تعریف دقیق اقتصاد اشتراکی یا اقتصاد مشارکتی چیست؟
در این مقاله قصد داریم به مفهوم اقتصاد اشتراکی (sharing economy) بپردازیمم و شرح دهیم که چطور اقتصاد اشتراکی می تواند دنیای اقتصاد و تجارت را تغییر دهد. تعریف درست از اقتصاد اشتراکی می تواند باعث درک درستی از مدل کسب و کار شود و مدیران سازمان بتوانند محیط رقابت را بیش از هر زمان دیگر تغییر دهند. بسیاری از استارت آپ ها و شرکتهای نوپا توانسته اند با بهره گیری از مفاهیم مربوط به اقتصاد اشتراکی یا همان اقتصاد مشارکتی، صنعت تحت فعالیت خود را دستخوش تغییراتی گسترده و تحولاتی شگرف نمایند. در انتهای مقاله میتوانید نظرات و دیدگاههای خود را با دیگران به اشتراک بگذارید.
مقدمه ای بر اقتصاد اشتراکی
مدیران سیستم های تولیدی برای تولید محصولات، منابعی مانند نیروی کار، سرمایه، زمین، مواد، انرژی، ماشین آلات و تجهیزات را در اختیار دارند. بروز برخی از مشکلات اقتصادی در سطوح خرد و کلان به کاهش یا غیرفعال شدن ظرفیت تولیدی در سیستم های تولیدی و بی استفاده ماندن منابع آن منجر می شود. آمار و اطلاعات چند سال اخیر، نشان دهنده تعطیلی حدود ۲۲ درصد از واحدهای صنعتی کشور در شهرک ها و نواحی صنعتی تاسال ۲۰۲۰ میلادی است (سازمان صنایع کوچک و شهرک های صنعتی، ۲۰۲۰). پیامدهای منفی ظرفیت ها و منابع بی استفاده بنگاه های تولیدی در دو سطح بنگاه و سطح ملی قابل بررسی است.
در سطح بنگاه، ظرفیت بی استفاده بر بهره وری بنگاه، تأثیر منفی به جای می گذارد و باعث می شود سودآوری بنگاه کاهش یابد و در سطح ملی نیز ظرفیت بی استفاده بنگاه های تولیدی سبب می شود از سرمایه ملی کشور به درستی استفاده نشود و بهره وری کلی صنایع کاهش یابد. همچنین، همواره تعدادی از سرمایه گذاران صنعتی و مدیران سیستم های تولیدی، قصد ایجاد واحد صنعتی و یا توسعه و افزایش ظرفیت تولید را دارند و برای تأمین و یا توسعه منابع خود، نیازمند به نقدینگی و منابع مالی هستند. برای ارتباط و اشتراک گذاری منابع بین واحدهای صنعتی دارای منابع بدون استفاده از یک سو و سیستم های تولیدی نیازمند آن از سوی دیگر می توان از مفهومی با عنوان «اقتصاد اشتراکی» بهره برد.
اقتصاد اشتراکی به عنوان یک مدل اجتماعی – اقتصادی براساس استفاده مشترک از کالاهای بدون استفاده و غیرضروری تعریف شده است. هم اکنون، این مفهوم در علوم اقتصادی به سرعت رشد یافته و با توسعه مدل های کسب و کار در سال های اخیر، نقش خود را بیش از پیش هویدا کرده است. با اشتراک گذاری منابع تولیدی بین بنگاه ها، نوعی از مدل کسب و کار از نوع بنگاه به بنگاه ایجاد می شود.
بیشتر بخوانید: نحوه رقابت در صنایع تولیدی و خدماتی چگونه است؟
در صورت تبیین کامل مفهوم اقتصاد اشتراکی و تقویت جنبه های نظری آن می توان گام های بعدی را در زمینه عملیاتی کردن این مفهوم برداشت؛ از این رو، در پاین مقاله کوشش می شود پس از مطالعه مبانی نظری و پژوهش های پیشین، مؤلفه های اقتصاد اشتراکی شناسایی و به سیستم های تولیدی تعمیم داده شود که انجام دادن این کار به بهبود و افزایش بهره وری در سیستم های تولیدی منجر می شود.
تاریخچه اقتصاد اشتراکی چیست؟
اقتصاد اشتراکی که بعضیها آن را اقتصاد تسهیمی هم میخوانند یک مدل اقتصادی است که سابقه هزار ساله در بین عموم مردم دارد اما امروزه به کمک تکنولوژی معنای متفاوتی پیدا کرده است و در آن افراد بر یک بستر آنلاین عضو میشوند و خدمات و کالاهای خود را در ازای دریافت مبلغ مشخص با دیگران به اشتراک میگذارند
تعریف اقتصاد اشتراکی چیست؟
مفهوم به اشتراک گذاری دارایی ها اعم از فیزیکی و غیر فیزیکی، قدمتی طولانی دارد؛ حتی انسانهای اولیه در به کارگیری ایده ها، تجربیات، اموال، ابزار، محصولات و … با یکدیگر مشارکت داشته اند؛ به عبارتی، گفتنی است سابقه این مفهوم به درازای تاریخ است؛ از زمانی که افراد دور هم جمع می شدند و افکار و ایده های خود را به اشتراک می گذاشتند و یا با همکاری هم، در زمینی محصولات کشاورزی می کاشتند؛ اما به صورت دانشگاهی، عبارت «مصرف مشارکتی» را اولین بار، در مقاله ای با نام ساختار جامعه و مصرف مشارکتی: یک روش معمول فعالیت» در سال ۱۹۷۸ منتشر گردید.
بعد از انتشار این مقاله و با توجه به مزایایی که برای اشتراک گذاری وجود دارد، به مرور، در این عرصه، تحولات زیادی انجام شد. بعدها در سال ۲۰۰۷ مفهوم اقتصاد اشتراکی اینگونه توضیح داده شد: فرایند توزیع دارایی با دیگران برای مدت زمان محدود شناسایی ابعاد و مؤلفه های اقتصاد اشتراکی در سیستم های تولیدی بدون اینکه حق قانونی مالکیت آن دارایی را داشته باشد. اقتصاد اشتراکی، معمولا با معاملاتی تعریف می شود که با واسطه سیستم عامل های دیجیتال و بین افرادی انجام می شود که در سمت عرضه منابع بیکار قرار دارند و افرادی که مایل به استفاده از این منابع در سمت تقاضا هستند. اصطلاح اقتصاد اشتراکی، یک تعریف مشترک ندارد و اغلب، شامل طیف گسترده ای از مفاهیم است.
در بنیان تعاریف اقتصاد اشتراکی، تناقض نیست؛ ولی به صورت تکمیلی، مفهوم آن با سطوح مشمولیت متفاوت و تنوع در وسعت شکل می گیرد. واژه اقتصاد اشتراکی به صورت عمومی در آمده است؛ ولی موافقتی عمومی درباره مفهوم اقتصاد اشتراکی وجود ندارد. با این مفهوم، در ذهن، حوزه های عملیاتی متنوع متصور می شود و طیف وسیعی از شکل های سازمانی، از محدوده شرکت های انتفاعی تا شرکت های غیر انتفاعی را پوشش می دهد. اقتصاد اشتراکی، پاسخی به اقتصاد موروثی است. جایی که ما بر منابع خارج از مجموعه تکیه می کنیم و خریدهایی که ما انجام می دهیم، معمولا دارایی هایی را برای افراد خارج از مجموعه فراهم می کند
بیشتر بخوانید: استراتژی مدیریت مالی شرکت ها باید چگونه باشد؟
دیگر محققان نیز بیشتر بر نقش مشتریان در این حوزه تأکید کرد. آنها به همکاری ها و تأثیر عمل خیر خواهی مشتریان توجه کردند. درباره علت چندگانگی و نبود یکپارچگی مفهوم اقتصاد اشتراکی معتقدند درباره اقتصاد اشتراکی، ابهام وسیع و حتی گیج کننده ای در بین پژوهشگران و عموم جامعه وجود دارد. یک علت برای این برداشت های متفاوت، نو بودن این مفهوم است.
اقتصاد اشتراکی در شرکتهای تولیدی چگونه تعریف می شود؟
با فراگیر شدن مباحث اقتصاد اشتراکی، به جنبه های اجتماعی آن توجه بیشتری شد. مفهوم اشتراک، سازمان ها را مجبور می کند به راه حل های نو درباره مشکلات آینده فکر کنند. در ماورای مسائل محیطی، اقتصاد اشتراکی برخاسته از امید و نگرانی جنبه های اقتصادی و اجتماعی است. مفهوم اقتصاد اشتراکی را با جنبه های اجتماعی ترکیب شده است و بنکلر، مفهوم اشتراکی را به عنوان مفهومی براساس سخاوتمندی دو جانبه در رفتار اجتماعی توضیح می دهد. در حالی که تجربیات اقتصاد اشتراکی، به سرعت رشد کرده و تأثیرهای فراگیر روی جامعه گذاشته است، آن نیز اکنون با تناقض ها و تنش هایی در محدوده ها، تأثیرات و منطق مواجه شده است.
برخی از پژوهشگران بر عوامل انگیزشی و محرک های فردی اقتصاد اشتراکی، از جمله انتظار سود، انتظار صرفه جویی در هزینه ها و دسترسی به تجربه های معتبر و منحصر به فرد و انتظار لذت بردن متمرکز شده اند. درباره عوامل زیست محیطی نیز اجماعی وجود ندارد. برخی از مطالعات نشان می دهد نگرانی های زیست محیطی، مشارکت مردم را به سمت اقتصاد اشتراکی سوق می دهد؛ اما مطالعات دیگر نشان می دهد اقتصاد اشتراکی ممکن است استفاده از منابع پایدار را با توجه بر دسترسی به مالکیت ارتقا بخشد؛ اما این فقط یک اثر جانبی مثبت توسط کاربران اقتصاد اشتراکی محسوب می شود.
هفت بعد متمایز در مدل های کسب و کار اقتصاد اشتراکی را استخراج شده است که عبارتند از : بستر های فیزیکی و دیجیتالی همکاری، منابع بدون استفاده، تعاملات همسان و دو به دو، اداره کردن مشارکتی، مأموریت محور، تأمین سرمایه جایگزین و اتکا به فناوری.
در عرصه عملیاتی این ایده، بیشتر شرکت های خدماتی وارد عمل شده اند که می توان به شرکت ایر بی آن بی (Airbnb) در زمینه اشتراک گذاری محل اقامت موقت به گردشگران، شرکت یوبر” در اشتراک وسیله نقلیه و شرکت فیس بوک ” در اشتراک محتوای رسانه ای اشاره کرد.
با توجه به توسعه مفهوم اقتصاد اشتراکی در عرصه های جهانی، رشد این مفهوم در ایران نیز سرعت یافته است و در آینده ای نه چندان دور در کشور فراگیر خواهد شد. در زمینه عملیاتی کردن اقتصاد اشتراکی در کشور در برخی از کسب و کارهای خدماتی، اقدامات خوبی انجام شده است؛ برای نمونه، شرکت اسنپ با ایجاد ارتباط بین راننده و مسافر و با اشتراک گذاری از ظرفیت های مازاد خودرو استفاده می کند. نمونه های دیگر آن عبارتند از: اجاره خانه ها و ویلاهای مسکونی در همه نقاط کشور برای مسافران و گردشگران، استفاده اشتراکی از دارایی هایی مانند دوچرخه، کتاب، لوازم و ابزار کار و انواع نرم افزارها.
بیشتر بخوانید: تعریف دقیق استراتژی کارآفرینی سازمانی چیست؟
با بررسی بیشتر متون علمی و منابع فارسی و نیز عرصه های عملیاتی مفهوم اقتصاد اشتراکی، می توان دریافت که این مفهوم هنوز قابلیت توسعه بیشتر در مفاهیم و کاربرد را دارد. در صورت رفع موانع و محدودیت های به کار گیری اقتصاد اشتراکی در سیستم های تولیدی، اشتراک گذاری ظرفیت های اقتصادی در سیستم های تولیدی و استفاده مشترک از منابع به صورت عملیاتی، در زمانی نه چندان دور، جایگاه خود را در کشور خواهد یافت.
مبانی نظری سیستم های تولیدی چگونه است؟
در متون علمی، تعاریف بسیاری برای سیستم های تولیدی وجود دارد. یکی از تعاریفی که در آن به انواع منابع اولیه اشاره شده است، که سیستم تولیدی را به این صورت تعریف می کند: سیستم تولید، ورودی ها را به صورت مواد اولیه، نیروی انسانی، سرمایه، سوخت و اطلاعات دریافت می کند و در زیر سیستم به کالاها و خدمات تبدیل می شود که خروجی ها نامیده می شود. اساس و هسته سیستم تولید، زیرسیستم تبدیل است که در آن از نیروی کار، مواد اولیه و ماشین آلات برای تبدیل ورودی ها به کالاها و خدمات استفاده می شود؛ به عبارتی، سیستم تولیدی، تلفیقی هدفمند از کارکنان، مدیران، تسهیلات، اطلاعات و روش ها برای انجام دادن عملیات در محیط است.
سیستم های تولیدی، تقسیم بندی های مختلفی دارد. سیستم های تولیدی به چهار طبقه سیستم تولیدی کارگاهی، خط غیر پیوسته دسته ای، خط مونتاژ و جریان مستمر طبقه بندی شده اند. از دیگر طبقه بندی سیستم های تولید می توان به طبقه بندی هیل، شامل پروژه ای، کارگاهی، دسته ای، خطی و مستمر تقسیم نمود؛ طبقه بندی دیگر شامل کارگاهی، جریان دسته ای، خطی با سرعت اپراتور، خطی با سرعت تجهیزات، جریان مستمر، تولید بهنگام و تولید انعطاف پذیر است و دسته بندی های دیگر نیز شامل پردازش دستی، چند ایستگاه با کنترل رایانه ای و پردازش در ایستگاه به کمک رایانه می شود.
نقش بلاک چین در توسعه اقتصاد اشتراکی چیست؟
در ادامه، پژوهشگران برای تقویت اعتماد بین طرفین اشتراک، سعی در ادغام فناوری های بلاکچین و اقتصاد اشتراکی دارند. بلاکچین، مشهور به تقویت امنیت سیستم های الکترونیکی، شبکه توانمندی است که راه حل های مطمئن، ایمن و کارآمد با یک روش توزیع شده، غیر متمرکز و رمزگذاری شده ارائه می دهد. در همین حال، ویژگی های نگهداری جمعی، پایگاه داده قابل اعتماد، منبع باز و ناشناس بودن را در بر می گیرد که به نظر می رسد شرایط لازم برای انجام دادن اشتراک گذاری و غلبه بر مشکل اعتماد را برآورده می کند.
اقتصاد اشتراکی در ایران چه میزان پیشرفت کرده است؟
اقتصاد اشتراکی در واقع نسخه پیشرفته قرض دادن به دیگری است. به این معنا که در این نوع از کسب‌وکارها، همه اتفاقات حول محور قول و قرارهای افراد مشارکت کننده می‌چرخد. در این نوع از فعالیت‌های اقتصادی مالکیت شخصی جای خود را به اشتراکگذاری دارایی‌های مادی و محصولات میدهد.
«این اقتصاد دامنه وسیع کاربردی دارد و ساختارهای غیرانتفاعی، انتفاعی، تعاونی و مبادله تهاتری را در برمی‌گیرد. اقتصاد اشتراکی دسترسی گسترده به محصولات، خدمات و استعداد را ورای مالکیت شخصی فراهم میکند، گاهی به آن عدم مالکیت هم می‌گویند.» دبیر ستاد توسعه اقتصاد دیجیتال و هوشمندسازی معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری با اشاره به این نکته، بر ضرورت توسعه این نوع از اقتصاد در شرایط فعلی کشور تاکید میکند. آن‌طور که وی می‌گوید: در ستاد مجموعه‌ای شکل گرفته است تا قوانینی که در حوزه اقتصاد دیجیتال ازجمله اقتصاد اشتراکی موردنیاز است طراحی شود و این اقتصاد با سرعت بالایی رشد کند.
مجمع جهانی اقتصاد در گزارشی از عرضه نخستین سهام اقتصاد اشتراکی در سال ۲۰۱۹ در دنیا خبر داده است و این یعنی جدی بودن مفهوم این نوع از اقتصاد در دنیای مدرن و متکی بر مالکیت‌های شخصی. در ایران هم زمینه برای توسعه این اقتصاد فراهم است اگر همه بازیگرانش با هم و کنار هم برای تسهیل شدن این مسیر حرکت کنند.
اقتصاد اشتراکی به عنوان یک مدل کسب و کار
اقتصاد اشتراکی که بعضیها آن را اقتصاد تسهیمی هم میخوانند یک مدل اقتصادی است که سابقه هزار ساله در بین عموم مردم دارد اما امروزه به کمک تکنولوژی معنای متفاوتی پیدا کرده است و در آن افراد بر یک بستر آنلاین عضو میشوند و خدمات و کالاهای خود را در ازای دریافت مبلغ مشخص با دیگران به اشتراک میگذارند. به اشتراک گذاشتن دارایی‌ها در حوزه‌های متفاوتی به‌کار رفته است و استارتاپ‌ها توانسته‌اند با تکیه بر این مدل اقتصادی به موفقیت دست پیدا کنند. از نمونه‌های موفق در حوزه اقتصاد اشتراکی می‌توان به uber ،lyft ،airbnb اشاره کرد که حالا نمونه‌های مشابهش در کشور ما هم جای خود را باز کرده‌است. اکثر مردم با نمونه داخلی تاکسی‌های اینترنتی که جایگزین اوبر و لیفت هستند آشنا شده‌اند. ایربی‌ان‌بی هم یک سایت برای اجاره کردن و اجاره دادن منزل خود به مسافران است که حالا در ایران هم مدل‌های مشابهی دارد. برای فهمیدن جدی بودن مدل اقتصاد اشتراکی کافی است بدانید که مثلا airbnb در طول ۱۱ سال فعالیت خود که حالا به ۱۱۹ کشور جهان رسیده توانسته است رکورد هتل‌های زنجیره‌ای غولی از جمله هیلتون و ماریوت با قدمتی بسیار زیاد را با اجاره بیشتر از ۵ میلیون اتاق به مسافران بشکند. گروه‌های بزرگ هتلداری مثل ماریوت تنها ۹/۳میلیون اتاق در اختیار دارند.
اقتصاد اشتراکی در مجمع جهانی اقتصاد چگونه تعریف شده است؟
اگرچه امروز جامعه منافع اقتصاد اشتراکی در کاهش مصرف غیرضروری و ایجاد ارتباطات اجتماعی را درک کرده، با این حال، اقتصاد اشتراکی برخی از جذابیت اصلی خود (تسهیلات، قیمت و بازدهی معامله) را از دست داده و پیدا کردن پلتفرمهای اقتصاد اشتراکی که این اصول را در واقعیت کاربردی کنند، سخت‌تر میشود. مجمع جهانی اقتصاد در گزارشی که اخیرا منتشر کرده به تحولات اقتصاد اشتراکی در سال ۲۰۱۹ و آغاز دهه آینده پرداخته و آن را در چهار جریان بزرگ پیش‌بینی کرده است.
نخستین ورشکستگی در مقیاس بزرگ
امسال، اقتصاد اشتراکی شاهد نخستین عرضه اولیه سهام خواهد بود. البته ممکن است نخستین ورشکستگی در مقیاس بزرگ را نیز تجربه کند. به احتمال زیاد سهام دو شرکت لیفت و اوبر، در نیمه نخست سال ۲۰۱۹، عرضه عمومی شود. اوبر ۱۲۰ میلیارد دلار و لیفت نیز ۵۱ میلیارد دلار ارزش دارد. اما آنچه جای سوال دارد این است سهم افرادی که نقش مهمی در درآمدزایی چنین شرکتهایی دارند، کجاست؟ مثلا نقش رانندگانی که با پلتفرم اوبر کار می‌کنند، در افزایش ارزش سهام چیست؟ آیا رانندگان در هر صعودی سهم دارند؟ آیا سود یا پاداشی برای آنها در نظر گرفته شده است؟ تغییرات در ساختارهای مالکیت که واقعیت نیروی کار امروز، به ویژه اقتصاد گیگ [ Gig Economy: محیطی است که موقعیت و جایگاه افراد در آن به‌طور معمول موقتی بوده و شرکت‌ها و سازمانها عمدتا قراردادهای کوتاه‌مدت با فریلنسرها یا همان آزادکاران منعقد می‌کنند] را منعکس میکند، ابزارهای بسیار ضروری برای توزیع عادلانه ثروت هستند.
مسائل مهم در آینده اقتصادی
چند سال پیش، این چالش با اصطلاحات اقتصاد اشتراکی و ریسک رو به رشد استفاده از آنها برای بازاریابی یک سرویس تجاری معمولی اعلام شد. با این حال، شرکت‌ها بدون توجه به این چالش‌ها به این اصطلاح افتخار می‌کنند، زیرا به نظر می‌رسد این موضوع را جذاب میکند، نه به این خاطر که واقعا اشتراک وجود دارد. اگرچه هر دو پلتفرم اقتصاد اشتراکی و گیگ به افراد کمک می‌کنند درآمد کسب کنند و برخی همپوشانی‌ها در اصطلاحات و مفاهیم آنها وجود دارد اما متاسفانه، امروزه این زبان همچنان مبهم است. اقتصاد اشتراکی و اقتصاد گیگ گیج‌کننده شده و این به نفع هیچ‌کس نیست. این سردرگمی اغلب مانع از بحث درباره مسائل مهمی مانند آینده اقتصادی میشود. البته این امکان هم وجود دارد همین شرایط باعث شود که اقتصاد اشتراکی همواره به‌عنوان بخشی از اقتصاد پذیرفته شود. به عبارت دیگر ممکن است نشانه نهایی موفقیت اقتصاد اشتراکی باشد.
سیاست‌گذاری پلتفرم های اقتصاد اشتراکی
در سال ۲۰۱۲، نیاز به همکاری و هماهنگی سیاست‌گذاران و پلتفرم های اقتصاد اشتراکی پیش‌بینی می‌شد و اینکه دیگر قوانین و سیاست‌های قدیمی و منسوخ شده برای این بخش از اقتصاد کارآیی ندارد. همچنین سال‌ها بعد ثابت شد که این هماهنگی و مقررات به‌صورت هفتگی به‌روزرسانی می‌شد و در بعضی مواقع، این کار به شدت دشوار بود. البته سال ۲۰۱۹ برای قانون‌گذاران کمتر چالش‌برانگیز خواهد بود، با این حال، باید هر از چند گاهی شاهد اصلاح مقررات در برخی کشورها و شهرها باشیم. جوامع به تدریج می‌آموزند که اقتصاد اشتراکی به آنها نیاز دارد تا از نظر تنظیم مقررات مناسب و توسعه اقتصاد محلی، مؤثر عمل کند. با این حال، شهرها این واقعیت را درک نکردند و یک استراتژی یکپارچه را ارائه ندادند، اما برخی از شهرها به‌صورت اشتراکی بیانیه‌ای درباره اصول و تعهدات مشترک صادر کرده‌اند. انتظار می‌رود اقداماتی از این دست در سال ۲۰۱۹ ادامه داشته باشد. برای نمونه، در سال ۲۰۱۸، دانمارک اولین کشوری بود که در آن میزبانهای Airbnb گزارش‌های درآمد مستقیم به مقامات مالیاتی ارائه کردند.
میانبری برای کسب درآمد و تسهیلات بیشتر
از سال ۲۰۱۹ به بعد، اقتصاد اشتراکی توسط چند گروه جمعیتی اداره شده که تا به امروز نقش حمایتی ایفا کرده‌اند که عبارتند از: طبقه متوسط در حال ظهور، زنان و سالخوردگان. برای نخستین بار در تاریخ بشر، طبقه متوسط اکثریت جمعیت جهان را تشکیل میدهد و انتظار می‌رود در ۱۰ سال آینده آمار آن به ۲/ ۵ میلیارد نفر برسد. همچنین مسوولیت دو سوم افزایش درآمد قابل مصرف در دهه آینده با زنان خواهد بود. در همین حال، تعداد زیادی از ساکنان سالخورده در آمریکا، ژاپن، سراسر اروپا و فراتر از آن وجود دارد. هر یک از این گروه‌ها نقش بزرگ تری در اقتصاد اشتراکی بازی خواهند کرد. اقتصاد اشتراکی افراد را قادر می‌سازد به چیزهایی دسترسی پیدا کنند که در غیر این صورت تهیه آن ممکن نیست، به تعبیری میانبری برای کسب درآمد و تسهیلات بیشتر است. زنان در حال حاضر مشتاق‌ترین مشتری اقتصاد اشتراکی هستند و رشد «اقتصاد زنان» این حوزه را بیشتر تقویت میکند. همچنین اقتصاد اشتراکی احتمالا بازنشستگی را به تدریج تغییر میدهد، به‌طوری که بیشتر افرادی که در معرض این سن هستند، ممکن است به درآمد بیشتری نیاز داشته باشند یا بخواهند در جوامع خود مشارکت داشته باشند.
ایجاد یک پلتفرم اقتصادی اشتراکی پایدار
با این حال در طرف دیگر این طیف، به ویژه در چین، برخی از سوپراستارهای اقتصاد اشتراکی با چالش‌های سختی مواجهند. برای نمونه، استارتآپ چینی Ofo که به گفته ورج، در حوزه اشتراک دوچرخه یونیکورن به شمار میرفت، اکنون در آستانه ورشکستگی قرار دارد. اما دولت چین می‌خواهد تا سال ۲۰۲۰ اقتصاد اشتراکی حدود ۱۰ درصد GDP آن را تشکیل دهد، عجله برای دسترسی به این مقیاس از اقتصاد اشتراکی در جهان بی‌سابقه است. ایجاد یک پلت فرم اقتصادی اشتراکی پایدار، اساسا به دو عنصر تغییر نگرش و اعتماد بستگی دارد. موضوعی که زمانبر بوده و یک‌شبه اتفاق نمی‌افتد. پلتفرم‌هایی که می‌خواهند خیلی سریع رشد کنند، حتی به قیمت تزریق منابع بالا یا به خطر انداختن اعتماد مشتری (که ایجاد آن بسیار سخت و از دست دادن آن بسیار راحت است)، احتمالا در سال ۲۰۱۹ خودشان را در مواجهه با تصمیمات سختی قرار خواهند داد. برای نمونه، آیا اوبر و لیفت می‌توانند به یک مدل کسب و کار پایدار در درازمدت بدون افزایش قیمت دست پیدا کنند، تصمیمی که آنها مجبورند در سال ۲۰۲۰ اتخاذ کنند.
مفهوم اشتراک گذاری در اقتصاد اشتراکی چیست؟
امرزوه اصطلاح “اشتراک گذاری” به عنوان یک چتر بر روی انواع شیوههای اجتماعی، از جمله اشکال اولیه رفتار اقتصادی که از نخستین جوامع مدنی شناخته شده بود، سیطره یافته است و همچنین تعاملات دیجیتالی که در سراسر پلتفرمهای اینترنتی به وجود میآیند را فراهم مینماید. ظهور فنآوریهای وب اجتماعی و قابلیتهای خلق شبکههای بینظیر آن (به طور مثال، فیس بوک ۲٫۲ میلیارد نفر را باهم ارتباط میدهد و eBay دارای ۱۶۰ میلیون کاربر فعال است) مرز بین تمایل انسان برای ارتباطات و جامعه، ارائه داوطلبانه و یا غیر داوطلبانه اطلاعات، تبادل، به اشتراک گذاری، تجارت و دسترسی را محو میکند. اما چرا اشتراکگذاری فایل، نرم افزار اپن سورس، P2P، Crowdfunding، بیت کوین و گاهی اوقات حتی رسانههای اجتماعی، غالبا تحت اصطلاح چتری به عنوان “اقتصاد اشتراکی” قرار میگیرند؟
برخی از منتقدین استدلال کرده‌اند که تعریف به اشتراک گذاری، پرداخت مالی را شامل نمی شود. در واقع این یک پاسخ محبوب به استفاده از کلمه به اشتراک گذاری است، در حالی که اصطلاح دقیق‌تر ” کرایه دادن” است. اما انعکاس لحظه‌ای نشان میدهد که این کلمه در بسیاری از موارد به خصوص هنگامی که پول بخشی از قرارداد است مورد استفاده قرار می‌گیرد، از قبیل مواردی همچون اشتراک یک آپارتمان و یا تقسیم هزینه غذا یا حتی اصطلاح معمولِ “به اشتراک گذاشتن هزینه‌ها”.
این پدیده در حال رشد در سراسر جهان، ممکن است بازارهای جدیدی را ایجاد کند. از جمله بازار خانه اشتراکی که Airbnb پیشگام آن است. بنابراین می‌تواند فرصت‌هایی را برای افراد فراهم کند تا شغلی موقت پیدا کرده و درآمد بیشتری کسب کنند، چرا که نیازمندی‌های جستجوگران شغلی امروز ممکن است توسط مشاغل سنتی برآورده نشود. این مفهوم نوپا برای کارگران، یا برای افرادی که مشغول به کار دوم هستند و یا برای مثال، والدینی که به دنبال برنامه‌های انعطاف‌پذیری که می‌توانند با تعهدات خانوادگی سازگار شوند، انعطاف پذیری را ارائه میدهد.
خلاصه مقاله اقتصاد اشتراکی
امروز مکانیسم‌های اقتصاد اشتراکی را می‌توان توسعه داد تا افراد در حوزه‌های مختلف از ظرفیت‌های خالی یکدیگر استفاده کنند به‌عنوان‌مثال در فضای اقتصاد اشتراکی می‌توان در تسهیم ماشین‌آلات کشاورزی هم اقدامات مناسبی به کار گرفت. اگر بتوانیم بخشی از زیرمجموعه‌های کسب‌وکارهای اشتراکی مانند بخش حمل‌ونقل اشتراکی را به داخل کشور بیاوریم خواهیم توانست بخشی از اقتصاد حاصل از این بخش را فعال کنیم. این کسب‌وکارها با شتاب زیادی در حال گسترش هستند، چراکه با توجه به آمار کسب‌وکارهای حوزه اقتصاد اشتراکی در سال ۲۰۱۰ توانسته‌اند، تا ۱۵۰ میلیون دلار سرمایه جمع کنند که این رقم تا سال ۲۰۱۶ به ۲۳ میلیارد دلار رسیده است. از سویی دیگر برآوردها برای سال ۲۰۱۸ حدود ۴۰ میلیارد دلار را نشان میدهد.
ظرفیت فضاهای اقتصاد اشتراکی ضمن ایجاد کسب‌وکارهای فردی و ایجاد در آمد باعث شده تا سبک زندگی مردم نیز تغییر پیدا کند. این مردم هستند که با اشتراکگذاری دارایی‌هایشان می‌توانند زندگی بهتری در کنار یکدیگر تجربه کنند. اقتصاد اشتراکی باعث خواهد شد تا در جوامع و افراد از نظر سطح رفاه به یکدیگر نزدیک شوند، منابع نیز قابل مدیریت باشند و امکان به اشتراکگذاری آنها فراهم شود. هم اکنون فعالیت‌هایی در این حوزه برای ساماندهی زیرساخت‌های این حوزه در حال انجام استٰ اما خدمات فردبه‌فرد هنوز به‌طور کامل در این زمینه به رسمیت شناخته‌نشده است.
با مشاهده به حوزه اقتصاد اشتراکی در می یابیم که نیازمند ایجاد یک زمینه قابل‌اعتماد در این حوزه هستیم که البته به‌واسطه برخی نرم‌افزارهای فعال در این بخش شاهد این اعتمادسازی در جامعه هستیم. موضوع مهم در حوزه اقتصاد اشتراکی ایجاد زیرساخت‌های لازم است مثلا ازنظر اعتبار سنجی در این حوزه با مشکل مواجه هستیم اما می‌توان به آینده امیدوار بود و پیش‌بینی می‌کنیم که در آینده اتفاقات خوبی در این زمینه رخ خواهد داد.
جهت ارتقاء سطح کیفی مقالات و تکمیل مباحث مربوط لطفا نظرات و دیدگاههای خود را در پایان این مقاله درج کنید، همچنین چند مقاله مرتبط با موضوع اقتصاد اشتراکی برای مخاطبان سایت شریف استراتژی به اشتراک گذاشته شده است.
در گفتگو ها شرکت کنید.