معضلات درونی) روبرو میشوند، نیاز به تدوین یا بازنگری در برنامه راهبردی دارند.
۱.۲ ضرورت برنامه ریزی راهبردی در دانشگاه
دانشگاه صنعتی شریف همچون دیگر دانشگاه‌های کشور با چالش‌های اساسی روبرو است و در شرایط محیطی چالش برانگیزی نیز قرار دارد. مقابله با چالش‌های حال و آینده نیازمند تدوین یک سند برنامه ریزی راهبردی جدید است. به علاوه، حل مسائل (چالش‌های) اساسی دانشگاه نیازمند تلاش جمعی و هماهنگ تمام بخش‌ها و زیرمجموعه های دانشگاه صنعتی شریف است. به همین دلیل، افراد و بخشهای مختلف باید در مورد این چالشها و راهکارهای مقابله با آنها اتفاق نظر داشته باشند.
در عین حال، در صورت پرداختن به چالش های موجود بدون ترسیم یک جهت‌گیری کلی، بیم آن می‌رود که دانشگاه دچار روزمرگی شده و از ماموریت‌های اصلی یا رسیدن به اهداف بلند خود باز ماند. به علاوه، با در نظر گرفتن تصویر مطلوب آینده، ممکن است وزن و اولویت چالش‌های موجود نیز تغییر کند. به عبارت دیگر، ممکن است برخی از چالش‌های دانشگاه که امروز اساسی و فوری جلوه می‌کنند، در مسیر آینده دانشگاه از اهمیت کمتری برخوردار باشند و بالعکس. به همین دلیل، در کنار شناسایی و چاره اندیشی برای چالش‌های اساسی دانشگاه، باید به تبیین جهت گیری کلان دانشگاه و ترسیم تصویر مطلوب آینده آن نیز بپردازیم.
اقدامات مورد نیاز برای طراحی و پیاده سازی سند برنامه ریزی راهبردی
تحقق برنامه راهبردی نیازمند تعیین اهداف جزی یتر، تدوین برنامه‌های عملیاتی و تخصیص منابع و بودجه ریزی است. بطور کلی تدوین سند برنامه ریزی راهبردی نیازمند انجام فعالیت های زیر است:
- تهیه فهرستی از چالش‌های اساسی و ترسیم تصویری از جهت گیری‌های کلان و راهبردی دانشگاه؛
- تعیین اهداف راهبردی دانشگاه و شاخص‌های اندازه‌گیری؛
- تنظیم برنامه های عملیاتی برای تحقق اهداف راهبردی و مرتفع کردن چالش‌های اساسی دانشگاه؛
- تعیین متولیان و مسئولان هر بخش از برنامه‌های عملیاتی؛
- برآورد بودجه مورد نیاز برای اجرایی کردن برنامه های عملیاتی و تخصیص منابع به برنامه ها.
علاوه بر موارد بالا، پیاده سازی برنامه ها در عمل نیازمند وجود نظام‌های مدیریتی است که باید در دانشگاه ایجاد یا تقویت شوند. برخی از مهم‌ترین این نظام‌ها عبارتند از:
- نظام مدیریت جامع و یکپارچه اطلاعات؛
- نظام پایش و ارزیابی عملکرد افراد، تیمها، بخش‌ها و کل سازمان در راستای تحقق اهداف راهبردی؛
- نظام بازخورد و اصلاح سند برنامه ریزی راهبردی
- نظام مدیریت مالی و بودجه ریزی دانشگاه؛
- نظام حاکمیتی دانشگاه که شامل نقش و وزن معاونت ها، دانشکده‌ها، پژوهشکده‌ها در تصمیم‌سازی، تصمیم‌گیری و کنترل و نیز میزان پاسخگویی هر یک در قبال برنامه‌ها و نتایج است.
فرآیند تدوین سند برنامه ریزی راهبردی
به منظور تبیین جهت‌گیری کلان و تدوین اهداف راهبردی و برنامه‌های عملیاتی دانشگاه، از فرایند زیر بهره گرفته شده است (شکل ۱). شرح مختصری از گام‌های این فرایند در پیوست ۱ (گام‌های هفت‌گانه فرآیند تدوین سند برنامه ریزی راهبردی دانشگاه) آمده است.
تبیین ماموریت (فلسفه وجودی)
ماموریت یا فلسفه وجودی، علت پیدایش یا ادامه حیات سازمان را بیان میکند و به همین دلیل اصلی‌ترین رکن برنامه راهبردی به شمار می‌رود. مطابق با گام‌هایی که در پیوست (گام‌های هفت‌گانه فرآیند برنامه ریزی راهبردی دانشگاه) تشریح شده‌اند، بیانیه ماموریت دانشگاه صنعتی شریف بر اساس بررسی اسناد بالادستی (شامل نقشه جامع علمی کشور، سیاست‌های علم و فناوری ابلاغیه مقام معظم رهبری، سیاست‌های کلی نظام برای رشد و توسعه علمی و سند دانشگاه اسلامی) بررسی خواست‌ها، الزامات و نیازهای ذینفعان و مصاحبه با افراد کلیدی و پیشکسوتان دانشگاه تهیه و طی جلسات متعدد شورای تدوین سند برنامه ریزی راهبردی و نیز شورای دانشگاه مورد بررسی و اصلاح و تصویب قرار گرفته است. بیانیه مصوب به شرح زیر است.
بیانیه ماموریت دانشگاه صنعتی شریف
گسترش مرزهای دانش و مشارکت موثر در توسعه سرمایه انسانی و توسعه پایدار جامعه از طریق آموزش و تربیت نسل آینده پژوهشگران، متخصصان و رهبران صنعتی و اقتصادی کشور و نیز توسعه و بکارگیری علوم، دانش ها و فناوری های نوین با اولویت تامین نیازهای اساسی کشور
در بیانیه ماموریت دانشگاه، چند واژه کلیدی وجود دارد که لازم است با دقت بیشتری تبیین شوند:
الف) گسترش مرزهای دانش
منظور توسعه روزآمد حوزه‌های علوم، مهندسی و مدیریت برای بهره‌مندی کشور و ﺟﺎﻣﻌﻪ بشری است که از طریق هم‌افزایی آﻣﻮزش و ﭘﮋوﻫﺶ صورت میگیرد.
ب) مشارکت موثر
به معنی همکاری با دیگر نهادهای ملی، منطقهای و بین‌المللی در توسعه سرمایه انسانی و توسعه پایدار جامعه است.
ج) توسعه پایدار
منظور توسعه همه‌جانبه اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی با حفاظت از محیط زیست و حقوق نسل‌های آینده کشور و جامعه بشری است.
د) توسعه سرمایه انسانی (نسل آینده پژوهشگران، متخصصان و رهبران صنعتی و اقتصادی)
شامل کشف و جذب استعدادهای برتر، ارایه آموزش‌های روز آمد و بنیادین در زمینه‌های علوم، مهندسی و مدیریت به آنها، با هدف تربیت جوانان خلاق و نوآور، سالم و با نشاط، کارآفرین، پویا و جامع‌نگر، دارای روحیه خود‌باوری، توان راهبری، تعهد ملی و اخلاق حرفهای و اسلامی است.
ه) توسعه و بکارگیری علوم، دانشها و فناوریهای نوین در تأمین نیازهای اساسی کشور
به معنی انجام پژوهشهای بنیادی،کاربردی و توسعهای در تراز جهانی و با تمرکز بر حل مسایل ملی، از طریق آموزش و پژوهش به ویژه در حوزه‌های میان رشته‌ای، چندرشته‌ای و فرارشته‌ای، و توسعه همکاری‌های علمی منطقهای و بین‌المللی است.
و) فناوریهای نوین
منظور آن دسته از فناوری‌ای جدید و نوظهوری است که با نیازهای واقعی جامعه انطباق داشته و برای جامعه و محیط زیست پیامدهای مخرب نداشته باشند.
تبیین ارزشهای محوری
ارزشهای محوری/بنیادی اصول پایه‌ای حاکم بر تمام فعالیت‌های یک سازمان هستند که مبنای اخذ تصمیمات مهم و نیز انجام اقدامات لازم برای تحقق این تصمیمات، قرار می‌گیرند. این اصول که ریشه در باورهای عمیق دارند، همچون خطوط راهنما در یک سازمان عمل می‌کنند. بنابراین، تصمیمات یا اقدامات راهبردی نباید در تضاد یا تناقض با ارزشهای محوری قرار گیرند. به عنوان مثال، در شرایطی که اعتبار علمی دانشگاه یک ارزش بنیادی محسوب میشود، در مسیر حرکت به سوی آینده مطلوب، لازم است از انجام هرگونه اقدامی که به شهرت و اعتبار علمی دانشگاه آسیب می‌رساند، پرهیز شود.
بیشتر بخوانید: روحیه همکاری کارکنان چگونه در سازمان افزایش می یابد؟
برای ارزشهای محوری از واژه “تبیین” استفاده شده است؛ زیرا این ارزش‌ها ریشه در گذشته سازمان دارند و به یکباره خلق نمی‌شوند. ارزشهای محوری دانشگاه صنعتی شریف بخشی از نظام ارزشی دانشگاه است که اعضای خانواده شریف نسبت به آن باور عمیق دارند و نماد فرهنگ سازمانی دانشگاه محسوب میشود.
برای تبیین ارزشهای محوری، ابتدا چندین مصاحبه با افراد کلیدی و پیشکسوت دانشگاه انجام شد و سپس طی جلسات متعدد شورای تدوین سند برنامه ریزی راهبردی نتایج مصاحبه‌ها مورد بررسی و اصلاح قرار گرفت و نهایتا در تاریخ ۱۳۹۵/۶/۵ به شرح زیر به تصویب شورای دانشگاه رسید.
ارزشهای محوری
ما در دانشگاه صنعتی شریف، عمیقا به ارزش های محوری زیر باور داریم و پایبندیم:
۱- اعتبار و کیفیت علمی
۲- اثر بخشی اجتماعی
۳- خرد جمعی
۴- نظم و انظباط
۵- همبستگی درون سازمانی
تعریف کلید واژه‌های بالا به شرح زیر است:
الف) اعتبار و کیفیت علمی
به معنی حفظ و ارتقای کیفیت، اعتبار علمی و شهرت دانشگاه در سطح ملی و بین‌المللی است. شهرت، تصویری کلی از کیفیت و اعتبار علمی دانشگاه است که در داخل و خارج از کشور وجود دارد.
ب) اثربخشی اجتماعی
به معنای اهتمام به مفید بودن برای جامعه (کشور و جهان) از طریق ارائه آموزش‌های کیفی در تراز جهانی و انجام پژوهشهای اصیل و کارآمد در جهت پیشبرد علم، رفاه اجتماعی و ارتقاء شرایط زندگی جامعه انسانی (در چهارچوب ماموریت دانشگاه) است.
ج) خرد جمعی
یعنی احترام به خِرَد جمعی و استفاده از آن در تصمیم‌سازی و برنامه‌ریزی در دانشگاه (از طریق شوراها، ساز و کارهای خود ارزیابی و نظر سنجی و …).
د) نظم و انضباط
یعنی حفظ و ارتقای نظم و انضباط در کلیه فعالیت‌ها (به ویژه در فعالیت‌های آموزشی و پژوهشی).
ه) همبستگی درون سازمانی
یعنی حفظ و تقویت روحیه همکاری، مشارکت، همبستگی و تعهد در تمامی اعضای خانواده دانشگاه (استادان، دانشجویان، کارکنان و مدیران).
و) اخلاق مداری
یعنی رعایت اصول اخلاق آکادمیک و حرفهای (از جمله مسئولیت‌پذیری، پاسخگو بودن در برابر جامعه و ذینفعان، پایبندی به تعهدات، رعایت حقوق معنوی، پرهیز از رفتارهای تبعیض‌آمیز، قانون‌مداری)؛ و ارزشهای اخلاق اسلامی (به ویژه خردورزی، احترام به کرامت انسانی، احترام به علم و عالِم، عدالت‌محوری، صداقت و امانت‌داری، ادب و حسن خلق).
ی) آزاد اندیشی و پرسشگری
یعنی فراهم کردن فضای آرامش بخش، بانشاط و امن برای آزاد اندیشی، پرسشگری و تبادل آرا برای دانشجویان، کارکنان و استادان.
ترسیم چشم انداز (تصویر مطلوب آینده)
در چهارچوب خطوط راهنما (بر مبنای ماموریت و ارزشهای محوری)، چشم‌اندازهای مختلف و مسیرهای متفاوتی برای تعالی سازمان وجود دارند. انتخاب چشم‌انداز (تصویر مطلوب آینده) می‌باید بر اساس ویژگی‌های خاص سازمان (شامل قوت‌ها و ضعف‌ها و شایستگی‌های محوری) و نیز شرایط حاکم بر محیط سازمان (شامل فرصت‌ها و تهدیدهای محیطی) صورت‌گیرد. به همین دلیل چشم‌انداز هر سازمانی منحصربفرد و غیر قابل تقلید است.
برای ترسیم چشم‌انداز، ابتدا فهرستی از فرصت‌ها، تهدیدها، نقاط قوت و نقاط ضعف دانشگاه تهیه شد و در شورای تدوین سند برنامه ریزی راهبردی طی جلسات متعدد مورد بررسی قرار گرفت. در گام بعد، بر اساس فرآیند نظرسنجی از تعدادی از اعضای هیئت علمی دانشگاه (که شناخت خوبی نسبت به دانشگاه و محیط آن داشتند)، فهرست یاد شده اصلاح و نهایی شد.
قوت‌ها:۱- نشان و اعتبار (برند) دانشگاه ۲- توانمندی علمی و فنی استادان ۳- توانمندی ذهنی و استعداد دانشجویان ۴- انظباط حرفهای و آموزشی در دانشگاه ۵- ارتباط دانشگاه با صنعت ۶- تجربه و توانمندی پژوهشی دانشگاه ۷- شبکه فارغ التحصیلان ۸- موقعیت بین‌الملی دانشگاه |
فرصت‌ها:۱- حرکت کشور در مسیر رشد و پیشرفت ۲- توجه کشور به فناوریهای پیشرفته ۳- ضرورت ایجاد فرصت‌های شغلی برای نسل جوان ۴- حمایت از شرکتهای دانش بنیان ۵- زمینه مساعد برای ارتقا روابط علمی بین‌المللی ۶- وجود اعتماد ملی و بین‌المللی به دانشگاه شریف |
ضعف‌ها:۱- محدودیت فضای فیزیکی ۲- ضعف امکانات کالبدی دانشگاه ۳- کمبود نیروی انسانی در سطح مدیران میانی ۴- کمبود منابع مالی |
تهدیدها:۱- کاهش تعداد متقاضیان آموزش عالی(به ویژه در رشته های فنی‌مهندسی) ۲- مهاجرت نسل جوان و نخبگان ۳- محدودیت منابع مالی دولت برای کمک به دانشگاه‌ها |
چشم انداز (تصویر مطلوب آینده) دانشگاه صنعتی شریف
دانشگاه صنعتی شریف در سال ۱۴۰۵ (افق ۱۰ ساله)، دانشگاهی تخصصی است پیشگام، الگو ساز و مرجع، که از بالاترین اعتبار علمی در کشور برخوردار است و در سطح بین المللی نیز دانشگاهی شاخص شناخته می شود.
این دانشگاه با جذب و شکوفا کردن استعداد بهترین دانشجویان و استادان، در حل مسائل اساسی کشور، توسعه سرمایه انسانی و توسعه پایدار جامعه، نقش برجسته ای ایفا می کند. به نحوی که فعالیت های آن موجب ارتقای موقعیت علمی و افتخار کشور در سطح منطقه و سطح بین المللی است.
این دانشگاه همچنین بطور نسبی از خود گردانی مالی و استقلال عملیاتی برخوردار خواهد بود.
در عبارات بالا، چند واژه کلیدی وجود دارد که نیاز به تشریح دارند:
الف) دانشگاه پیشگام، الگو ساز و مرجع
منظور سرآمدی در میان دانشگاه‌های کشور در سه حوزه زیر است:
سرآمدی در آموزش، از طریق:
- ارایه برنامه های آموزشی و درسی روزآمد؛
- کارگیری رویکردهای نوین (ازقبیل رویکرد فرآیندی به جای رویکرد رشته محور) در آموزش؛
- ایجاد رشته‌های جدید تخصصی و دوره‌های میان رشته‌ای و فرا رشته‌ای مورد نیاز کشور؛
- رتقای کیفیت دوره‌های آموزشی؛
- ارتقای اثر بخشی دوره‌های آموزشی (به ویژه دوره‌های کارشناسی).
سرآمدی در پژوهش و توسعه فناوری، از طریق:
- کسب بالاترین درآمد اختصاصی از محل قراردادهای ارتباط با صنعت در میان دانشگاه‌های کشور؛
- پیشتازی در ایجاد و توسعه مراکز پژوهشی و توسعه فناوری مورد نیاز کشور، با تمرکز بر پژوهشهای بین‌رشته‌ای و چندرشته‌ای؛
- کسب رتبه برتر کشور و منطقه در چاپ مقالات کیفی با ارجاع بالا در مجله‌های معتبر جهانی؛
- کسب رتبه اول دانشگاه‌های کشور و منطقه در تعداد (سرانه) ثبت اختراع.
سرآمدی در اثر بخشی اجتماعی، از طریق:
- ترویج علم در جامعه؛
- توسعه دوره‌های تخصصی و مهارت‌آموزی (بدون اعطای مدرک رسمی) برای صنعت و اقشار مختلف اجتماعی در جهت اصلاح هرم دانشی و تخصصی جامعه؛
- کسب رتبه اول در تاسیس شرکتهای دانش بنیان زایشی برآمده از تحقیقات دانشگاهی در میان دانشگاه‌های کشور؛
- ارایه مفیدترین راه حلهای علمی و مهندسی در رفع مسائل و معضلات اساسی کشور؛
- هدفمند کردن پایان نامه‌های کارشناسی ارشد و رساله‌های دکتری همراستا با ماموریت دانشگاه؛
- حضور موثر و مفید دانش آموختگان دانشگاه، با اخلاق حرفهای، در عرصه‌های مختلف اجتماعی و تصمیم‌گیری؛
- نقش آفرینی موثر در تصمیم‌سازی و سیاست‌گذاری کلان کشور در حوزه ماموریت دانشگاه.
ب) دانشگاه شاخص در سطح بین المللی
یعنی :
- قرار گرفتن در زمره دانشگاه‌های برتر منطقه و قاره آسیا؛
- بیشترین تعداد دوره‌های مشترک با دانشگاه‌ها و مراکز معتبر بین‌المللی در میان دانشگاه‌های ایران؛
- بیشترین تعداد طرحهای پژوهشی مشترک با دیگر دانشگاه‌ها و مراکز معتبر دانشگاهی و صنعتی بین‌المللی در میان دانشگاه‌های ایران.
ج) خودگردانی مالی نسبی
منظور برخوردار از منابع درآمدی اختصاصی و کمک‌های مردمی (علاوه بر اعتبارات جاری و عمرانی دولتی)، حداقل به میزان منابع مالی دانشگاه‌های همتای خود در منطقه است.
د) استقلال عملیاتی نسبی
به معنی برخورداری از استقلال تصمیم‌گیری در مورد جذب دانشجو و استاد، توسعه برنامه‌های آموزشی و درسی (رشته‌ها و گرایش‌ها) و مدیریت منابع مالی در چهارچوب قوانین و مقررات کشور است.
نقشه استراتژی و تببین اهداف راهبردی
دومین قسمت سند برنامه ریزی راهبردی دانشگاه شریف دارای پنج زیر بخش است که مواردی همچون نقشه استراتژی و اهداف راهبردی دانشگاه در یک افق ۵ ساله، مضامین راهبردی، برنامه های عملیاتی، اقدامات آتی برای پیاده سازی نقشه استراتژی را شامل میشود.
نقشه استراتژی و برنامه ریزی اهداف راهبردی دانشگاه دریک افق ۵ ساله
بیشتر بخوانید: کتاب نقشه استراتژی نوشته کاپلان و نورتون
الف) اهداف لایه پیامدها
نقشه استراتژی دانشگاه شامل پنج هدف در لایه پیامدها است که در صورت تحقق آنها به هدف غایی “دانشگاه پیشگام، الگوساز و مرجع با بالاترین اعتبار علمی در کشور و منطقه” دست خواهیم یافت. این اهداف عملا در سه دسته قابل تقسیم هستند. دسته اول به رشد و تعالی دانشگاه و سرآمدی آن در حوزه‌های مختلف آموزش، پژوهش، فناوری و اثربخشی اجتماعی مربوط میشوند. دسته دوم شامل اهدافی است که خوداتکایی نسبی دانشگاه را از نظر مالی مدنظر قرار می‌دهند؛ و دسته سوم ارتقا و تعالی دانشگاه و دانشگاهیان را در حوزه اخلاق و فرهنگ نشانه گرفته‌اند. اهداف دسته دوم و سوم اگرچه از نوع پیامدی هستند؛ ولی خود به عنوان پشتیبان اهداف دسته اول نیز عمل می‌کنند.
ب) اهداف لایه ذینفعان
در لایه ذینفعان، اهدافی به تفکیک چهار دسته ذی‌نفع کلیدی به شرح زیر تعریف شده‌اند
دانشجویان و فارغ التحصیلان
- آموزش کیفی و به روز
- احساس مفید بودن برای جامعه
- زندگی دانشگاهی مناسب
- توسعه همه جانبه مهارتهای اجتماعی و حرفهای
- استمرار تماس و تعامل با دانش آموختگان
دستگاههای اجرایی و صنعت
- تربیت متخصصان و رهبران علمی و صنعتی کشور (عالم، ماهر، خلاق، با نشاط و دارای اخلاق حرفهای)
- حل مسائل توسعهای و تولیدی
- تولید و توسعه دانش و فناوری جدید و بکارگیری آنها در تأمین نیازهای اساسی کشور
جامعه علمی
- الگوسازی و افتخار آفرینی
- تولید و توسعه دانش و فناوری جدید
- تربیت متخصصین، محققین و مدرسین تراز اول (رهبران علمی جامعه)
نهادهای سیاستگذار و جامعه عمومی
- ارتقای تعهد ملی و فرهنگ ایرانی- اسلامی
- ایجاد فضا و بستر مناسب برای تحصیل و تحقیق بهترین جوانان کشور
- ارتقا دید فرهنگی و علمی جامعه
- حل مسائل اساسی کشور
- الگوسازی و افتخارآفرینی
- تلاش برای تحقق اسناد بالادستی در زمینه آموزش عالی و پژوهش (به ویژه سیاست‌های ابلاغی مقام معظم رهبری در حوزه علم و فناوری)
ج) اهداف لایه فرایندها
در لایه فرایندها، ابتدا زنجیره ارزش دانشگاه با اقتباس از مدل APQC ترسیم (شکل ۴) و سپس اهداف راهبردی به تفکیک هر یک از فرایندهای اصلی به شرح زیر تعریف شده‌اند:
برای توضیح مدل APQC لطفا به پیوست ۱ مراجعه فرمایید.
آموزش
- ارائه آموزش‌های روزآمد و بنیادین در سه حوزه علوم، مهندسی و مدیریت در تراز جهانی
- ارتقای شیوه‌های آموزش (شیوه‌های یاددهی و یادگیری)
- توسعه برنامه های فرارشته‌ای، چندرشته‌ای و میانرشته‌ای و توجه به مباحث توسعه پایدار (مانند آب، انرژی و محیط زیست) در برنامه‌ریزی درسی و ایجاد رشته‌های جدید
- افزایش مهارتهای شغلی و ارتقای سطح خلاقیت، نوآوری، کارآفرینی و اخلاق حرفهای دانشجویان
- توسعه آموزش‌های تخصصی برای مدیران و کارشناسان ارشد شرکت‌ها و سازمانها
- توسعه آموزش‌های مجازی
- برقراری ارتباط موثرتر میان پایان‌نامه‌های ارشد/دکتری و مسائل کشور
پژوهش
- ارتقای سطح پژوهشهای بنیادی، کاربردی و توسعهای در تراز جهانی با تمرکز بر حل مسایل ملی
- توسعه طرحهای پژوهشی و ارتباط با صنعت در حوزه‌های منتخب
- توسعه پژوهشهای فرارشته‌ای، چندرشته‌ای و میانرشته‌ای
- ارتقای توان پژوهش و نوآوری دانشگاهیان (استادان، پژوهشگران و دانشجویان)
- برقراری ارتباط موثرتر میان پایان‌نامه‌های ارشد/دکتری و مسائل کشور
- ارتقای هم‌افزایی و کارآمدی پژوهشکده‌ها و انسجام آنها با دیگر نهادهای دانشگاه (به ویژه دانشکده‌ها)
- افزایش مشارکت اعضای هیئت علمی در پروژه‌های پژوهشی و ارتباط با صنعت (افزایش تعداد استادانی که پروژه پژوهشی و صنعتی دارند) به ویژه ارتقای مشارکت اعضای هیئت علمی رشته‌های مختلف در اجرای طرح‌هایی با ابعاد ملی و بین‌المللی
- ارتقای شیوه‌های پژوهش و مدیریت پژوهش در دانشگاه
- توسعه برنامه‌های پسا دکتری
توسعه فناوری و تجاری سازی
- توسعه کمی و کیفی شتاب دهنده‌ها، مراکز رشد و مراکز نوآوری در دانشگاه و یا در کنار دانشگاه
- افزایش تعداد شرکتهای دانش بنیان زایشی برآمده از تحقیقات در دانشگاه
- افزایش ثروت آفرینی از طریق تجاری سازی دستاوردهای پژوهشی
- ارتقای هم‌افزایی و کارآمدی پژوهشکده‌ها و انسجام آنها با دیگر نهادهای دانشگاه (به ویژه دانشکده‌ها)
- بهبود فرآیندها و ساز و کارهای ثبت اختراعات و حفاظت از مالکیت فکری
امور رفاهی و خدمات دانشجویی
- بهبود فضای آموزشی (با نشاط و برانگیزاننده)
- توسعه امکانات و بهبود خدمات رفاهی دانشجویان (اسکان، تغذیه و …)
- ارتقای سطح سلامت جسمی و روانی دانشجویان
- ارتقای امکانات ورزشی
امور فرهنگی
- افزایش سطح پایبندی دانشجویان به اصول مذهبی، فرهنگی و اخلاق حرفهای
- افزایش سطح تعلق و تعهد دانشجویان به کشور و دانشگاه صنعتی شریف
- ارتقای آگاهی دانشجویان نسبت به تاریخ و فرهنگ ملی
- ارتقای سطح مهارتهای اجتماعی دانشجویان و ترویج فرهنگ خلاقیت، نوآوری و انجام کار تیمی در میان دانشگاهیان (دانشجویان، استادان و کارکنان)
- افزایش انگیزه، نشاط و مسئولیت‌پذیری در میان دانشگاهیان
- ارتقای کیفیت ارتباط استاد با دانشجو
- ارتقای توجه به حقوق دانشجویان
- توسعه و ارتقای کیفیت فعالیت‌های فوق برنامه (انجمن‌های علمی و …)
ارتباط با فارغ التحصیلان، ذینفعان و جامعه
- ارتباط موثر و مستمر با فارغ التحصیلان
- ارتقای سطح تعامل با نهادهای حاکمیتی
- ارتقاء سطح تعامل با سازمانها و شرکتهای مهم
- ارتقای سطح تعامل با جامعه عمومی
- ارتقای سطح تعامل با جامعه علمی- حرفهای کشور
همکاری های منطقه ای و بین المللی
- افزایش کمی و کیفی دانشجویان خارجی در دانشگاه
- ارتقای سطح روابط با دانشگاه‌ها و مراکز علمی و پژوهشی شاخص در
- منطقه (کشورهای همسایه)
- کشورهای جهان اسلام
- کشورهای در حال توسعه
- و کشورهای پیشرفته جهان
- افزایش حجم پروژه‌های مشترک با دیگر دانشگاه‌ها و مراکز پژوهشی در جهان
- افزایش انتشار مقالات، کتب و گزارش‌های علمی و ثبت اختراعات و تولید دیگر محصولات علمی مشترک با استادان و محققان دیگر دانشگاه‌ها و مراکز پژوهشی در جهان
- افزایش تعداد دوره‌های آموزشی مشترک با دیگر دانشگاه‌های جهان
- افزایش تعداد و ارتقای کیفیت فرصت‌های مطالعاتی و سفرهای علمی استادان و محققان دانشگاه و نیز فرصت مطالعاتی محققان خارجی در دانشگاه
- افزایش تعداد و ارتقای کیفیت بازدیدها/سفرهای علمی دانشجویان، استادان و محققین برجسته بین‌المللی از/به دانشگاه صنعتی شریف
- افزایش تعداد و کیفیت دستاوردها و محصولات علمی مشترک با اساتید و محققان دیگر دانشگاه‌ها و مراکز پژوهشی در جهان
د) اهداف لایه زیرساخت‌ها
اهداف مربوط به فرایندهای پشتیبانی و توانمندسازها به شرح زیر در لایه زیرساخت‌ها تعریف شده‌اند:
سرمایه‌های انسانی
- ارتقای سطح دانش و مهارت کارکنان فنی و اداری
- ارتقای سطح دانش و مهارت مدیریتی مدیران دانشگاه
سرمایه‌های اطلاعاتی
- توسعه زیرساخت هایIT
- توسعه سیستم مدیریت یکپارچه اطلاعات در پیوند با فرایندهای دانشگاه
- توسعه مدیریت دانش
سرمایه‌های سازمانی
- توسعه و تقویت مدیریت مالی دانشگاه
- توسعه و تقویت نظام اداری دانشگاه
- اصلاح ساز و کارهای تصمیم‌گیری (بهبود نظام حاکمیتی دانشگاه) در جهت تفویض اختیار به واحدهای مختلف دانشگاه برای افزایش اثربخشی و کارایی و در جهت تقویت اقتدار مدیریتی دانشگاه
- بهبود نظام ارزیابی استراتژی ها و عملکرد اعضای هیئت علمی و کارکنان
- ارتقای فرایند جذب، ترفیع و تبدیل وضعیت و بازنشستگی اعضای هیئت علمی
- ارتقای فرایند جذب پژوهشگران
- بهبود فرایند جذب، بکارگیری و ارتقای شغلی و بازنشستگی کارکنان فنی (پژوهشگران و کارشناسان) و کارکنان اداری
- تقویت توان دانشگاه برای نظارت، بهبود و اصلاح مستمر فرایندها و ساز و کارهای اداره دانشگاه
- تقویت انسجام درونی بین واحدهای مختلف دانشگاه
امکانات کالبدی
- توسعه فضای فیزیکی در چهارچوب طرح جامع دانشگاه
- توسعه و بهبود امکانات آموزشی، کارگاهی، آزمایشگاهی و پژوهشی
- بهبود فرایندها و مکانیزم‌های نگهداری و تعمیرات تاسیسات و ساختمان‌ها
- بهینه‌سازی مصرف انرژی، حفاظت از محیط زیست و ارتقای سطح ایمنی در طراحی، ساخت و نگهداری ساختمان‌ها و تاسیسات
- توسعه زیرساختهای مورد نیاز (به غیر از IT و پهنای باند)
- افزایش نرخ بهره‌برداری از داراییها
- مدیریت بهینه منابع مالی و سرمایه‌ها
- توسعه امکانات رفاهی (رستوران، باشگاه و …)
- زیباسازی محوطه دانشگاه (نورپردازی، مکانهای عاری از خودرو، تناسب رنگها، فضای سبز و …)
همانطور که ملاحظه میشود، تعداد اهداف در نقشه استراتژی به حدی است که پرداختن همزمان به همه آنها امکان‌پذیر نیست. لذا لازم است تا از میان آنها، اهدافی که دارای اولویت بالاتری هستند، انتخاب و به اجرا گذاشته شوند. برای این منظور از ماتریس “اثربخشی-امکان‌پذیری” استفاده شد. بدین ترتیب، اهدافی در اولویت قرار گرفتند که از هر دو منظر اثربخشی و امکان‌پذیری در موقعیت بالایی باشند.
مضامین مربوط به سند برنامه ریزی راهبردی
اهداف راهبردی مندرج در نقشه استراتژی دانشگاه، در پنج گروه “سرآمدی در آموزش و تامین سرمایه انسانی جامعه”، “سرآمدی در علم و فناوری”، “سرآمدی در اثربخشی اجتماعی”، “ترویج اخلاق آکادمیک و فرهنگ ایرانی-اسلامی” و “ارتقای توان مالی دانشگاه” دسته‌بندی شدند که از آنها با عنوان “تم یا مضمون راهبردی”یاد میشود.
مضامین راهبردی که از لایه پیامدها استخراج شده‌اند، بستر لازم برای برقراری ارتباط موثرتر و کارآمدتر با لایه‌های زیرین سازمان، ایجاد هم‌راستایی میان بخشهای مختلف و نیز پیگیری اثربخش تر پیشرفت امور را فراهم می‌کنند. یادآوری این نکته ضروری است که مضامین راهبردی به پنج مورد بالا محدود نمی‌شوند؛ بلکه این پنج محور، مضمون‌هایی هستند که تاکنون مورد کاوش قرار گرفته‌اند و برای آنها در لایه‌های مختلف نقشه استراتژی دانشگاه، اهداف راهبردی پیش‌بینی شده‌است. مضامین دیگری از جمله “بین‌المللی شدن دانشگاه” شناسایی شده‌اند که باید در آینده مورد کنکاش دقیق‌تر قرار گیرند و برای آنها اهداف راهبردی و برنامه‌های عملیاتی طرح‌ریزی شود.
برنامه‌های عملیاتی
پس از تعیین اولویت اهداف، لازم است متولی/متولیان هر یک از اهداف مشخص و از آنها خواسته شود تا برنامه عملیاتی خود را برای تحقق هدف مورد نظر تهیه و ارائه کنند. منظور از متولی/متولیان، بخشهای اجرایی و واحدهای عملیاتی در دانشگاه هستند که وظیفه سیاست‌گذاری، برنامه‌ریزی و اجرای برنامه‌ها در یک حوزه مشخص را بر عهده دارند.
جدول ۲ اهداف راهبردی دانشگاه را به همراه متولیان آنها نشان میدهد.
اهداف مندرج در جدول ۲ توسط ریاست دانشگاه به متولیان آنها ابلاغ شده و از جدول ۲ اهداف راهبردی دانشگاه را به همراه متولیان آنها نشان میدهد.
اهداف مندرج در جدول ۲ توسط ریاست دانشگاه به متولیان آنها ابلاغ شده و از ایشان خواسته شده است که در یک بازه زمانی معین برنامه های عملیاتی خود را تهیه و به شورای تدوین سند برنامه ریزی راهبردی دانشگاه ارائه کنند. تهیه برنامه های عملیاتی برای اهداف دارای اولویت توسط بخشهای مختلف دانشگاه آغاز شده است. مرکز برنامه ریزی راهبردی و توسعه منابع دانشگاه بر اساس اعلام آمادگی قبلی، به ایشان در تهیه برنامه های عملیاتی کمک میکند.
موارد زیر در دستور کار شورای تدوین سند برنامه ریزی راهبردی قرار دارد:
۱. پرداختن به سایر مضامین راهبردی (از جمله بین المللی شدن دانشگاه)؛
۲. تکمیل برنامه های عملیاتی با کمک معاونتها و مدیریت های دانشگاه؛
۳. تسرّی برنامه های عملیاتی به سطح دانشکد هه ا و پژوهشکده ها؛
۴. استقرار کامل “مرکز برنامه ریزی راهبردی و توسعه منابع” در دانشگاه که وظایف زیر را به عهده دارد:
- برنامه ریزی
- کنترل و پایش
- ارزیابی عملکرد
- تامین و توسعه منابع
- مدیریت یکپارچه اطلاعات
- مدیریت تحول سازمانی
۵. طراحی مکانیزم ها، فرآیندها و رویه های سازمانی در زمینه برنامه ریزی و ارزیابی عملکرد دانشگاه در سطح راهبردی. از ترکیب ابزار نقشه استراتژی با کارت امتیازی متوازن میتوان برای انداز ه گیری میزان تحقق اهداف و نیز ارزیابی عملکرد واحدهای مختلف (شامل معاونت ها، دانشکده ها، نهادهای وابسته به دانشگاه و …) استفاده کرد؛
۶. تشکیل کارگروه ها و کمیته های هماهنگی بر محور موضوعات (مضامین) راهبردی؛
۷. آغاز اجرای بعضی از برنام ههای عملیاتی که نتایج زودهنگامی را برای دانشگاه در پی داشته باشند؛
۸. فراهم کردن زیرساختهای لازم برای پیاده سازی نقشه استراتژی و بازنگری دور ه ای برنامه راهبردی دانشگاه شامل:
- زیرساخت های اطلاعاتی
- ساختار سازمانی مناسب
- مهارتهای انسانی مورد نیاز
- نظام حاکمیتی دانشگاه
درود و وقت بخیر
بنده به دنبال دانلود فایل اصلی و پا‌ور پوینت سند راهبردی دانشگاه شریف هستم
لینکی که ارائه شده مشکل دارد
درخواست دارم در صورت امکان لطف بفرمایید و برای من ایمیل بفرمایید
متشکرم
قنبری