استراتژی عملیات چیست ؟ تعریف استراتژی عملیات و مدیریت عملیات
در این مقاله به بررسی موضوع استراتژی عملیات پرداخته ایم. در ابتدا ضمن ارائه تعریفی از استراتژی عملیات و مدیریت عملیات؛ مزایای استراتژی عملیات را مورد بررسی قرار داده ایم. در ادامه نیز عناصر مربوط به استراتژی عملیاتی را به تفصیل مورد بررسی قرار داده ایم. در نهایت نیز برای فهم بهتر مطالب به ذکر مثالی در زمینه استراتژی عملیات و مدیریت عملیات پرداخته ایم. می توان گفت با مطالعه این مقاله به فهم مناسبی در زمینه موضوع استراتژی عملیات دست خواهید یافت. در آخر می توانید دیدگاه ها و نظرات خود را با دیگران به اشتراک بگذارید.
مقدمه ای بر استراتژی عملیات و مدیریت عملیات
منظور از عملیات همواره اجرا امور روزمره نیست، اغلب مرز بین آنچه که به عنوان استراتژی عملیات و آنچه که به عنوان مدیریت عملیات در نظر گرفته میشود کاملا واضح و شفاف نیست. در حقیقت این عدم وضوح بدین خاطر است که یک بخش اساسی در استراتژی عملیات، قابلیت هایی است که منابع و فرآیندها بر یک مینای عادی و روزمره از خود بروز می دهند. در واقع اگر چه مدیریت عملیات و استراتژی عملیات کاملا مجزا از یکدیگر نیستند اما هر یک دارای ویژگی های متفاوتی بوده و به طریقی متفاوت عمل می نمایند. مشاغلی که کالاها و خدمات تولید می کنند، اغلب به سیستمی متکی هستند که استفاده از منابع، افراد و فرآیندها را بهینه می کند. اطمینان از کارایی سیستم و حرکت آن به سمت اهداف کلی سازمان، برای بسیاری از مشاغل اولویت دارد. داشتن یک استراتژی عملیات می تواند در برنامه ریزی فرآیندها و وظایف و همسو کردن آنها با اهداف بزرگتر سازمان مفید باشد. در این مقاله، ما در مورد استراتژی عملیات، مزایای داشتن آن و عوامل اصلی موفقیت، بحث خواهیم کرد.
استراتژی عملیات از دو منظر متفاوت
عنوان استراتژی عملیات شاید در ابتدا توام با تناقض به نظر برسد ولی این سوال در ذهن ایجاد میشود که چگونه حوزه عملیات که وظیفه روزمره آن تولید و تحویل کالا و خدمات است می تواند استراتژیک باشد در حالیکه، استراتژی اصولا در تضاد با امور جاری و تصمیمات روزمره مدیران تلقی می شود. برای رفع این ابهام در ابتدا به این نکته مهم اشاره می شود که مدیریت منابع عملیات بطور روز افزون در موفقیت استراتژیک شرکت نقش اصلی پیدا می کند. بنابراین نقش عملیات نیز استراتژیک واقع می شود.
مدیریت عملیات یک امر کاملا استراتژیک است.
از یکسو به لحاظ اینکه در انجام امور بطریقی که موفقیت تصمیمات استراتژیک را تامین نماید نقش اصلی دارد و بایستی به نحو مناسبی انجام گیرد تا مانعی برای پیشبرد تصمیمات و مدیریت استراتژیک ایجاد نشود. از سوی دیگر بایستی خود مزیت ها و فرصت های استراتژیک جدیدی را ایجاد نماید. این مطلب قطعا تفکر سازمان را در خصوص حوزه عملیات و نقش آن در موقعیت گیری استراتژیک در دراز مدت تحت تاثیر قرار می دهد. استراتژی عملیات مجموعه ای از تصمیماتی است که یک سازمان در مورد تولید و تحویل کالاهای خود اتخاذ می کند. سازمان ها ممکن است هر مرحله ای را که برای تولید یا تحویل یک محصول برمی دارند، یک عملیات در نظر بگیرند و تمام تصمیمات مربوط به این عملیات های مختلف، استراتژی عملیات هستند. استراتژی عملیاتی یک سازمان با استراتژی کلی کسب و کار آن هماهنگ عمل می کند و به سازمان یاری می رساند تا به اهداف بلندمدت خود دست یابد و رقابت پذیری خود را در بازار بهبود بخشد.
بیشتر بخوانید: مدیریت استراتژیک چیست؟ فرایند برنامه ریزی در مدیریت استراتژیک چگونه است؟
بیشتر بخوانید: سطوح استراتژی چیست؟
مدیریت عملیات
مدیریت عملیات شامل مدیریت منابع و فرآیندهایی است که منجر به تولید، تحویل کالا و خدمات می شوند. هر سازمان، خواه آنکه برای سودآوری فعالیت می کند و خواه آنکه با هدفی غیر از سودآور بودن فعالیت می کند دارای حوزه عملیات (که شامل مدیرت عملیات و استراتژی عملیات می باشد) است حتی اگر حوزه عملیات تحت این نام خوانده نشود. این از آنجاست که کلیه سازمان ها به نحوی به تولید ترکیبی از کالا و خدمات می پردازند. تمامی عملیات دارای ورودی هایی هستند که بعضا توسط فرایندهایی تغییر شکل می یابند. این منابع تغییر پذیر می توانند به صورت ترکیبی از مواد، اطلاعات و حتی مشتریان باشند. بنابراین یک کارخانه، آینده تلویزیون مواد را مورد پردازش قرار می دهد یا یک شرکت حسابداری اطلاعات را مورد پردازش قرار می دهد. در حالیکه یک برنامه تئاتر، بینندگانش را تحت دانش قرار می دهد، منابع تغییر دهنده بر روی منابع تغییر پذیر اعمال می شوند. این منابع معمولا در قالب تسهیلات فیزیکی (ساختمان ها، ماشین آلات، تجهیزات، کامپیوترها و غیره) و منابع انسانی (کارکنان) که وظیفه اداره، پشتیبانی و مدیریت فرآیندها را بر عهده دارند طبقه بندی می شوند. در حالیکه عملیاتی مانند یک کارخانه ذوب فلزات، محصولاتش را از طریق یک فعالیت فیزیکی تولید می کند، یک کلینیک روان کاوی ارائه دهنده خدمات غیر فیزیکی است، اما بسیاری از عملیات بین دو حد محدود میشود، یعنی ارائه صرف خدمت یا تولید صرف محصول قرار گرفته و توأما به ارائه خدمات و محصولات می پردازند. کل حوزه عملیات یک سازمان متشکل از واحدهای کوچکتر هستند، دپارتمان ها و فرآیندهایی است که خود نسخه کوچکتری از کل عملیات هستند. استراتژی عملیات و مدیریت عملیات به طور قابل توجهی مرتبط با نحوه مدیریت این فرایندها است که نوعا شامل وظایفی از قبیل فرآیندهای طراحی، انتخاب و نگهداری تکنولوژی های فرایند، طراحی مشاغل کارکنان حوزه عملیات، برنامه ریزی و کنترل فعالیت ها، استانداردهای تضمین کیفیت، ارتقاء عملکرد عملیات و اموری از این قبیل هستند.
بیشتر بخوانید: برنامه عملیاتی چیست؟
استراتژی عملیات
در مقابل مدیریت عملیات که در فوق بحث شده، استراتژی عملیات کمتر مرتبط با فرایندهای انفرادی بوده و بیشتر در ارتباط با کل فرآیند کسب و کار است. استراتژی عملیات مرتبط با نحوه تغییر محیط رقابتی و نحوه عملکرد عملیات جهت رویارویی با چالش های فعلی و آینده است. استراتژی عملیات همچنین در رابطه با توسعه بلند مدت منابع عملیات و فرآیندها است، به گونه ای که بتوانند مبنایی را جهت دستیابی به مزیت پایدار فراهم آورند، مطرح می شود. تصمیماتی که به عنوان بخشی از استراتژی عملیات در یک شرکت اتخاذ می گردند، از این بابت استراتژیک تلقی می شود که:
- تأثیرشان بسیار گسترده بوده و اثرشان بر روی بخشی از سازمان که تدوین استراتژی به آن بر می گردد بسیار معنی دار است
- معرف موقعیت سازمان نسبت به محیطی است که در آن مشغول به فعالیت است
- سازمان را به سمت اهداف بلند مدت سوق می دهند
بایستی توجه داشت که استراتژی فراتر از یک تصمیم منفرد بوده و یک الگوی کلی از تصمیمات را در بر می گیرد. بنابراین استراتژی عملیات یک شرکت، در قالب الگویی از تصمیماتی که سازمان می بایست جهت توسعه منابع عملیات اتخاذ نماید نشان داده می شود. چنین تصمیماتی شامل تعیین اندازه و ماهیت ظرفیت کل، نحوه مواجهه با مشتریان، رقبا، تأمین کنندگان و شرکاء، نحوه حصول و یا توسعه تکنولوژی فرآیند، نحوه سازماندهی و توسعه منابع و سایر موارد هستند.
بیشتر بخوانید: تعریف دقیق استراتژی چیست؟ (استراتژی به زبان ساده برای مدیران)
بیشتر بخوانید: همکاری متقابل عملکردی
مزایای استراتژی عملیات
داشتن یک استراتژی عملیات در کسب و کار یا سازمان شما مزایای متعددی دارد، مانند:
- کارایی کارکنان
استراتژی های عملیات اهداف بخش های مختلف را تعریف می کنند، که به مدیران تیم ها و کارکنان اجازه می دهد بدانند که به دنبال چه چیزی هستند. یک استراتژی عملیات می تواند به اطمینان از استفاده کارآمد هر کارمندی که در یک عملیات مشارکت دارد از زمان و مهارت های خود کمک کند. علاوه بر این، رهبران سازمان می توانند یاد بگیرند که کدام بخش ها به طور کارآمد عمل می کنند و کدام بخش ها ممکن است نیاز به بهبود داشته باشند.
- مدیریت منابع
سازمان ها اغلب مقدار محدودی منابع دارند، بنابراین استفاده کارآمد از آنها ضروری است. استراتژی های عملیاتی می توانند به رهبران کمک کنند تا تعیین کنند که کدام حوزه های سازمان به بیشترین منابع نیاز دارند و چگونه بهترین روش برای تحویل این منابع است. با توسعه یک استراتژی عملیات، رهبران می توانند در مورد هزینه های اداره بخش های مختلف اطلاعات بیشتری کسب کنند. سپس می توانند این هزینه ها را تجزیه و تحلیل کنند و ببینند که آیا آنها با اهداف کلی سازمان مطابقت دارند یا خیر.
- همکاری بین بخش ها
یک استراتژی عملیات جزئیات نحوه همکاری چندین بخش در یک سازمان را مشخص می کند. با ترسیم این هماهنگی، هر بخش می داند که چگونه با بخش های دیگر ارتباط دارد. آنها همچنین می توانند ببینند که چگونه اهداف بخش فردی آنها به دستیابی به اهداف کلی سازمان در کنار سایر بخش ها کمک می کند. این برای بهبود تصمیم گیری و کمک به کارمندان در بخش های مختلف برای احساس عضویت در یک تیم واحد مفید است.
عناصر یک استراتژی عملیات
عناصر معمول یک استراتژی عملیات عبارتند از:
- محصولات و مونتاژ
مدیران عملیات محصول به دنبال ساده سازی فرآیندها مانند ارتباطات تیمی یا مونتاژ محصول هستند. آنها همچنین داده ها را در مورد محصولات خود تجزیه و تحلیل می کنند و از آن برای اولویت بندی وظایف استفاده می کنند. به عنوان مثال، آنها ممکن است به مدیران محصول در تصمیم گیری در مورد اینکه کدام عناصر یک محصول را ابتدا بسازند، کمک کنند. تیم های عملیاتی محصول با بخش هایی مانند تولید، پشتیبانی مشتری و فروش همکاری می کنند تا به بهینه سازی فرآیند مصرف کنندگان با محصول، از تحقیق تا تبدیل شدن به مشتریان دائمی، کمک کنند.
- تحویل و ذخیره سازی موجودی
یک استراتژی عملیات موجودی استراتژی است که به مشاغل کمک می کند تا نحوه سفارش، نگهداری و پردازش موجودی خود را تصمیم بگیرند. این استراتژی به دنبال راه های کارآمدتر برای تحویل یا ذخیره موجودی است، با هدف کاهش هزینه ها و ضایعات. یک استراتژی عملیات موجودی همچنین با هدف سفارش تعداد بهینه کالاها، حداکثر کردن ظرفیت ذخیره سازی بدون اتلاف منابع، تلاش می کند.
- بهینه سازی زنجیره تامین
عنصر زنجیره تامین یک استراتژی عملیات به دنبال راه هایی برای بهینه سازی حرکت محصولات از تامین کنندگان به توزیع کنندگان است. ممکن است این کار را به روش های مختلفی انجام دهد، به عنوان مثال، اجرای فناوری ارتباطی سریعتر یا بهینه سازی مقادیر حمل و نقل. در یک استراتژی عملیات زنجیره تامین، رهبران در مورد ساختار زنجیره تامین و فعالیت های هر مرحله تصمیم گیری می کنند. آنها همچنین تصمیم می گیرند که محصولات را کجا تولید کنند و کجا آنها را ذخیره کنند.
- کیفیت محصول نهایی
عملیات کیفی با هدف تولید یک محصول نهایی رضایتبخش انجام میشود. این شامل آزمایش محصول و تجزیه و تحلیل بازخورد مشتریان است. آنها همچنین به دنبال ثبات هستند تا همه مشتریان آنها سطح یکسانی از کیفیت را دریافت کنند. علاوه بر این، مدیران عملیات کیفی عملیاتهایی را که در تولید نقش دارند، تجزیه و تحلیل میکنند. به عنوان مثال، آنها اطمینان حاصل میکنند که سازمان از بهترین مواد برای یک محصول نهایی با کیفیت بالا استفاده میکند. آنها به طور مداوم فرآیند تولید را نظارت میکنند تا اطمینان حاصل کنند که به نتایج کیفی مورد نظر آنها منجر میشود.
- زمانبندی استفاده از منابع
زمانبندی، زمانبندی و استفاده از منابع است و این به معنای اطمینان از استفاده سازمان از منابع خود در بهترین زمان ممکن است. این ممکن است شامل بهترین زمان برای ارسال محمولههای محصولات یا فعالیتهایی باشد که کارکنان باید ابتدا بر روی آنها تمرکز کنند. یک چالش رایج برای کسانی که در عملیات زمانبندی کار میکنند، یافتن سازش بین اهداف متضاد از نظر منابع مشترک است. به عنوان مثال، هر دو تیم توسعه محصول و رضایت مشتری ممکن است بخواهند یک گروه تمرکز را انجام دهند، اما سازمان شما فقط منابع برای میزبانی یک گروه در یک زمان را دارد. در برنامه عملیاتی خود، زمانبندی بهینه برای این دو بخش را تعیین خواهید کرد.
- مدیریت تسهیلات
برنامهریزی و مدیریت تسهیلات، تجزیه و تحلیل این موضوع است که چگونه تسهیلات فعلی سازمان در اهداف سازمان نقش دارند. این بخش از استراتژی عملیاتی شما تعیین میکند که آیا تسهیلات فعلی شما مطابق نیاز عمل میکنند یا خیر. علاوه بر این، همچنین مشخص میکند که آیا سازمان شما به تسهیلات جدید نیاز دارد یا خیر و در صورت لزوم، جستجویی برای یافتن تسهیلات مناسب انجام میدهد.
- پیشبینی برای برنامهریزی
عملیات پیشبینی جایی است که یک سازمان برنامههایی را برای آینده میسازد. از دادهها برای پیشبینی آینده سازمان استفاده میکند. به عنوان مثال، ممکن است روندهای فروش فعلی را مطالعه کند تا سود را در یک سال تعیین کند. سپس تغییراتی را در داخل سازمان اعمال میکند تا اطمینان حاصل کند که همیشه به سمت اهداف خود در حرکت است. به عنوان مثال، اگر یک پیشبین کاهش فروش را به دلیل عوامل اقتصادی که ممکن است در شش ماه آینده اتفاق بیفتد، تعیین کند، ممکن است به دنبال راههایی برای کاهش هزینهها در حال حاضر باشد تا آنها را برای این وضعیت آماده کند.
بیشتر بخوانید: تخصیص منابع
نمونه عملیاتی و اجرا شده استراتژی عملیات و مدیریت عملیات
مدیریت عملیات و استراتژی عملیات در خطوط هوایی سنگاپور یکی از کیس استادی موفق در زمینه استراتژی عملیات و مدیریت عملیات است. به طور کلی در تشکیلاتی مانند خطوط هوایی سنگاپور با مشغله کاری بسیار تصمیمات زیادی مرتبط با مدیریت عملیات وجود دارند که روزانه می بایست اتخاذ گردند. از جمله:
- زمان بندی خدمه پرواز برای بهره برداری مؤثر از کارکنان و در نظر گیری ترجیحات برای کارکنان خاص و برآورده سازی مناسب مقررات ایمنی
- اتخاذ تدابیری جهت تعیین رویه ها و موارد آموزشی برای ارتقاء کیفیت خدمات ارائه شده از سوی کارکنان بخش پرواز و بخش هدایت زمینی
- طراحی توافق نامه هایی در ارتباط با سطح خدمات ارائه شده به مشتریان داخلی میان بخش های مختلف از قبیل بخش پروازهای مسافربری، بارگیری، پایانه های نگهداری و غیره
- کاهش زمان های غیر پروازی برای هواپیماها
- زمانبندی و توسعه امور مربوط به نگهداری و تعمیرات هواپیماها
- مدیریت امور تغذیه در پروازها
در مورد خطوط هوایی سنگاپور، موارد مرتبط با استراتژی عملیات تا حدی متفاوت از موارد مطرح شده فوق هستند. از جمله:
- تعیین تعداد و انواع هواپیماها که دلالت بر میزان ظرفیت مسافربری و ظرفیت عملیات بارگیری و تخلیه آن دارد و نیز زمان بندی خرید از تامین کنندگان هواپیما
- تصمیم گیری در مورد تعادل نسبی میان میزان سرمایه گذاری روی هواپیما، خدمات حین پرواز، تسهیلات پایانه ها، انبارهای تخلیه و بارگیری و تجهیزات جا به جایی و غیره
- تعریف ساختار سازمانی، روابط تجاری و خدود و مرز میان بخش های مختلف گروه
- انتخاب اینکه کدام یک از خدمات غیر کلیدی ارائه شده از قبیل تهیه مواد غذایی، خدمات نظافتی، نگهداری و غیره) به صورت قراردادی از جانب تأمین کنندگان تأمین شده و کدام یک از جانب خود شرکت تأمین شود
- شکل دهی موقعیت و دامنه عملیات نگهداری و تعمیرات
در مورد خطوط هوایی سنگاپور، استراتژی عملیات با مدیریت عملیات به لحاظ حوزه کاری و یا حتی مدیرانی که انجام آن را بر عهده دارند چندان تفاوتی ندارد. استراتژی عملیات در ارتباط با مجموعه منابع و اهداف نیز کما بیش مشابه مدیریت عملیات است. تنها تفاوت موجود، در نوع نگرش ها است. در حالیکه مدیریت عملیات نسبتا مرتبط با موارد فوری، محدود، کوتاه مدت، خاص و عمدتا ملموس است، استراتژی عملیات بیشتر در ارتباط با موارد دور از دسترس تر بوده، همچنین وسیعتر و کلی تر بوده و با اصول پایه سر و کار دارد. تفاوت میان مدیریت عملیات و استراتژی عملیات از نقطه نظر مقیاس زمانی ، سطح تحلیل ، سطح ادغامی و سطح تجرد می تواند خلاصه گردد.
مثال از شرکتهای بزرگ پیشرو در استراتژی عملیات
- زنجیره تامین بسیار کارآمد: آمازون با استفاده از دادههای بزرگ و هوش مصنوعی، زنجیره تامین بسیار کارآمدی ایجاد کرده است که به این شرکت اجازه میدهد تا محصولات را به سرعت و با هزینه کم به دست مشتریان برساند.
- انبارهای خودکار: آمازون از روباتها و فناوریهای خودکارسازی برای مدیریت انبارهای خود استفاده میکند که به کاهش هزینهها و افزایش سرعت عملیات کمک میکند.
- مدیریت زنجیره تامین جهانی: والمارت با مدیریت زنجیره تامین جهانی گستردهای، محصولات را از سراسر جهان به فروشگاههای خود منتقل میکند و به این ترتیب به قیمتهای پایین و تنوع محصولات دست مییابد.
- سیستمهای اطلاعاتی پیشرفته: والمارت با استفاده از سیستمهای اطلاعاتی پیشرفته، تقاضای مشتریان را پیشبینی کرده و موجودی انبارهای خود را بهینه میکند.
منبع: کتاب استراتژی عملیات اثر ان. اسلک
Source: Operations Strategy – Nigel Slack, Michael Lewis
جهت ارتقاء سطح کیفی مقالات و تکمیل مباحث مربوط لطفا نظرات و دیدگاههای خود را در پایان این مقاله درج کنید، همچنین چند مقاله مرتبط با موضوع استراتژی عملیات برای مخاطبان سایت شریف استراتژی به اشتراک گذاشته شده است. شما میتوانید با ارائه درخواست مشاوره از طریق ارسال فرم، مشاوره رایگان در خصوص کسب و کار خود دریافت نمایید. پس از ارسال درخواست، کارشناسان شریف استراتژی در اسرع وقت با شما تماس خواهند گرفت.
عالییییی مرسی
عالییییییییییییییییی
اگر میشه استراتژی عملیات و تولید را با هم توضیح بدهید
اگر میشه راجع به استراتژی عملیات بیشتر توضیح بدهید
از نظر من این برنامه ارزش خوبی برای ما دارد چون موضوع را که ما دنبال میکنم مطابق درس دانشگاه ما میباشد
استراتژی عملیات و مدیریت عملیات هر دو موضوعات مهمی برا سازمان من هستند، ممنون میشم اگر دوره ای هست معرفی کنید تا شرکت کنیم