کاربرد هوش مصنوعی در مدیریت سازمانها و کسب و کارها چیست؟

در این مقاله قصد داریم به معرفی هوش مصنوعی (artificial intelligence) بپردازیم و کاربرد هوش مصنوعی در مدیریت را مشخص نماییم. هوش مصنوعی می تواند کاربردهای گسترده ای در سطوح مختلف مدیریت داشته باشد. لکن سعی شده است تا با تعاریف اجمالی، دستاوردهای حادز اهمیت هوش مصنوعی در مدیریت بیان شود و نقش آن در فرآیند مالی و فروش و بازاریابی مطرح گردد. هوش مصنوعی در مدیریت توانسته است تا تغییرات گسترده و تحولاتی عمیق را ایجاد نماید، لذا توجه به این مقوله می تواند برای بسیاری از مدیران و استراتژیست های کسب و کار دارای اهمیت باشد. در واقع هوش مصنوعی در مدیریت میتواند بسیاری از مدل های کسب و کار را بر هم ریزد و مدلهای جدیدی را خلق نماید. در ادامه به بیان هر یک از این موارد خواهیم پرداخت، شما می تواند در آخر این مقاله، نظرات و دیدگاه های خود را به اشتراک بگذارید.

مقدمه ای بر نقش هوش مصنوعی در مدیریت

امروز دنیا دنیای کامپیوتر است هفته ای نیست که کتابی در این زمینه در ایران چاپ نشود همه به تب کامپیوتر مبتلا شده اند و هر شخصی می خواهد به نوعی خود یا فرزندش را با کامپیوتر آشنا کند به همین دلیل دهها و شاید صدها آموزشگاه کامپیوتر تاسیس شده است و شما در روزنامه ها و مجلات تلویزیون همه روزه آگهی های آنها را مشاهده می کنید و همه این دلایل دست به دست هم داده و درجه تب شما را افزایش می دهند. اما راستی کامپیوتر چیست؟ دهها کتاب در زمینه آشنایی با کامپیوتر ترجمه و تالیف شده اند و باز هم خواهند شد زیرا متقاضی این نوع کتابهای بسیار ساده خیلی زیاد است.

هوش مصنوعی یک زمینه خاص نیست همانطور که هوش طبیعی یک چیز بخصوص نیست بلکه از دهها موضوع متنوع تشکیل می شود. معنی کلماتی نظیر، فکر کردن، هوش و حرف زدن چیست؟ اگر قرار است کامپیوتری فکر کند چه باید بکند؟ اصولا ما خودمان هم نمی دانیم که چگونه فکر می کنیم هوشمان از چه چیزی تشکیل شده است چگونه حرف می زنیم. اگر فکر کردن به معنی یافتن راه حل باشد کامپیوتر هم می تواند این عمل را انجام دهد. اصولا هر چیزی که قابل فهم باشد کامپیوتر می تواند انجام دهد یعنی اگر شما بدانید که دقیقا هدفتان چیست می توانی برنامه ای هم برای انجام آن بنویسد بنابراین مشاهده می کنید که اشکال در مفاهیم است نه در کامپیوتر.

بیشتر بخوانید: تعریف دقیق هوش سازمانی و هوش استراتژیک و هوش تاکتیکی چیست؟

امروزه دانشمندان برای شبیه سازی مغز انسان از صدها و گاهی اوقات هزاران میکروپروسسور استفاده می کنند این میکروپروسسورها را به صورت موازی به یکدیگر متصل می کنند به این ترتیب در آن واحد در مورد یک مسئله بخصوص صدها میکروپروسسور در حال کار میباشند و از این رو حجم محاسباتی که در یک مدت زمان بخصوص انجام می گیرد به نحو شگفت آوری زیاد می شود به نظر می رسد که این پاسخ مسئله فکر کردن باشد زیرا به این ترتیب حداقل سخت افزار مورد نیاز تهیه شده است و دیر یا زود نرم افزار آن هم ساخته خواهد شد.

تعداد اندکی از وقایعی که رخ داده اند در بیست و پنج سال آتی رخ خواهند داد بر روی زندگی بشر به انداره ماشینهای با هوش اینچنین تاثیر ژرفی و به جای ماندنی باقی گذاشته اند یا خواهند گذاشت ورود رباتها و کامپیوترهای با هوش ومستقل از انسان به زندگی سبب ایجاد یک جامعه اساسا متفاوت با جامعه خطی خواهد شد. درک این مطلب که چگونه این امر رخ خواهد داد مستلزم آن است که شما دو نکته اولیه بسیار مهم را دریابید: اولین نکته آن است که از نظر اصولی کلیه کاربردهای کامپیوترها و اتوماتیک سازی پروسه ها در صنعت در واقع تداوم مستقیم اصول اساسی انقلاب صنعتی است بویژه آن که اکنون استفاده از کامپیوترها و اتوماتیک سازی پروسه هاجایگزین کارگرانی شده است که وظایف سطح پایین و تکراری را انجام میدهند.

دومین نکته آن است که آشنایی با اتوماتیک سازی هوشمندانه پروسه ها، سبب بروز یک انقلاب به سختی انقلاب دوم خواهد شد. با این وجود در این انقلاب کارگرانی که ماشینها جایگزین آنها می شوند وظیفه اعمال یک مدیریت سطح متوسط را بر عهده خواهند گرفت. وجود این مدیریت در وظایفی الزامی است که انجام آنها مستلزم تصمیم گیریهای آگاهانه می باشد به منظور مشاهده تاثیر اتوماتیک سازی هوشمندانه کردن پروسه ها بر روی روابط اساسی موجود در کارها ساختار کلی یک شرکت را به صورت یک هرم در نظر بگیرید رئیس شرکت در قله این هرم جای دارد و قدرت اجرائی وی از قدرت افراد واقع در سطح زیرین بعدی بیشتر است (در واقع قدرت وی بلامنازع است) سپس لایه مدیران قرار دارد که اعمال مدیریت متوسط را انجام میدهد و در نهایت در پایین ترین سطوح، کارگران نیمه ماهر و غیر ماهر قرار دارند.

• مدیریت عالی در آینده نزدیک جایگزین نخواهد شد
• مدیریت متوسط باید توسط اتوماتیک سازی هوشمندانه پروسه ها جایگزین شود
• مدیریت نیمه ماهر قبلا توسط اتوماتیک سازی ساده پروسه ها جایگزین شده است

اتوماتیک سازی ساده چیست؟

اتوماتیک سازی ساده از قبل جایگزین بسیاری از کارگران “لباس آبی” (منظور غیر متخصص و یا نیمه متخصص) شده است از اینرو در مرحله بعدی اتوماسیون هوشمندانه پروسه ها جایگزین قسمت میانی هرم فوق خواهد شد اکنون با قاطعیت می توان اعلام کرد که ایجاد این تغییر در روابط کاری ضربه بزرگی به جامعه وارد خواهد کرد با این وجود این واقعیت را در نظر بگیرید اگر ده سال پیش که بندرت یکی از کاربردهای هوش مصنوعی (AI) بوجود می آمد همین سخن گفته شده چه قدرنامربوط جلوه می کرد در واقع در اکثر رشته های علمی عمده کامپیوتر در جهان امروزه هرگز حتی یک واحد پیش پا افتاده نیز در زمینه هوش مصنوعی ارائه نمی شود.

آیا کامپیوترها می توانند فکر کنند؟

آیا اصولا برنامه های با هوش و در تبع آنها کامپیوترهای متفکر می توانند وجود داشته باشند و یا خیر! رفع این شبه چندان ساده نیست زیرا برنامه مذکور قدرت تصمیم گیری دارد، البته به طور نسبی؛ اما این تصمیم گیری به نحوی است که باید به موجب آن مفهوم هوش را تفسیر کرد – بحثهای قطعی (و گاهی اوقات نسبی) جهت پشتیبانی از هر یک از این تفاسیر وجود دارد.

در هوش ” همان ظرفیت فهم واقعیت ها و موضوعات و روابط آنها یکدیگر و نیز دلایل هر یک از آنها این توصیف این سوال را مطرح می کند که معنی دلیل چیست؟ در این زمینه تصور دلیل فکر کردن است که منظور از آن نیز همان مشکل اولیه ماست! بخش اول تعریف هوش, قابلیت فهم واقعیتها , موضوعات و روابط است.

بیشتر بخوانید: تعریف پیشران تغییر چیست؟ انواع پیشران های تغییر در صنعت مالی کدامند؟

مثال ربات و روزنامه همچنین یک مسئله متفاوتی را به وضوح مطرح می کند که به این واقعیت باز می گردد که مردم نمی دانند که چطور فکر می کنند از آنجایی که برنامه آوردن روزنامه از هال ورودی (هشتی) خانه بسیار ملموس و ساده است مردم بیتشر مایلند بگویند که این برنامه با هوش نیست، زیرا قابل فهم است این مسئله گاهی اوقات این اصل اساسی را به یاد می آورد که می گوید از نظر احساسی اکثر مردم پروسه تفکر را شگفت آور فرض می کنند از آنجائیکه مردم از پروسه های فکری سر در نمی آورند به غلط تصور می کنند که هر وسیله ای که بدست بشر ساخته میشود و قابل فهم است نمی تواند باهوش باشد زیرا مردم آنرا میفهمند!

اصولا این دسته از افراد بر این باورند که آفریده کمتر از آفریننده است. یک برنامه باهوش برنامه ای است که در هنگام مواجه شدن با یک مسئله یکسان، رفتاری مشابه با رفتار انسان از خود بروز دهد اما لزومی ندارد که برنامه حقیقتا یک مسئله را به همان ترتیبی که یک انسان حل می کند و یا اینکه سعی کند که این کار را انجام دهد.

تعریف هوش مصنوعی چیست؟

چند تعریف مختلف از هوش مصنوعی وجود دارد، در بررسی هوش مصنوعی چند کلمه مرتبا عنوان می شود بهترین اینها هوش و دانش میباشد. بدون اینکه بخواهیم وارد بحثهای فلسفی در مورد اینها بشویم دو تعریف هر چند ناکامل ارائه می کنیم. از فرهنگ لغات معمولا هوش بعنوان توانایی کسب، فهمیدن و به کارگیری دانش و یا از طرف دیگر توانایی تفکر و استدلال تعریف می شود. هوش مجموعه دانشهایی است که ما بر اثر تجربه و مطالعه به صورت آگاهانه یا غیر آگاهانه کسب می کنیم.

دانش عبارتست از مجموعه حقایق و اصولی که توسط انسان جمع می گردد، برخی نویسندگان از کلماتی چون بصیرت و معرفت هم استفاده می کنند. دانش از این تعریف هم ساده تر است، ما می دانیم که دانش در رابطه با زبان، مفاهیم، قواعد، روالها، ایده ها، تجربه ها و مکانها و از این قبیل است از طرفی دانش در ارتباط مستقیم باهوش می باشد.

ماهیت هوش مصنوعی در مدیریت چیست؟

تا همین اواخر عده زیادی تصور می کردند که زمینه هوش مصنوعی با AI یک جنبه مبهم و تاریک علم کامپیوتر است این افراد بر این باور بودند که همانند دکتر فرانکشتاین ساخته شلی (SHELLY) که سعی داشت حیات بوجود آورد. هدف برنامه نویسان هوش مصنوعی نیز آفریدن تفکر است. بارها و بارها محققان زمینه هوش مصنوعی متناقضا هم بعنوان برگزیدگان، و هم بعنوان دیوانگان علم کامپیوتر مورد خطاب قرار گرفته اند. برنامه نویسانی که در راس ساخت نرم افزارها قرار دارند و برای خود وجههای خاص قائلند هنگامی که مجبور می شوند به بیان قابلیتها و یا علمی بودن ایجاد هوش در ماشینها به ابراز عقیده بپردازند معمولا دقت می کنند که از اشاره کردن به هوش مصنوعی خودداری کنند و همواره می گویند که “هنوز هم باید تحقیقات بیشتری در این زمینه انجام گیرد و یا اینکه می گویند “در آینده دور اکتشافات مهمی در این زمینه رخ خواهد داد اما تا به حال به این زمینه بهای اندکی داده شده است اما امروز دید افراد نسبت به هوش مصنوعی کاملا تغییر کرده است.

در ظرف کمتر از پنج سال هوش مصنوعی از مطرح بودن به عنوان یکی از حواشی علم کامپیوتر به داغترین موضوعی که از زمان اختراع ترانزیستور تا به حال در این علم مطرح شده تبدیل شده است؟ این تغییر سریع بر مبنای چهار عامل مهم قرار دارد، موفقیت سیستمهای متخصص (که اولین فرآورده های هوش مصنوعی بودند که از نظر مالی نیز موفقیت بزرگی محسوب میشوند) مشارکت و همکاری خوب سازماندهی شده ژاپنیها در زمینه هوش مصنوعی، جمع آوری آهسته، اما مداوم تکنیکهای هوش مصنوعی در کاربردهای مدیریت و نهایتا این واقعیت که زمان ظهور هوش مصنوعی فرا رسیده است.

تاریخچه مختصر و کوتاه هوش مصنوعی

تعیین دقیق تاریخ ایجاد آن چیزی که در اصطلاح عوام هوش مصنوعی خوانده می شود و عملی دشوار است احتمالا تاریخ پیدایش هوش مصنوعی به زمان ایجاد کامپیوتر هایی که می توانستند برنامه هایی را در خود ذخیره کنند بازمی گردد. اولین کامپیوترها حقیقتا دستگاههای عجیب و غریبی بودند که به ازاء حل هر مسئله باید یک بار سیم کشی های داخلی آنها تغییر داده می شد. این کامپیوترها توسط ای ام – تورینگ ساخته شده اند. این ایده تورینگ که برنامه ها را می توان به عنوان داده در حافظه کامپیوتر ذخیره کرد و سپس آنها را اجرا نمود، اساس و زیر بنایی برای کلیه کامپیوترهای مدرن محسوب میشود.

ذخیره کردن برنامه ها، کامپیوترها را قادر ساخت عملکردهای خود را به سرعت و سهولت هر چه تمامتر تغییر دهند. زیرا اکنون فقط کافی بود برنامه ها تغییر کنند تا عملکرد کامپیوتر نیز تغییر نماید این قابلیت این تصور را بوجود آورد که یک کامپیوتر ممکن است بتواند خود عملکرد خود را تغییر دهد یا در واقع «فکر»کند. با این وجود آنچه که امروز به عنوان هوش مصنوعی مطرح شده است از حوالی ۱۹۶۰ یعنی هنگامی که جان مک کارتی در دانشگاه MIT زبان LISP را به وجود آورد، شروع به شکل گرفتن کرد، عموما با نام ماروین مینسکی (که او هم از دانشگاه MIT بود) همراه است.

بیشتر بخوانید: هوشمندی استراتژیک چیست؟ 

. ماروین مینسکی کسی است که در سال ۱۹۶۱ مقاله ای تحت عنوان «گامهایی به سوی هوش مصنوعی» را نوشت. دهه ۶۰ دوره ای بود که بر روی امکان وادار ساختن یک کامپیوتر به تفکر تحولات بسیاری رخ داد بالاخره در همین سالهای ۶۰ بود که اولین کامپیوتر شطرنج باز به وجود آمد این کامپیوتر اولین و مشهورترین و در ضمن شایعترین الگوریتم ریاضی کامپیوتری را عرضه کرد این الگوریتم برنامه ELIZA بود که در سال ۱۹۶۴ توسط ژوزف و ایزن بوم نوشته شده است (از دانشگاه MIT).

برنامه ELIZA همانند یک روانکاو فرویدی عمل می کرد در این شیوه از تحلیهای روانی – روانشناس یک نقش انفعالی ایفاء میکند: یعنی در واقع روانشناس همان یادآوری های خود بیمار را منعکس می کند و دیگر یک مکالمه از قبل آماده بین بیمار و پزشک انجام نمی گیرد این همان عملی است که یک کامپیوتر می تواند به سادگی انجام دهد در این مرحله کامپیوترها غوغایی به پا کردند مردم می پرسیدند: «آیا کامپیوترها را می توان به این ترتیب مورد استفاده قرار داد؟». «آیا یک روانشناس کامپیوتری بهتر از یک انسان روانشناس است؟» آیا اصولا این نوع برنامه ها مجاز هستند؟ «و حتی خود وایزن بوم که نویسنده این برنامه بود کتابی به نام «قدرت کامپیوتر و دلیل بشر» نوشت که در آن اساسا برنامه خود را بی اعتبار کرده بود به دلیل موفقیت بدیهی و آشکار هوش مصنوعی به نظر می رسید که هدف از ساخت برنامه ای که هوشی همانند هوش بشر داشت تنها گوشه ای از کل مطلب بوده است با این وجود نباید این چنین می شد آنچه که در دهه شصت به وضوح درک نمیشد دشواری تعمیم دادن این موفقیتهای بخصوص به یک برنامه هوشمند و انعطاف پذیر بود.

در اواسط دهه ۷۰ کامپیوتر هایی با حافظه هایی بسیار بزرگ، متداول گردیدند و سرعت محاسباتی نیز بصورت توانی افزایش یافت با این وجود حتی با این پیشترفت ها نیز بسیاری از برنامه های قدیمی هوش مصنوعی همچنان غیر قابل اجرا باقی می ماندند زیرا برخی مشکلات «موروثی» در این مورد وجود داشت. بعنوان مثال: زمان مرتب سازی اعداد متناسب N خواهد بود که N تعداد عناصر سری (array) است. این بدان معناست که اگر مرتب کردن یک سری محتوای ۱ عنصر به یک ثانیه زمان نیاز داشته باشد آنگاه مرتب سازی یک سری ۱۰ عنصری به ۱۰۰۰ ثانیه زمان نیاز خواهد داشت و بنابراین مشاهده می کنید که در مرحله ای از کار به یک سری برخورد خواهید کرد که زمان مرتب (Sort) کردن آن از عمر متوسط یک انسان نیز بیشتر خواهد شد؟

در واقع در دهه ۷۰ موفقیتهای متعددی (نظیر – پردازش زبانهای طبیعی – نمایش آگاهی و نیز حل مسئله) در برخی از زمینه های هوش مصنوعی بدست آمد این موفقیتها زمینه لازم جهت ارائه اولین فرآورده تجاری هوش مصنوعی، یعنی «سیستمهای متخصص» را فراهم کرد. یک سیستم متخصص برنامه ای است که در آن اطلاعاتی در مورد یک زمینه بخصوص وجود دارد و هنگامی که از آن پرسش می شود، بسیاری شبیه به یک انسان متخصص در آن زمینه میدهد. یکی از اولین سیستمهای متخصص MYCIN بود که توسط دانشگاه استانفورد جهت کمک به ناتوانیهای فیزیکدان ها در تشخیص پدیده ها تهیه شده است.

یکی از مهمترین وقایع در زمینه هوش مصنوعی که در دهه هفتاد رخ داد تا دهه هشتاد در ایالات متحده نادیده گرفته شد. این واقعه ساخت زبان Prolog توسط آلن کورمراثور در سال ۱۹۷۲ در شهر مارسی فرانسه بود. در حال حاضر تاکید بر روی هوش مصنوعی از زمینه تحقیقات به زمینه کاربرد منتقل شده است این جابجایی بدان معناست که تکنیک های هوش مصنوعی که توسط یک زبان تحقیقاتی در آزمایشگاه توسعه یافته است اکنون باید توسط زبانهای همه کاره عمومی فعلی جهت حل مسائل و کاربردهای جهان واقعی مورد استفاده قرار گیرد.

تعریف مدیریت چیست؟

مدیریت دانش چگونگی اداره و هدایت کردن سازمان جهت رسیدن به نتایج مطلوب می باشد. این تعریف که مفهوم تغییر یافته تئوری مدیریت را می رساند نیز بر اساس علم و دانشی است که از پیدا کردن عناصر عمومی و مشترک «تصمیم گیری در سازمانها و ارائه آنها در یک قالب کمی بوجود می آید. تئوری تصمیم گیری با اهمیت ترین نتایج تحول فلسفه مدیریت در جهت پیدا کردن عوامل مشترک و قابل تعمیم اداره سازمانها می باشند.

در حال حاضر مدلهای ریاضی و قابل تعمیمی در بررسی اطلاعات و جمع آوری آن موجود است که با توجه به تسهیلات کامپیوتر و محاسبات الکترونیکی حائز کمال اهمیت می باشند. بنابراین سازمانهای پیچیده امروزی احتیاج به مدیر یا اداره کننده ای دارند که در واقع یک هماهنگ کننده بوده او بتواند سازمان را در حدی فراتر از مسائل اجرائی و تولیدی آن رهبری نماید. مدیر یا تصمیم گیرنده کسی است که بتواند مشکلات سازمان را با در نظر گرفتن روابط بین امکانات موجود و هدفهای مطلوب آن مشخص کرده در پیدا کردن راه حل منطقی برای آنها به طریق علمی و تجربی بکوشد.

هوش مصنوعی در مدیریت چگونه تعریف می شود؟

مدیریت، هوش مصنوعی را بعنوان هضم کننده اعداد و جانشین عملیات دفتری شناخته است، در بعضی از سازمانها نظیر بانکها این کاربرد خیلی آشکار وقابل مشاهده است و منافع ناشی از تبدیل عملیات دستی به کامپیوتری نسبتا محسوس است به نحوی که مدیران با چنین کاربردهایی احساس آسایش می کنند. ولی به دلایل زیر استفاده از نرم افزارهای کامپیوتری برای کمک به مدیران در برنامه ریزی، نظارت و تصمیم گیری استراتژیک براحتی مقبول نیفتاده است.

اول آنکه مدیران از قبل نمیدانند که چه اطلاعاتی را برای تحقق مسئولیتهایشان لازم دارند و این باعث دشوار شدن طراحی هوش مصنوعی می شود (نوشتن نرم افزارهای تخصصی). ورود و معرفی سیستمی که اطلاعات بیشتری فراهم می کند به معنای آنست که مدیران باید به سبک های متفاوتی خو بگیرند، یعنی با برخوردی تحلیلی تر با تصمیم گیری مواجه شوند. لکن همه مدیران با قدرت تغییر سبک مدیریت خود را ندارند یا فاقد آمادگی لازم هستند عامل دیگر آنست که هنر مدلسازی از شرکت و محیط آن کندتر از آنچه که انتظار می رفت حرکت کرده و توسعه یافته است؛ چرا که مدیران مدلها را بسیار غیر واقعی یافته اند و اطمینان خود را به آنها از دست داده اند و دیگر آنکه بسیاری از مدیران درک نکرده اند که در مدلسازی چه می گذرد ولی به هر حال بر اثر تجربه، مدیران و مدلهابسیار ارتقاء یافته اند.

علیرغم وجود این مشکلات استفاده از نرم افزارهای تخصصی، کاربرد هوش مصنوعی در مدیریت برای کمک به مدیران در امر برنامه ریزی استراتژیک، نظارت و تصمیم گیری به سرعت افزایش می یابد. مدیران در یافته اند که کامپیوتر و متعلقات و زیر مجموعه های آن، آنان را قادر می سازد تا سریعا شقوق مختلفی از برنامه ریزی – کوتاه مدت یا بلند مدت – را مورد مطالعه قرار دهند و وقتی می بینند رقبا با موفقیت از مدلسازی بهره می گیرند آنها نیز بخاطر بقاء عکس العمل نشان می دهند. قدرت هوش مصنوعی در پیگیری میلیونها مبادله و عملیات و گزارش انحرافات از معیارها، موجب شده که استفاده از آن یک ضرورت تلقی گردد مدیریت در قبال صاحبان شرکت، مسئول استفاده بهینه از منابع است خرید و راهبری یک سیستم مستلزم مخارج زیادی است. مدیریت نباید مرعوب جذبه و هجوم مصطلحات متخصصین کامپیوتر و عوامل بازرگانی گردد. این از مسئولیتهای اصلی مدیریت است که به اندازه کافی درباره سیستمهای کامپیوتری آموزش ببینند و بتوانند با طرح سوالات کاوشگرانه شقوق دیگری را طلب کند و ضمنا توجیه اقتصادی و غیر اقتصادی را برای خرید تجیهزات و استخدام کارکنان مطرح سازد. همچنین مدیران باید تمام تلاش خود را انجام دهند تا کاربردهای هوش مصنوعی در مدیریت بیش از هر زمان دیگر مشخص گردد.

موضوعات حاشیه ای هوش مصنوعی در مدیریت چیست؟

زمینه هوش مصنوعی از چندین زمینه مطالعاتی کوچکتر تشکیل شده است که از میان آنها متداولترین و مهمترین زمینه ها عبارتند از:

1. جستجو
2. یادگیری ماشین
3. سیستمهای متخصص
4. منطق
5. پردازش زبان طبیعی
6. عدم قطعیت و منطق مبهم
7. تشخیص الگو

رباتها برخی از این زمینه ها به کاربردهایی رسیده اند (نظیر: سیستمهای متخصص) و ما بقی آنها (نظیر: پردازش زبان طبیعی و راه حل یابی مسائل). بلوکهای ساختمانی از جنس هوش مصنوعی هستند که جهت افزایش کارآیی برنامه ها به آنها، برنامه اضافه می شود. سیستمهای متخصص اولین فرآورده های تجاری بوجود آمده از هوش مصنوعی محسوب می شوند یک سیستم متخصص دارای دو ویژگی اساسی اولیه است.

بیشتر بخوانید: تعریف دقیق تفکر استراتژیک سازمانی چیست؟

اول آنکه شما را قادر می سازد اطلاعاتی در رابطه با یک موضوع به کامپیوتر وارد کنید که به این اطلاعات گاهی اوقات اساس آگاهی (Knowledge base) گفته میشود و دوم آنکه این سیستمها شما را قادر می سازند این اساس آگاهی را از برنامه، درخواست کنید. در این حالت سیستم همانند یک فرد متخصص در زمینه مورد نظر عمل خواهد کرد. برای بسیاری از محققان هوش مصنوعی پردازش زبانهای
طبیعی که گاهی اوقات به آن NLP گفته می شود. بزرگترین وسخت ترین هدف است که افراد به آن برسند، زیرا به این ترتیب کامپیوتر می تواند زبان انسانها را مستقیما درک کند بدترین مانع در رسیدن به این هدف ابعاد و پیچیدگی زبانهای انسانیست. علاوه بر این در اینجا مسئله آگاه کردن کامپیوتر از اطلاعات موضوعی مربوط به کلیه مسائل، مطرح است.

دستاوردهای هوش مصنوعی در مدیریت چیست؟

اولین فرآورده هوش مصنوعی بوجود آمدن سیستم های متخصص بودند که موفقیت شگفت آوری نیز بدست آوردند. این دستاوردها بعضا به طور غیر مستقیم می تواند کاربردهای هوش مصنوعی در مدیریت را مشخص نماید و در برخی دیگر به طور مستقیم دستاوردهای هوش مصنوعی در مدیریت را اثبات می کند. در ادامه به بیان هر یک از این دستاوردها خواهیم پرداخت:

ساخت عروسک باهوش

هوش مصنوعی تکنولوژی بسیار شگرفی است این تکنولوژی به لحاظ علمی و فنی، محل برخورد لگاریتم مکانیک و کامپیوتر است و بدین ترتیب ماشینهایی با سواد و باهوش ایجاد می کنند یا بعبارت دیگر ماشنهایی بوجود می آیند که هوش مصنوعی داشته و قادر به تصمیم گیری باشند، چنین چیزی در گام اول آن مسئله زیاد غریبی نمی باشد ولی امروزه به سطح بسیار پیشرفته تری در آمده، بعنوان مثال، شرکت ژاپنی سونی سگی به نام ایبو AIBO که با یک موفقیت تجاری و اقتصادی بسیار بالایی روبرو می شود، عروسکی طراحی کرده است. این عروسک تقریبا اکثر کارهای یک سگ طبیعی را انجام میدهد، یعنی به محض فرمان صاحبش مینشیند، بلند می شود و حتی قهر و آشتی می کند، از نوازش اظهار رضایت و خوشحالی می کند و اگر نوازش نشود خودش به گوشه ای می رود و توپ بازی می کند. همه اینها در اثر هوش مصنوعی است که برای سگ ایجاد کرده اند.

شرکت سونی حتی موفق شده که انسانی را هم به همین طریق درست بکند که البته با ۵۰ سانتی متر قد و ۵ کیلو گرم وزن. به عقیده بسیاری از نظریه پردازان هوش مصنوعی، پیشرفتی که انسان از امروز تا مثلا حدود بیست سال دیگر به مدد هوش مصنوعی خواهد کرد شگرف تر از آنی خواهد بود که تا به حال انجام داده است. ری کورزول اعتقاد دارد که انسان در سال ۲۰۲۰ قادر خواهد بود تمامی محتوای مغز انسان را اسکن کند و وارد ماشینی نماید، او حتی معتقد است که کم کم این ماشینها قادر خواهند بود به طور مستقل هوشمندی کنند و تصمیم بگیرند.

سازمانهای مجازی

از محصولات هوش مصنوعی بوجود آمدن سازمانهایی به نام سازمانهای مجازی (Virtual organization) می باشد. در این رویکرد انعطاف وسرعت عمل سازمانی برای رویارویی با تحولات سریع و غیر قابل پیش بینی محیط کسب و کار آینده محور اصلی بوده و این ویژگی برای شرایطی که رویکردهای سنتی از کار باز می مانند، مزیت رقابتی فوق العاده بشمار می آید. تجهیزات، تکنولوژی و ساختار شرکت ها از یک دارایی مادی و سخت افزاری به یک دارایی و نرم افزاری تبدیل می کردند که از این طریق می توان به سرعت و انعطاف قابل توجهی دست یافت.

در این سازمان نوین شبکه موقتی از واحدها و سازمانهای مستقل بوجود آمده است که شامل تولید کنندگان، مشتریان و حتی رقباست. این واحدها به کمک تکنولوژی اطلاعات با یکدیگر پیوند می خورند و قدرت می یابند تا از فرصت های جدید نهایت استفاده را ببرند. خصوصیات اصلی این سازمانهای نوین گرد آوردن بهترین تخصصها وتجربه ها، اتکای سازمانها به یکدیگر و ایجاد توان بالا، نبود مرزبندی های سنتی و محدودیتهای ناشی از آن و بالاخره برخورداری از قدرت انعطاف و بهره گیری از فرصت های محیطی است. یا این نوع سازمان بسیاری از فعالیتهای خود را از منابع خارجی تامین می کند و ساختاری بوجود می آورد که در آن بجای انجام وظایفی سنتی در هر واحد داخلی، واحدهای خارجی عهده دار انجام آن وظایف میشوند.

 بدین ترتیب سازمان مجازی یک شبکه موقت از شرکتهای مستقل و عرضه کنندگان مواد اولیه، مشتریان و حتی شرکتهای رقیب است، که از طریق تکنولوژی اطلاعاتی در زمینه مهارتها، هزینه ها و دسترسی پیدا کردن به بازارها با هم مشارکت می کنند. این سازمان دارای یک دفتر مرکزی و نمودار سازمانی نمی باشد. هیچ سلسله مراتب اختیارات وادغام در سطح عمودی نخواهد بود. لذا سازمان مجازی، شبکه ای است موقت از سازمان دیگر، که به سرعت گردهم می آیند تا از فرصت هایی که بسرعت در حال تغییر است، بهره برداری نماید. در یک سازمان مجازی، سازمانها در هزینه، مهارتها و دستیابی به بازارهای جهانی مشارکت می کنند و هر سازمان در زمینه ای که شایسته ترین است نقش را بر عهده می گیرد.

کاربردهای مختلف هوش مصنوعی در مدیریت کدام است؟

همانظور که گفتیم هوش مصنوعی می تواند در سطوح مختلف مدیریت ورود پیدا کند و نتایج خیره کننده ای را رقم بزند. در ادامه نیز به شرح برخی از این نتایج در دو حوزه مختلف مدیریتی خواهیم پرداخت و نقش هوش مصنوعی در مدیریت مالی و فروش را مورد بررسی قرار میدهیم.

نقش هوش مصنوعی در مدیریت مالی چیست؟

طراحی سیستم خبره برنامه ریزی مالی حال که با مفاهیم هوش مصنوعی آشنا شده اید آماده اید تا ببینید چگونه یک پایگاه موقت برای یک سیستم خبره ساخته می شود اکنون می توان از یک سیستم ساده مالی که هر کس می تواند از آن در تصمیم گیری های مالی استفاده نماید نام می برد. این سیستم کاملی نخواهد بود و برای طراحی برنامه ریزی مالی آینده خود به این پایگاهها اطمینان نکنید.

در این سیستم هوش مصنوعی چارچوب کلی ساختن یک سیستم خبره برای کارهای مالی یا سیستمهای دیگری که دارای چنین اساسی باشند بوده است. مدیریت و برنامه ریزی برای پولتان بهترین چیزی است که امروز انجام میدهید در قرنی که ما زندگی می کنیم با بالا و پائین رفتن های غیر مترقبه دلار، بسیار مهم است که بدانید چقدر پول دارید و بعلاوه هر کسی علاقمند به در آوردن پول بیشتر است.

ممکن است فکر کنید که سیستم مالی موضوع بسیار وسیعی بوده و برای یک برنامه ساده کامپیوتری بسیار پیچیده می باشد ولی چنین نیست. برای مثال اول می خواهیم به کتابخانه محلی رفته و چند کتاب را بررسی کنیم سپس در مورد متخصصینی که در این ارتباط می شناسیم فکر کرده و دو نفر از آنها که شایسته تر هستند انتخاب کرده و مدتی را باهر یک از آنها بگذرانیم.

بیشتر بخوانید: تعریف دقیق هوشمندی رقابتی و هوش رقابتی چیست؟

در ابتدا ما موفق به دانستن حجم زیادی از اطلاعات، بدون شکل خاصی می شویم. درباره موجودی، دارایی واقعی و صندوق بازار پول، مطالبی را یاد گرفته ایم. بعضی از کتابها موقعیت مالی جهان را از زوایای مختلف تجزیه و تحلیل می کند و بعنوان مثال برخی کتب طرفدار بعضی از روشهای تولیدی برای سرمایه گذاری پول هستند و سایر کتب، سرمایه گذاری در دارایی واقعی را بعنوان سودمندترین روش به دست آوردن پول می شناسند. با تمامی این اطلاعات زیاد وسیل آسا مجددا از خود مهمترین سئوال را مطرح می کنیم «چه چیزی برای ما جالب تر از همه بوده و چه چیزی برای آموزش در آن ارتباط از همه مفیدتر است؟

وقتی که در مورد آن فکر می کنیم می بینیم که متخصصین و نوشته جات هر دو یک چیز را می گویند، نیازهای مالی خود را برآورده سازید زیرا این مسئله مهمتر است. بنابراین تصمیم گرفتیم که بهترین کار جمع آوری اطلاعاتی که بدست آورده ایم و ترکیب آن بصورت قابل استفاده می باشد بدین ترتیب برنامه ای که بر اساس سن افراد و سبک زندگی آنها پایه ریزی شده است طراحی گردید. بعد از اتمام این مراحل میرسیم به مرحله تصمیم گیری، مثلا چگونه یک فرد می تواند برای رشد سرمایه خود، سرمایه گذاری کند؟

اول باید شخصیت و نوع گروه سنی و روش زندگی، استفاده از بازار پول و سهام، اوراق بهادار مدت دار ونوع ضمانتهای پس انداز او مد نظر قرار گیرد بعدا درباره روش مدیریت مالی خود تصمیم بگیرید و اینکه نهایتا تمامی این اطلاعات به یک برنامه کامپیوتری انتقال یابد. که با کوچکترین فعالیتی و تنها با زدن چند دکمه کامپیوتر از اطلاعات مالی شرکت و افراد آگاه شده پول و دارایی سازمان که مهمترین نقش و ابزارهای مدیریت را بازی می کند همگی زیرنظر مدیر باشد تا با تصمیم گیریهای به موقع و به قول معروف «سر به زنگها» بتواند شرکت را از خطر انحطاط بسوی پیشرفت و سود دهی و بقاء بکشاند.

نقش هوش مصنوعی در مدیریت بازاریابی و فروش چیست؟

سیستم خبره فروش و مشترین موقعیت در هر تجارتی بستگی به کیفیت فروش محصولات به مشتریان دارد. این محصولات می توانند اتومیبل باشد یا خدمات مشاوره ای و یا مواد غذایی، یا سیاستهای بیمه. رابطه یک به یک بین فروشنده و خریدار همچنان اساسی ترین واحد سیستم اقتصادی مبتنی بر فروش می باشد فروش، هر چیزی می تواند باشد، ولی بصورت یک علم واقعی است. فروشنده و خریدار افرادی با نیازهای مختلف، آرزوهای متفاوت و نقطه نظرات مختلف در ذهن خود می باشند. شخصیت ها نقش بزرگی در موفقیت فروش بازی می کنند. ترکیب ضعیف شخصیتها بعنوان عامل مهمی در شکست فروش به افردی که خالصانه نیاز به محصول پیشنهادی داشتند شناخته شده است در حالی که ترکیب درست شخصیتها اغلب باعث تحکیم فروش به مشتریانی که حتی نیاز به محصول نیز نداشتند می گردد.

کامپیوتر در تجارت اغلب تنها بصورت یک وسیله برای اکثر کارهای عینی دیده میشود مثل: نگهداری، بایگانی، تغییر اطلاعات، سازمان دهی اطلاعات آماری، اما در واقع کامپیوترها می توانند باعث کمک در تجارت موثرتر و با بازدهی بیشتر شوند حتی در شرایط بغرنج و زمینه های تجربی مثل اثر شخصیت در نحوه فروش.

هوش مصنوعی متخصص احتمال اینکه یک قرار داد فروش بر مبنای شخصیت فروشنده و خریدار بسته شود را مورد ارزیابی قرار می دهد. این ارزیابی می تواند به فروشنده در تعیین نوع برخورد با یک خریدار خاص و میزان زمان و انرژی بکار برده شده قابل قبول جهت بررسی احتمال یک فروش موفقیت آمیز کمک کند. لازم به توضیح نیست که تغییر پذیری شخصیت انسان آنقدر پیچیده است که نمی توان آن را بصورت یک موضوع راحت و ساده در حوزه یک خبره و هوش مصنوعی ارائه نمود اما این امکان وجود دارد که بتوان خصوصیات شخصیتی را که مربوط به این حوزه خاص از روابط داخلی انسان، برای ایجاد یک سیستم خبره ساده است بعنوان راهنمای خوبی برای فروشنده، وارد نمود شخصیتهای طرفهای قرار داد به دو شخصیت، شخصیت فروشنده و شخصیت مشتری تقسیم میشود.

برای هر شخصیت مجموعه ای از واقعیت ها ثبت میشوند که به سیستم خبره اجازه میدهد تا فروشنده یا مشتری را به حالت های مختلف شخصیتی طبقه بندی کند. پس از مرحله بررسی شخصیتهای فردی مشتری و فروشنده از طریق آزمونهای روانشناسی که توسط سیستم خبره انجام می گیرد، به مرحله برقراری ارتباط بین مشتری و فروشنده می رسیم که هوش مصنوعی خود تجزیه و تحلیل می کند که کدام نوع مشتری چه نوع رفتارها و چه نوع کالاها و چه نوع خواسته هایی دارد و در مقابل فروشنده نیز دارای چه خصوصیاتی می باشد.

از طریق طراحی سیستم کامپیوتری ما با دادن یک پاسخنامه به مشتری می توانیم با احتمال حدودا ۶۰ درصد از خواسته های آن فرد آگاهی داشته باشیم و از این طریق نیز مدیریت می تواند در اسرع وقت به اطلاعات بیشتری درباره هم فروشنده و هم مشتری پی ببرد و در برنامه ریزی های آتی سازمان از آنها استفاده نماید. مثلا با یک نرم افزار می شود کشش کالا و بازاریابی در یک منطقه مسکونی کوچک را انجام داد و مدیریت می تواند از نوع و کالاهای درخواستی مشتریها (افراد منطقه مذکور) آگاه شده و نسبت به تهیه و طراحی آنها برنامه ریزی کند.

خلاصه مقاله کاربرد هوش مصنوعی در مدیریت

هوش مصنوعی تکنولوژی است که از محل برخورد لگاریتم مکانیک و کامپیوتر بوجود می آید و بدنبال آن ماشینهای باهوش را بوجود آوردند، با توجه به اینکه هوش مصنوعی را بعنوان هضم کننده اعداد و جانشین عملیات دفتری شناخته شده است. قدرت هوش مصنوعی در پیگیری میلیونها مبادله و عملیات و گزارش انحراف از معیارها، موجب شده که استفاده از آن یک ضرورت تلقی گردد.

نهایتا مدیران با توجه به پیشرفتهای هوش مصنوعی توسط ژاپنی ها و استفاده روز افزون علم مدیریت از تکنیک های هوش مصنوعی دریافته اند که کامپیوتر و متعلقات آن، آنان را قادر می سازد تا در مقابل رقبا بهتر مدلسازی کنند و برای بقاء سازمان بکوشند و زمانی که سبک تولید سنتی دچار رکود شده راهکارهای هوش مصنوعی سازمان و مدیریت را از خطر حذف شدن از عرصه رقابت حفاظت می کند.

با اینکه علم هوش مصنوعی بیشتر از بیست و پنج سال نیست بطور فعال پیشرفت کرده است اما آنقدر در سایر علمها بخصوص در مدیریت نفوذ کرده است که نمی شود منکر آن شد به قول کورزول که می گوید: انسان در سال ۲۰۲۰ قادر خواهد بود تمامی محتویات مغز انسانی را اسکن کرده و وارد ماشینی نماید. پس از این قول می تواند انتظار داشت که هوش مصنوعی در مدیریت نقشی اساسی پیدا نماید و بتواند موضوعات چالشی مدیریت مالی، فروش و بازاریابی را حل نماید.

جهت ارتقاء سطح کیفی مقالات و تکمیل مباحث مربوط لطفا نظرات و دیدگاههای خود را در پایان این مقاله درج کنید، همچنین چند مقاله مرتبط با موضوع کاربرد هوش مصنوعی در مدیریت برای مخاطبان سایت شریف استراتژی به اشتراک گذاشته شده است.