در این مقاله به بررسی موضوع هوش مصنوعی در مدیریت پرداخته ایم. در ابتدا ضمن ارائه مقدمه ای بر نقش هوش مصنوعی در مدیریت، توضیحاتی نیز در باب هوش مصنوعی مولد داده ایم. سپس نقش هوش مصنوعی در مدیریت را مورد بررسی قرار داده ایم و در ادامه نیز مزایای هوش مصنوعی در مدیریت را شرح داده ایم. در نهایت نیز به برخی سوالات در زمینه چالش ها و نحوه پیاده سازی هوش مصنوعی در مدیریت را پاسخ داده ایم. می توان گفت با مطالعه این مقاله به فهم مناسبی در زمینه هوش مصنوعی در مدیریت دست خواهید یافت. در آخر می توانید دیدگاه ها و نظرات خود را با دیگران به اشتراک بگذارید.

مقدمه ای بر نقش هوش مصنوعی در مدیریت کسب و کار

کار به لطف هوش مصنوعی در حال تغییر است. پس از آنکه گرگ براکمن، یکی از بنیانگذاران اپن ای آی (OpenAI)، نحوه عملکرد چت جی پی تی (ChatGPT) را در سخنرانی تد (TED) خود با عنوان “داستان درونی پتانسیل شگفت‌انگیز چت جی بی تی” توضیح می‌دهد، کریس اندرسون، رئیس تد، در حالی که آشکارا گیج شده، روی صحنه می‌آید. کریس می‌گوید: “خدای من، تقریباً هر چیزی در مورد نحوه کار من، باید دوباره در مورد آن فکر کنم.” او از مخاطبان می‌پرسد: “چه کسی فکر می‌کند که مجبور است در مورد نحوه انجام کارها تجدید نظر کند؟” کریس در پایان می‌گوید: “بله، منظورم این است که شگفت‌انگیز است، اما واقعاً ترسناک هم هست.” برای هر کسی که در مورد هوش مصنوعی (مولد) و شغل‌هایی که هوش مصنوعی جایگزین آنها خواهد شد، تحقیق کرده باشد، دشوار است که از چنین احساسی فرار کند. کسب و کارها به طور فزاینده‌ای از برنامه‌های کاربردی هوش مصنوعی برای بهینه‌سازی عملیات روزانه خود و پیشبرد استراتژی‌های سطح بالای خود استفاده می‌کنند. قابلیت‌های هوش مصنوعی مانند یادگیری ماشین، پردازش زبان طبیعی، بینایی کامپیوتر و تحلیل مجموعه داده‌های بزرگ، این برنامه‌های کاربردی را قادر می‌سازد تا هوش و تصمیم‌گیری انسان را تقلید کنند. این مقاله به کاربرد هوش مصنوعی در کسب و کار، از جمله چگونگی کاهش هزینه‌ها و افزایش بهره‌وری در عین پیشبرد تصمیم‌گیری استراتژیک، می‌پردازد.

هوش مصنوعی مولد چیست؟

برای اکثر افراد، مفید خواهد بود که یک قدم به عقب برگردیم و در مورد آنچه تاکنون در مورد هوش مصنوعی، هوش مصنوعی مولد و چت جی پی تی (ChatGPT) به عنوان برجسته‌ترین کاربرد آن می‌دانیم، فکر کنیم. هوش مصنوعی (AI) شبیه‌سازی هوش انسانی در ماشین‌هایی است که برنامه‌ریزی شده‌اند تا مانند انسان‌ها فکر و یاد بگیرند. هوش مصنوعی مولد دسته‌ای از پلتفرم‌های مبتنی بر هوش مصنوعی است که می‌توانند بر اساس ورودی‌های کاربر، محتوای جدیدی ایجاد کنند و کار روزانه را آسان‌تر نمایند. در حالی که گوگل از هوش مصنوعی برای پیوند صفحات وب مرتبط استفاده می‌کند، چت جی پی تی از مدل‌های زبانی و تکنیک‌های یادگیری ماشین اضافی برای ارائه پاسخ‌های جامع به زبان انسان‌مانند استفاده می‌کند. این مانند کسی است که کل اینترنت را در خود جای داده و می‌تواند آن اطلاعات را به هر چیزی که بخواهید، همگی به صورت بلادرنگ، تبدیل نماید. برخلاف مدل‌های زبانی قبلی، که از قبل ابزارهایی مانند گوگل را تقویت می‌کردند، چت جی پی تی و برنامه‌های مشابه مبتنی بر “ترانسفورمرها” هستند. ترانسفورمرها اهمیت یک قطعه داده را در یک توالی مرتبط با قطعه دیگر مدل می‌کنند. این امر باعث می‌شود که بسیار “هوشمندتر” از مدل‌های قبلی باشد. 

جفری هینتون، “پدرخوانده هوش مصنوعی”، در مصاحبه‌ای عالی با بروک سیلوا-براگا از سی بی اس ستردی مورنینگ (CBS Saturday Morning)، می‌گوید که توسعه سریع هوش مصنوعی به این معناست که ماهیت کار تغییر خواهد کرد. “این باعث می‌شود شغل‌ها متفاوت شوند. مردم بیشتر روی جنبه خلاقانه تمرکز خواهند کرد و کمتر روی جنبه‌های روتین.” او نمونه‌ای از زمانی را ارائه می‌دهد که دستگاه‌های خودپرداز معرفی شدند، متصدیان بانک شروع به تمرکز روی موارد پیچیده‌تر کردند. جفری استدلال می‌کند که این برای برنامه‌نویسان نیز همینطور است. به جای کاهش تعداد کدنویسان، می‌توانید با ده برابر کردن اثربخشی آنها، آن را افزایش دهید. مطالعات انجام شده توسط آکسفورد و مک‌کینزی پیش‌بینی کرده بودند که مشاغل با دستمزد و مهارت پایین‌تر بیشترین آسیب را خواهند دید، همانطور که در طول تاریخ اتوماسیون، از زمان دستگاه بافندگی بخارمحور، چنین بوده است. خرد متعارف اکنون این است که مشاغل پردرآمد و مشاغل خلاقانه (از جمله ریاضیدانان، تهیه‌کنندگان مالیات، متخصصان کمی، نویسندگان و طراحان وب، به نام چند مورد) بیشترین در معرض اتوماسیون قرار دارند. یک مدیرعامل در حال حاضر در آینده زندگی می‌کند. در یک سخنرانی ویدیویی برای کارمندان که به صورت آنلاین درز کرد، جیمز کلارک، مدیرعامل کلیرلینک ( Clearlink)، کارمندان را تهدید کرد که به دلیل پیشرفت‌های هوش مصنوعی باید ۳۰ تا ۵۰ برابر بیشتر بهره‌ور باشند.

اگر کار تغییر کند، مدیریت نیز تغییر می نماید. مطمئناً، هوش مصنوعی نیز نقش مهمی در نحوه عملکرد مدیران ایفا خواهد کرد و به طور مشابه آنها را در ساده‌سازی وظایف، تحلیل‌های پیش‌بینی‌کننده و مربیگری بی‌درنگ تقویت می‌کند. مدیران به کمک نیاز دارند و هوش مصنوعی می‌تواند آن را فراهم کند این مهم است، زیرا مدیران بیش از حد تحت فشار هستند. برای بسیاری، حتی اگر دوست داشته باشند کارهای بیشتری انجام دهند، اغلب نمی‌توانند بهترین شیوه‌های مدیریتی را اجرا کنند، زیرا کار خودشان تقریباً تمام ساعات کاری (و گاهی اوقات بیداری) آنها را پر می‌کند.

بیشتر بخوانید: مدیریت استراتژیک چیست؟ فرایند برنامه ریزی در مدیریت استراتژیک چگونه است؟

نقش هوش مصنوعی در مدیریت

به گفته شرکت مشاوره جهانی مک‌کینزی و شرکا (McKinsey & Company)، کاربردهای تجاری هوش مصنوعی تقریباً به هر صنعتی گسترش می‌یابد. برخی از رایج‌ترین موارد استفاده عبارتند از:

• هوش مصنوعی در خدمات مشتری و پشتیبانی

مشاغل خدمات مشتری و پشتیبانی با نرخ گردش مالی بالا و سطح استرس، می‌توانند از برنامه‌های کاربردی هوش مصنوعی در کسب و کار که می‌توانند حجم کار را کاهش داده و کارایی را افزایش دهند، بهره‌مند شوند. پردازش زبان طبیعی به چت‌بات‌های خدمات مشتری هوش مصنوعی اجازه می‌دهد تا با استفاده از زبان روزمره با مردم تعامل داشته باشند. برنامه‌های کاربردی هوش مصنوعی می‌توانند بسیاری از وظایف پشتیبانی معمول، مانند پیگیری سفارشات یا پاسخ به سؤالات متداول را خودکار کنند. این برنامه‌های کاربردی باید مکمل کارکنان انسانی باشند تا جایگزین آنها. آنها به کسب و کارها کمک می‌کنند تا با نیروی کار کمتری کار بیشتری انجام دهند و استعداد انسانی را برای تمرکز بر وظایف پیچیده‌تر یا با ارزش‌تر آزاد نمایند.

• هوش مصنوعی برای بازاریابی و فروش

مک‌کینزی تخمین می‌زند که برنامه‌های کاربردی هوش مصنوعی در بازاریابی و فروش می‌تواند به ارزشی معادل ۲.۶ تریلیون دلار برسد. تحلیل داده‌های مبتنی بر هوش مصنوعی می‌تواند روندهایی را در داده‌های مشتری کشف کند تا کمپین‌های بازاریابی را ارائه دهد که تجربه‌ای بیش از حد شخصی‌شده را ارائه می‌دهند. این برنامه‌های کاربردی می‌توانند تعامل یکپارچه را فراهم کنند و به مشتریان اجازه می‌دهند بدون از دست دادن پیشرفت، بین چندین کانال جابجا شوند. کسب و کارها همچنین می‌توانند از هوش مصنوعی برای ایجاد استراتژی‌های بازاریابی مؤثر مبتنی بر داده‌ها بر اساس رفتارهای مصرف‌کننده و روندهای بازار استفاده کنند. علاوه بر این، با خودکارسازی وظایف تکراری، برنامه‌های کاربردی هوش مصنوعی می‌توانند بهره‌وری تیم‌های بازاریابی و فروش را افزایش دهند.

• هوش مصنوعی در زنجیره‌های تأمین و لجستیک

زنجیره تأمین بخش دیگری است که مک‌کینزی آن را به عنوان یک حوزه تأثیرگذار بزرگ برجسته کرده است و انتظار می‌رود ارزش برنامه‌های کاربردی هوش مصنوعی به ۲ تریلیون دلار برسد. به گفته ارنست اند یانگ، یک شرکت خدمات حرفه‌ای بین‌المللی، ۴۰ درصد از سازمان‌های زنجیره تأمین در هوش مصنوعی مولد سرمایه‌گذاری می‌کنند. از آنجا که این برنامه‌ها می‌توانند با استفاده از زبان طبیعی تعامل داشته باشند، برای رهبران کسب و کار ساده‌تر است که سؤالاتی را بپرسند که می‌تواند به پیش‌بینی تقاضا، برنامه‌ریزی محصول و مدیریت ریسک آنها کمک کند.

• هوش مصنوعی برای خدمات مالی

صنعت مالی به دلیل ماهیت حساس و حیاتی خود یکی از  بیشترین بخش‌های  تحت نظارت است. برنامه‌های کاربردی هوش مصنوعی در امور مالی برای شناسایی ناهنجاری‌هایی استفاده می‌شوند که می‌تواند نشان دهنده تقلب، پولشویی یا تهدیدات سایبری باشد. مشاوران هوش مصنوعی می‌توانند بر اساس اهداف و میزان تحمل ریسک مشتری، مشاوره سرمایه‌گذاری شخصی ارائه دهند. ابزارهای هوش مصنوعی همچنین می‌توانند بسیاری از جنبه‌های انطباق را برای افزایش بهره‌وری و کاهش خطاهای انسانی خودکار کنند.

• هوش مصنوعی در منابع انسانی

شرکت تحقیقاتی و مشاوره گارتنر در حال حاضر شاهد پذیرش گسترده هوش مصنوعی در بخش منابع انسانی است و انتظار دارد این روند ادامه یابد، زیرا رهبران منابع انسانی از هوش مصنوعی برای انجام وظایف وقت‌گیر و پر زحمت و در عین حال تولید بینش‌های عملی استفاده می‌کنند. تیم‌های منابع انسانی می‌توانند از ابزارهای هوش مصنوعی در طول چرخه عمر کارکنان استفاده کنند. این ابزارها می‌توانند تجزیه و تحلیل داده‌ها را برای تعیین مؤثرترین کانال‌های استخدام انجام دهند. پس از استخدام کارکنان، آنها می‌توانند وظایف ساده ورود به سیستم را انجام دهند و برنامه‌های آموزشی شخصی ارائه دهند. از طریق پردازش زبان طبیعی، ابزارهای هوش مصنوعی مولد همچنین می‌توانند به ایجاد محتوای منابع انسانی کمک کنند.

• هوش مصنوعی برای فناوری اطلاعات و امنیت سایبری

بازیگران بدکار در حال حاضر از فناوری هوش مصنوعی برای راه‌اندازی حملات سایبری در مقیاس وسیع استفاده می‌کنند، اما تیم‌های فناوری اطلاعات از آن برای مقابله با این تهدیدات و تقویت دفاع سایبری خود استفاده می نمایند. ابزارهای هوش مصنوعی می‌توانند ترافیک شبکه را برای شناسایی زودهنگام نشانه‌های دسترسی غیرمجاز نظارت کنند. آنها همچنین می‌توانند به صورت پیشگیرانه ایمیل‌های کلاهبرداری بالقوه را علامت‌گذاری نمایند. ابزارهای امنیتی مبتنی بر هوش مصنوعی می‌توانند تست نفوذ خودکار را برای یافتن نقاط ضعف در سیستم یک سازمان انجام دهند و می‌توانند پایگاه‌های کد را برای یافتن نقص‌های امنیتی قبل از استقرار برنامه‌ها اسکن کنند.

• هوش مصنوعی در توسعه محصول

توسعه محصول جدید می‌تواند تأثیر قابل توجهی بر رشد و موفقیت بلندمدت یک شرکت داشته باشد و هوش مصنوعی می‌تواند با ارائه تجزیه و تحلیل عمیق داده‌ها برای دستیابی به تناسب بهینه محصول و بازار، کمک کند. هنگامی که یک کسب و کار تقاضای قوی برای یک محصول ایجاد می‌کند، برنامه‌های کاربردی هوش مصنوعی می‌توانند تکرار را سرعت بخشند و زمان ورود به بازار را کاهش دهند. به جای صرف هفته‌ها برای یک نمونه اولیه یا ماکت، ابزارهای هوش مصنوعی می‌توانند آنها را در چند ساعت ایجاد کنند. آنها همچنین می‌توانند داده‌های مربوط به احساسات مشتری را از منابع متعدد برای حلقه‌های بازخورد سریع‌تر و دقیق‌تر اسکن و سپس تجزیه و تحلیل نمایند.

بیشتر بخوانید: مدیریت زنجیره تامین چیست؟

 

 

مزایای هوش مصنوعی در مدیریت کسب و کار

در حالی که هوش مصنوعی مزایای مهم بسیاری در کسب و کار دارد، بیایید پنج مورد از آنها را از نزدیک بررسی کنیم.

• افزایش کارایی و بهره‌وری

یکی از مزایای بارز هوش مصنوعی، توانایی آن در خودکارسازی وظایف تکراری است، که به این ترتیب منابع انسانی را برای تلاش‌های استراتژیک‌تر آزاد می‌کند. ابزارهای مجهز به هوش مصنوعی می‌توانند از ورود داده‌ها و چت‌بات‌های خدمات مشتری گرفته تا تجزیه و تحلیل پیچیده داده‌ها و نگهداری پیش‌بینی‌کننده را انجام دهند.

• خودکارسازی: سیستم‌های هوش مصنوعی می‌توانند وظایف را با سرعت بسیار بیشتری نسبت به انسان انجام دهند و زمان لازم برای تکمیل آنها را کاهش دهند.
• مقیاس‌پذیری: با هوش مصنوعی، کسب و کارها می‌توانند حجم وسیعی از داده‌ها را به صورت ریل تایم (real-time) مدیریت و تجزیه و تحلیل نمایند و به ساده‌سازی عملیات و تسهیل تخصیص منابع هوشمندانه‌تر کمک کنند.

• بهبود تصمیم‌گیری

هوش مصنوعی فراتر از صرفاً انجام وظایف است. این بینش‌های قابل توجهی را ارائه می‌دهد که تصمیمات تجاری بهتری را هدایت می‌کنند. از طریق الگوریتم‌های پیچیده، هوش مصنوعی می‌تواند الگوها و روندها را تجزیه و تحلیل کند و اطلاعات عملی ارائه دهد.

• بینش‌های مبتنی بر داده: ابزارهای هوش مصنوعی می‌توانند مجموعه‌های داده عظیم را برای شناسایی روندهایی که ممکن است بلافاصله برای تحلیلگران انسانی آشکار نباشند، پردازش کنند.
• تحلیل پیش‌بینی‌کننده: با پیش‌بینی روندهای بازار آینده، رفتار مشتری و ریسک‌های بالقوه، هوش مصنوعی تصمیم‌گیرندگان را به بینش انتقادی مجهز می‌کند که برنامه‌ریزی استراتژیک را هدایت می‌کند.

• کاهش هزینه

در حالی که سرمایه‌گذاری اولیه در فناوری هوش مصنوعی می‌تواند قابل توجه باشد، صرفه‌جویی در هزینه بلندمدت غیرقابل انکار است. هوش مصنوعی می‌تواند به طرق مختلف هزینه‌های عملیاتی را به میزان قابل توجهی کاهش دهد.

• کارایی عملیاتی: با خودکارسازی فرآیندهای معمول، کسب و کارها می‌توانند زمان و هزینه‌های نیروی کار مرتبط با آنها را کاهش دهند.
• کاهش خطا: سیستم‌های هوش مصنوعی احتمال خطای انسانی را به حداقل می‌رسانند، که می‌تواند منجر به اشتباهات پرهزینه و ناکارآمدی شود.

• بهبود رضایت مشتری

در عصر کسب و کارهای مشتری محور، هوش مصنوعی نقشی محوری در بهبود تجربه مشتری ایفا می‌کند. تعاملات شخصی‌شده و خدمات کارآمد به لطف هوش مصنوعی به هنجار تبدیل شده‌اند.

• شخصی‌سازی: الگوریتم‌های هوش مصنوعی داده‌های مشتری را برای ارائه توصیه‌های شخصی‌شده که مطابق با ترجیحات فردی هستند، تجزیه و تحلیل می‌کنند.
• پشتیبانی ۲۴/۷: از طریق چت‌بات‌ها و دستیاران مجازی مجهز به هوش مصنوعی، کسب و کارها می‌توانند خدمات مشتری را به صورت شبانه‌روزی ارائه دهند و از حل سریع و مؤثر سؤالات اطمینان حاصل کنند.

• نوآوری و مزیت رقابتی

هوش مصنوعی فقط در مورد بهبود فرآیندهای موجود نیست. این یک کاتالیزور برای نوآوری نیز هست. شرکت‌هایی که از هوش مصنوعی استفاده می‌کنند، اغلب در خط مقدم صنایع خود قرار دارند و راه‌های جدیدی برای نوآوری و رقابتی ماندن پیدا می‌کنند.

• نوآوری محصول و خدمات: هوش مصنوعی با ارائه بینش در مورد نیازها و ترجیحات مشتری به توسعه محصولات جدید و بهبود محصولات موجود کمک می‌کند.
• رهبری بازار: شرکت‌هایی که به طور مؤثر هوش مصنوعی را در استراتژی‌های کسب و کار خود ادغام می‌کنند، به عنوان رهبران صنعت شناخته می‌شوند و به دلیل نوآوری و رویکردهای آینده‌نگر خود شناخته می‌شوند.

بیشتر بخوانید: مدیریت لجستیک چیست؟

پیاده‌سازی هوش مصنوعی در مدیریت کسب و کار

وقتی صحبت از کاربردهای هوش مصنوعی در کسب و کار به میان می‌آید، احتمالات تقریباً بی‌پایان هستند، بنابراین یکی از دشوارترین جنبه‌های پیاده‌سازی، تصمیم‌گیری در مورد جایی است که باید شروع کنید.
ابتدا، باید مشکلاتی را که برای دستیابی به اهداف خود باید حل نموده و فهرست نمایید. اگرچه برنامه‌های کاربردی هوش مصنوعی می‌توانند انواع مشکلات تجاری را حل کنند، هوش انسانی محرک اصلی است.
هنگامی که مهم‌ترین مشکلات خود را شناسایی کردید، راه‌حل‌های هوش مصنوعی موجود را ارزیابی کنید و یکی را برای اجرا به عنوان یک مورد آزمایشی انتخاب نمایید. در نهایت، یک استراتژی پذیرش تدوین نمایید که شامل آموزش تیم شما و اندازه‌گیری نتایج باشد.

چالش‌ها و ملاحظات برای هوش مصنوعی و یادگیری ماشین

هوش مصنوعی با سرعتی بی‌سابقه در حال پیشرفت است. به دلیل افزایش سریع قابلیت‌های آن، کسب و کارها با چالش‌های قابل توجهی مرتبط با پذیرش مواجه هستند. ملاحظات اخلاقی یک چالش اصلی است، زیرا بسیاری از مدل‌های هوش مصنوعی مبهم هستند و ما مطمئن نیستیم که چگونه تصمیم می‌گیرند. یکی دیگر از نگرانی‌های مهم، حفاظت و حریم خصوصی داده‌ها است. در حالی که مقررات خاص هوش مصنوعی گسترده نیست، ابزارهای هوش مصنوعی باید با مقررات موجود حفاظت و حریم خصوصی داده‌ها مطابقت داشته باشند. بسیاری از کسب و کارها، از جمله کسب و کارهای کوچک، نیز با چالش‌های فنی و عملی در اجرای راه‌حل‌های هوش مصنوعی مواجه هستند. آنها ممکن است به مجموعه‌های داده آموزشی گسترده دسترسی نداشته باشند، یا کارکنان آنها ممکن است برای اجرای هوش مصنوعی واجد شرایط نباشند.

مدیریت چالش کلیدی حفاظت از داده‌های مشتری با هوش مصنوعی

با نفوذ هوش مصنوعی به هر جنبه‌ای از کسب و کار، چالش مدیریت ایمن داده‌های مشتری برای به حداقل رساندن نقض‌ها و سوء استفاده در عصر دیجیتال ضروری است. علاوه بر این، محافظت از اطلاعات حساس برای حفظ اعتماد، رعایت قوانین و ارائه خدمات بهتر به مشتریان بسیار مهم است. ادغام هوش مصنوعی در شیوه های مدیریت داده می‌تواند با افزایش امنیت و ساده‌سازی عملیات، نقشی محوری در دستیابی به این اهداف ایفا کند.

• هوش مصنوعی و امنیت داده

هوش مصنوعی قابلیت‌های نظارتی تقریباً فوری را فراهم می‌کند و به کسب و کارها اجازه می‌دهد فعالیت‌های غیرمعمول را که ممکن است نشان دهنده تقلب یا دسترسی غیرمجاز باشد، شناسایی کنند. این ویژگی تشخیص تقلب به کاهش پیشگیرانه ریسک‌ها یاری می رساند و از شرکت و مشتریان آن محافظت می‌کند. علاوه بر این، الگوریتم‌های یادگیری ماشین می‌توانند حجم وسیعی از داده‌های تاریخی را برای شناسایی الگوهای رفتار عادی تجزیه و تحلیل کنند و انحرافات را به عنوان تهدیدات بالقوه علامت‌گذاری نمایند.

• تحلیل پیش‌بینی‌کننده برای کاهش ریسک

تحلیل پیش‌بینی‌کننده هوش مصنوعی می‌تواند با پیش‌بینی روندهای آینده در امنیت سایبری، بینش‌های ارزشمندی ارائه دهد. برای مثال، ابزارهای هوش مصنوعی می‌توانند تهدیدات نوظهور را بر اساس روندهای بازار یا الگوهای حمله گذشته پیش‌بینی کنند و به سازمان‌ها کمک کنند تا از ریسک‌های در حال تکامل جلوتر بمانند. این بینش‌ها همچنین می‌توانند تضمین کنند که سیستم‌های سی آر ام (CRM) پروتکل‌های ایمن مدیریت داده را در طول تعاملات مشتری حفظ می‌کنند و اعتماد را در سراسر نقاط تماس تقویت می‌کنند.

بیشتر بخوانید: نرم افزار CRM (مدیریت ارتباط با مشتری) چیست؟

مزایای ملموس هوش مصنوعی در مدیریت داده‌های مشتری

توانایی هوش مصنوعی در افزایش امنیت، مزایای ملموس متعددی را فراهم می‌کند. ابزارهای خودکار تجزیه و تحلیل داده‌ها خطای انسانی را به حداقل می‌رسانند و احتمال نشت داده‌ها را کاهش می‌دهند. سیستم‌های هوش مصنوعی همچنین با نظارت بر به‌روزرسانی‌های قانونی و تطبیق فرآیندها بر اساس آن، انطباق را تضمین می‌کنند. کسب و کارهایی که در ادغام هوش مصنوعی در عملیات زنجیره تأمین و تلاش‌های بازاریابی خود سرمایه‌گذاری می‌کنند، می‌توانند از جریان‌های داده ایمن که از تحلیل پیش‌بینی‌کننده پشتیبانی می نمایند و رشد آینده را هدایت می‌کنند، بهره‌مند شوند. در حالی که هوش مصنوعی می‌تواند پشتیبانی قابل توجهی ارائه دهد، باید مکمل هوش انسانی در مدیریت حریم خصوصی داده‌ها باشد نه جایگزین آن. نظارت انسانی تضمین می‌کند که سیستم‌های خودکار با استانداردهای اخلاقی همسو هستند و تعادل درستی بین امنیت، کارایی و تجربه مشتری فراهم می‌کنند.

بیشتر بخوانید: مدیریت منابع انسانی

وقتی هوش مصنوعی در مدیریت وجود داشته باشد، همچنان به مدیران نیاز خواهیم داشت؟

به طور کلی، این روز از زندگی یک مدیر در سال ۲۰۳۰ نشان می‌دهد که وظایف آنها احتمالاً شامل ترکیبی از قابلیت‌های انسانی و ماشینی خواهد بود. مدیر یک مربی، راهنما و هماهنگ کننده است که از نزدیک با اعضای تیم انسانی و ماشینی برای دستیابی به اهداف خود همکاری می‌کند. برای لحظه‌ای، از خود پرسیدم که آیا هنوز به مدیران نیاز داریم یا همه به یک مشارکت‌کننده فردی تقویت‌شده توسط هوش مصنوعی تبدیل می‌شوند. اما، منطقی است که فرض کنیم حتی با مشارکت بیشتر هوش مصنوعی، کار تیمی و همکاری همچنان برای دستیابی به اهداف پیچیده ضروری خواهد بود. بنابراین، همه به یک ستاره انفرادی تبدیل نخواهند شد و مدیران همچنان مورد نیاز خواهند بود.

•   یکی از پیچیده‌ترین بخش‌های مدیر بودن، برقراری ارتباط مؤثر است.

مشکلات عملکرد، خاتمه قرارداد، درگیری‌های تیمی و حتی مذاکرات حقوق، همگی مکالمات دشواری هستند که مدیران باید داشته باشند. سپس مکالمات بی‌ضررتر اما به همان اندازه ضروری وجود دارند، مانند یک گفتگوی خوب رودررو یا یک مصاحبه. با هوش مصنوعی، مدیران می‌توانند قبل از انجام مکالمات، آنها را تمرین کنند. این امر به مدیر اجازه می‌دهد تا مهارت‌های ارتباطی خود را بهبود بخشد و با اطمینان و مؤثرتر به این موقعیت‌ها نزدیک شود.

• تجزیه و تحلیل داده‌ها و تحلیل‌های پیش‌بینی‌کننده

هوش مصنوعی می‌تواند کاری را انجام دهد که ما اغلب از انجام آن متنفریم: غربال کردن حجم زیادی از داده‌ها، شناسایی روندهای و الگوهای مرتبط و ارائه بینش به ما. اما می‌تواند فراتر از این برود. تحلیل‌های پیش‌بینی‌کننده به مدیران اجازه می‌دهد تا بر اساس مدل‌های هوش مصنوعی که نتایج آینده را پیش‌بینی می‌کنند، تصمیمات مبتنی بر داده بگیرند. ما داده‌های زیادی در مورد اعضای تیم خود داریم. اما اغلب به زمان بیشتری نیاز داریم تا همه اعداد را کنار هم قرار دهیم و آن اعداد را به بینش و بینش را به عمل تبدیل کنیم. هوش مصنوعی به ما این امکان را می‌دهد که داده‌ها را تجزیه و تحلیل نماییم و در مورد چیزهایی که برای ما مهم هستند، برای مثال، احتمال استعفا یا اینکه کدام کارمندان به مربیگری بیشتری نیاز دارند، پیش‌بینی کنیم. مدیران بسته به نقش خود می‌توانند از هوش مصنوعی برای تجزیه و تحلیل داده‌های فروش تاریخی، رفتار مشتری، مدیریت زنجیره تأمین، مدیریت ریسک و جذب استعداد استفاده کنند. این کار برای پیش‌بینی‌های دقیق‌تر و تصمیم‌گیری آگاهانه در مورد تخصیص منابع و فرصت‌های رشد انجام می‌شود.

• ساده‌سازی تجزیه و تحلیل داده‌ها: با تجمیع همه داده‌ها در یک پلتفرم واحد، کاربران می‌توانند نمای جامعی از داده‌های خود به دست آورند و درک و مدیریت آن را ساده‌تر کنند.
• پیش‌بینی نتایج: از طریق هوش مصنوعی پیش‌بینی‌کننده، کاربران می‌توانند پیش‌بینی‌هایی ایجاد نمایند و سناریوهای مختلف را برای شناسایی موردی که بیشترین احتمال موفقیت را دارد، تجزیه و تحلیل کنند.

• جذب کارکنان

چت جی پی تی می‌تواند به مدیران دورکار و هیبریدی در جذب تیم‌هایشان با تولید ایده‌های کارآمد و عملی کمک کند. کارکنان درگیر، بهره‌ورتر هستند و مدت بیشتری با ما می‌مانند، بنابراین یافتن راه‌هایی برای جذب آنها، حتی زمانی که از مکان‌های مختلف در روزهای مختلف کار می‌کنیم، بسیار مهم است. تولید ایده برای جذب تیم‌ها می‌تواند چالش‌برانگیز باشد، اما چت چی پی تی می‌تواند فهرستی از ایده‌ها و دستورالعمل‌های دقیق را ارائه دهد. به عنوان مثال، می‌تواند فعالیت‌های تیم‌سازی را پیشنهاد کند. استفاده از هوش مصنوعی برای تولید ایده‌ها و طرح‌های عملی، راهی مؤثر برای مدیران برای بهبود تعامل کارکنان و افزایش بهره‌وری است.

• سازماندهی اولویت‌ها و حجم کاری شما

علاوه بر کمک به شما برای کمتر کار کردن، یک کاربرد بالقوه قدرتمند هوش مصنوعی، درک و پیش‌بینی این است که شما و تیمتان باید روی چه چیزی کار کنید. هوش مصنوعی می‌تواند اولویت‌های تیم‌های شما را در راستای بزرگترین اهداف سازمان درک کند. اما همچنین در پیش‌بینی تقاضای منابع کمک می‌کند و درک می‌کند که آیا شما به اندازه کافی از افراد مناسب برای انجام کار دارید یا خیر. این پیش‌بینی زمانی اهمیت بیشتری پیدا می‌کند که به سمت رویکرد توزیع‌شده‌تر استعداد حرکت کنیم، جایی که اعضای اصلی تیم، فریلنسرها، منابع بازار (Fiverr، Upwork) و خدمات هوش مصنوعی همگی در انجام کار مشارکت دارند.

• مربیگری

از مدیریت تیم‌ها گرفته تا تصمیم‌گیری‌های حیاتی، مسئولیت‌های یک مدیر اغلب چالش‌برانگیز است و نیاز به یادگیری و بهبود مداوم دارد. با این حال، فقط برخی از آنها منابع یا دسترسی به یک مربی حرفه‌ای برای کمک به آنها در توسعه این مهارت‌ها را دارند. ابزارهای هوش مصنوعی می‌توانند یک راه حل جایگزین ارائه دهند.

بیشتر بخوانید: تعریف مدیریت ریسک چیست؟ انواع مدیریت ریسک در شرکتهای مالی و بیمه ها چگونه انجام میشود؟

نقش هوش مصنوعی در مدیریت کسب و کار برای ما انسان‌ها چه معنایی دارد؟

بیایید این مقاله را به پایان برسانیم تا مطمئن شویم پیام کلیدی را برای ما به عنوان انسان‌ها دریافت کرده‌ایم. بله، هوش مصنوعی می‌تواند بسیاری از کارهای ما را بر عهده بگیرد، اما بیایید روی آن تمرکز کنیم که کارهای سطح پایین را که ترجیح می‌دهیم انجام ندهیم، بر عهده بگیرد. ما در کار خود معنا پیدا می‌کنیم، یا حداقل باید این کار را انجام دهیم. تریسی براور، نویسنده پرفروش، در پادکستی ذکر کرد که اهمیت، “کار من مهم است و معنا دارد”، برای شادی در کار حیاتی است. تحقیقات نشان می‌دهد که کار هدفمند رضایت شغلی، رفاه، معاشرت، سلامتی و شادی را بهبود می‌بخشد؛ که همگی برای حفظ کارکنان حیاتی هستند. نیاز به هدف به این معناست که مدیران و شرکت‌ها انگیزه زیادی برای حمایت از اعضای تیم خود برای استفاده از این ابزارهای جدید و کاهش میزان کارهای سطح پایینی که مردم انجام می‌دهند، دارند. این کار با امتحان کردن ابزارها توسط خودمان شروع می‌شود و موارد بالا باید راهنمای مفیدی برای شروع باشد.

جهت ارتقاء سطح کیفی مقالات و تکمیل مباحث مربوط لطفا نظرات و دیدگاههای خود را در پایان این مقاله درج کنید، همچنین چند مقاله مرتبط با موضوع نقش هوش مصنوعی در مدیریت برای مخاطبان سایت شریف استراتژی به اشتراک گذاشته شده است. شما میتوانید با ارائه درخواست مشاوره از طریق ارسال فرم، مشاوره رایگان در خصوص کسب و کار خود دریافت نمایید. پس از ارسال درخواست، کارشناسان شریف استراتژی در اسرع وقت با شما تماس خواهند گرفت.

در این مقاله به بررسی موضوع مدیریت زنجیره تامین (SCM) پرداخته ایم. در ابتدا ضمن ارائه تعریفی از مدیریت زنجیره تامین، تاریخچه و پیشینه آن را نیز مورد بررسی قرار داده ایم. سپس نحوه عملکرد و مزایای مدیریت زنجیره تامین را شرح داده و در ادامه ۵ مرحله اصلی مدیریت زنجیره تامین را توضیح داده ایم. در ادامه به دلایل اهمیت و نقش فناوری در مدیریت زنجیره تامین را به تفصیل بررسی نموده ایم. در نهایت نیز رویکردهای رایج در مدیریت زنجیره تامین را شرح داده ایم. در انتها نیز برای فهم بهتر مطالب به ذکر برخی مثال ها در زمینه مدیریت زنجیره تامین پرداخته ایم. در واقع می توان گفت با مطالعه این مقاله به فهم مناسبی در زمینه موضوع مدیریت زنجیره تامین دست خواهید یافت. در آخر می توانید دیدگاه ها و نظرات خود را با دیگران به اشتراک بگذارید.

مقدمه ای بر مدیریت زنجیره تامین

مدیریت زنجیره تامین یا (SCM – supply chain management) نظارت و بهینه‌سازی تولید و توزیع محصولات و خدمات یک شرکت است. هدف آن بهبود و کارآمدتر کردن تمام فرآیندهای مرتبط با تبدیل مواد اولیه و اجزا به محصولات نهایی و رساندن آنها به مشتری نهایی است. SCM مؤثر می‌تواند به ساده‌سازی فعالیت‌های یک شرکت برای حذف ضایعات، به حداکثر رساندن ارزش مشتری و کسب مزیت رقابتی در بازار کمک کند. مدیریت زنجیره تأمین از آغاز انقلاب صنعتی برای کسب و کارها ضروری بوده است. تولید انبوه یکی از محرک‌های کلیدی در تکامل زنجیره تأمین، همراه با استانداردسازی قطعات خودرو برای ساده‌سازی فرآیند تولید بود. با ظهور رایانه‌ها در تجارت، SCM جهش بزرگ دیگری برداشت، زیرا هماهنگ کردن مدیریت زنجیره تأمین در منابع مختلف، از جمله داده‌های تأمین‌کنندگان، مراکز توزیع و ارائه دهندگان حمل‌ونقل، امکان‌پذیر شد. با این وجود، مدیریت زنجیره تأمین عمدتاً یک فرآیند خطی بود و فرآیندی که فقط تعداد محدودی از کارمندان در آن شرکت داشتند. ورود همزمان اینترنت و گسترش اقتصاد جهانی، دیدگاه خطی زنجیره تأمین را منسوخ کرد. مدیریت زنجیره تأمین اکنون ادغام شبکه‌های پیچیده بسیاری از منابع داده پویا را توصیف می‌کند که اغلب به صورت بلادرنگ و در لحظه، ۲۴ ساعته و ۷ روز هفته به‌روزرسانی می‌شوند، و تسلط بر این پیچیدگی به طور فزاینده‌ای برای ارزیابی نیازهای مشتری و پیش‌بینی دقیق و تحقق کارآمد تقاضای مشتری ضروری است. این مدل عملیاتی تقاضامحور، سازمان‌ها را ملزم به حفظ سیستم‌های SCM بسیار پاسخگو و انعطاف‌پذیر می‌کند. این سیستم‌ها نیاز به سرمایه‌گذاری نهادی قابل توجه، ارتباط دقیق با شرکت‌های شریک و مشارکت گسترده کارکنان در داخل شرکت دارند.

 

مدیریت زنجیره تامین چیست؟

مدیریت زنجیره تأمین یا (SCM – supply chain management) هماهنگی کل جریان تولید یک کسب و کار، از تأمین مواد اولیه تا تحویل کالای نهایی است. زنجیره تأمین جهانی، شبکه‌ای پیچیده از تأمین‌کنندگان، تولیدکنندگان، توزیع‌کنندگان، خرده‌فروشان، عمده‌فروشان و مشتریان است. SCM مؤثر، به بهینه‌سازی این شبکه مربوط می‌شود تا اطمینان حاصل شود که همه چیز به جایی که باید باشد، در زمانی که باید باشد، و تا حد امکان به آرامی، می‌رسد. این شامل تهیه اجزای لازم، تولید محصول، ذخیره‌سازی آن، حمل‌ونقل آن و رساندن آن به مشتریان است. SCM همچنین شامل هماهنگی شرکای خارجی و منابع داخلی و مدیریت عملیات است. به گفته شورای متخصصان مدیریت زنجیره تأمین (CSCMP)، “در اصل، مدیریت زنجیره تأمین، مدیریت عرضه و تقاضا را در داخل و بین شرکت‌ها ادغام می‌کند. با SCM، شرکت‌ها می‌توانند هزینه‌های اضافی را کاهش دهند و محصولات را سریع‌تر و کارآمدتر به مصرف‌کننده تحویل دهند. در واقع SCM خوب می‌تواند به جلوگیری از فراخوان‌های پرهزینه محصول و دعاوی حقوقی و همچنین تبلیغات منفی کمک کند.

 

 

تاریخچه مدیریت زنجیره تأمین

مدیریت زنجیره تأمین (SCM) بهینه‌سازی ایجاد و جریان یک محصول از تأمین مواد اولیه تا تولید، لجستیک و تحویل به مشتری نهایی است. SCM شامل برنامه‌ریزی و اجرای یکپارچه فرآیندهای مورد نیاز برای مدیریت حرکت مواد، اطلاعات و سرمایه مالی در فعالیت‌هایی است که به طور گسترده شامل برنامه‌ریزی تقاضا، تأمین، تولید، مدیریت موجودی و انبارداری، حمل‌ونقل – یا لجستیک – و بازگرداندن محصولات اضافی یا معیوب می‌شود. مدیریت مؤثر زنجیره تأمین متکی به استراتژی کسب‌وکار، نرم‌افزار تخصصی و همکاری است. مفهوم SCM در دهه ۱۹۸۰ ظهور کرد، اما ریشه‌های آن به ایجاد خطوط مونتاژ در اوایل قرن بیستم بازمی‌گردد. در ابتدا، SCM بر بهبود کارایی تولید و کاهش سطح موجودی متمرکز بود. با این حال، با جهانی شدن و پیشرفت در فناوری اطلاعات، زنجیره‌های تأمین امروزی به شبکه‌های پیچیده‌ای تبدیل شده‌اند که کشورها و قاره‌ها را در بر می‌گیرند.رونق تجارت الکترونیک، پویایی مدیریت زنجیره تأمین را تغییر داد. در طول سال‌ها، تمرکز از مدل‌های خرده‌فروشی محور سنتی به مدل‌های مستقیم به مصرف‌کننده تغییر کرد. این تغییر، زنجیره‌های تأمین پیچیده‌تر و چابک‌تر را برای مدیریت تحویل‌های کوچک‌تر و مکررتر، اغلب در مقیاس جهانی، می‌طلبد. اختلالات اخیر، مانند همه‌گیری کووید ۱۹ (COVID-19)، اهمیت مدیریت ریسک و انعطاف‌پذیری را برجسته می‌کند. در نتیجه، شرکت‌ها در حال تنوع بخشیدن به پایگاه تأمین‌کننده خود، افزایش ذخایر موجودی و سرمایه‌گذاری در فناوری‌ها برای بهبود دید و پاسخگویی هستند. و در حالی که جهانی‌سازی زنجیره‌های تأمین را در سراسر مرزها گسترش داده است، به دلیل تنش‌های کسب و کاری، هزینه‌های حمل‌ونقل بالاتر و نیاز به زمان تحویل سریع‌تر، گرایشی به سمت بومی‌سازی نیز وجود دارد.

بیشتر بخوانید: تعریف استراتژی زنجیره تأمین چیست؟ انواع مدیریت زنجیره تأمین چگونه اجرا می شوند؟

 

 

نحوه عملکرد مدیریت زنجیره تامین 

SCM نشان دهنده تلاش مداوم شرکت‌ها برای کارآمد و اقتصادی کردن زنجیره‌های تامین خود تا حد امکان است. به طور معمول، SCM تلاش می‌کند تا تولید، حمل و توزیع یک محصول را به صورت مرکزی کنترل یا مرتبط نماید. با مدیریت زنجیره تامین، شرکت‌ها می‌توانند هزینه‌های اضافی و مراحل غیرضروری را کاهش داده و محصولات را سریع‌تر به مصرف‌کننده تحویل دهند. این کار با کنترل دقیق‌تر موجودی‌های داخلی، تولید داخلی, توزیع، فروش و موجودی‌های فروشندگان شرکت انجام می‌شود. SCM بر این ایده استوار است که تقریباً هر محصولی که به بازار می‌آید، نتیجه تلاش‌های سازمان‌های متعددی است که یک زنجیره تامین را تشکیل می‌دهند. اگرچه زنجیره‌های تامین از دیرباز وجود داشته‌اند، بسیاری از شرکت‌ها تا همین اواخر به آنها به عنوان ارزش افزوده‌ای برای عملیات خود توجهی نداشتند.

مزایای مدیریت زنجیره تأمین

مدیریت زنجیره تأمین مزایای متعددی را ایجاد می‌کند که به سود بیشتر، تصویر برند بهتر و مزیت رقابتی بیشتر تبدیل می‌شود. این مزایا شامل موارد زیر است:

• توانایی بهتر در پیش‌بینی و برآوردن تقاضای مشتری.
  
• دید بهتر زنجیره تأمین، مدیریت ریسک و قابلیت‌های پیش‌بینی.
  
• پیش‌بینی دقیق‌تر برای پشتیبانی از تصمیم‌گیری.
  
• ناکارآمدی‌های فرآیند کمتر و ضایعات محصول کمتر.
  
• بهبود در کیفیت.
  
• افزایش پایداری، هم از دیدگاه اجتماعی و هم از دیدگاه زیست‌محیطی.
  
• سربار کمتر.
  
• بهبود در جریان نقدینگی.
  
• لجستیک کارآمدتر.

بیشتر بخوانید: تعریف مدیریت ریسک چیست؟ انواع مدیریت ریسک در شرکتهای مالی و بیمه ها چگونه انجام میشود؟

۵ مرحله مدیریت زنجیره تامین

وظیفه یک مدیر زنجیره تامین فقط مربوط به تدارکات و خرید سنتی نیست. آنها باید راه‌هایی برای افزایش کارایی و پایین نگه داشتن هزینه‌ها پیدا کنند و در عین حال از کمبودها جلوگیری نمایند و برای شرایط اضطراری غیرمنتظره آماده شوند. به طور معمول، فرآیند SCM شامل این پنج مرحله است:

۱. برنامه‌ریزی 

برای گرفتن بهترین نتیجه از SCM، این فرآیند معمولاً با برنامه‌ریزی برای تطبیق عرضه با تقاضای مشتری و تولید آغاز می‌شود. شرکت‌ها باید سعی کنند پیش‌بینی کنند که نیازهای آینده آنها چه خواهد بود و بر اساس آن عمل کنند. این بدان معناست که مواد اولیه یا اجزای مورد نیاز در هر مرحله از تولید، ظرفیت و محدودیت‌های تجهیزات و نیازهای پرسنل را در نظر بگیرند. کسب‌وکارهای بزرگ اغلب برای کمک به هماهنگی این فرآیند به نرم‌افزار برنامه‌ریزی منابع سازمانی (ERP) متکی هستند.

۲. تأمین 

فرآیندهای مؤثر SCM به شدت به روابط قوی با تامین کنندگان متکی است. تأمین شامل همکاری با فروشندگان برای تأمین مواد مورد نیاز در طول فرآیند تولید است. صنایع مختلف الزامات تأمین متفاوتی خواهند داشت. به طور کلی، تأمین SCM شامل اطمینان از موارد زیر است:

• مواد اولیه یا اجزا با مشخصات تولید مورد نیاز برای تولید کالاها مطابقت داشته باشند.
  
• قیمت‌های پرداختی به فروشنده با انتظارات بازار همخوانی داشته باشد.
  
• فروشنده انعطاف‌پذیری لازم برای تحویل مواد اضطراری به دلیل رویدادهای پیش‌بینی نشده را داشته باشد.
  
• فروشنده سابقه اثبات شده‌ای در تحویل کالاها به موقع و با کیفیت خوب داشته باشد.
  

SCM به ویژه هنگامی که تولیدکنندگان با کالاهای فاسد شدنی کار می‌کنند، بسیار حیاتی است.

۳. تولید

در این مرحله، محصولات تولید می‌شوند. این شامل برنامه‌ریزی تولید، آزمایش، اطمینان از رعایت الزامات انطباق، بسته‌بندی، ذخیره‌سازی و ترخیص است. احتمالاً ماشین‌های متعددی، به‌ویژه برای شرکت‌های بزرگ‌تر، درگیر هستند و این ماشین‌ها به طور فزاینده‌ای از فناوری‌هایی مانند اینترنت اشیا (IoT) و هوش مصنوعی (AI) برای کارایی بیشتر استفاده می‌کنند.

۴. تحویل

این مرحله مربوط به لجستیک است و بر رساندن کالاهای نهایی به مصرف‌کنندگان، به هر روش حمل‌ونقلی که لازم باشد، تمرکز دارد. با رشد اثر آمازون، تمرکز بیشتری بر تحویل درب منزل است. اکنون تأکید بیشتری نیز بر رهبران زنجیره تأمین است که از نزدیک با خدمات مشتری همکاری می‌کنند. سیستم‌های مدیریت موجودی و مدیریت انبار به ویژه در این مرحله بسیار مهم هستند.

۵. بازگشت

این مرحله شامل تمام مرجوعی‌های محصول، از جمله محصولات معیوب و محصولاتی که دیگر پشتیبانی نمی‌شوند، می‌شود. مرحله بازگشت همچنین شامل عناصری از مراحل دیگر، از جمله مدیریت موجودی و حمل‌ونقل است.

بیشتر بخوانید: برنامه‌ریزی منابع سازمانی (ERP)

 

 

مثال مدیریت زنجیره تامین

ساده‌ترین نسخه از یک زنجیره تأمین شامل یک شرکت، تأمین‌کنندگان آن و مشتریان آن است. به عنوان مثال می‌توان به یک تولیدکننده مواد اولیه، تولیدکننده، توزیع‌کننده، خرده‌فروش و مشتری خرده‌فروش اشاره کرد. نموداری که جریان فرآیند مدیریت زنجیره تأمین را نشان می‌دهد. از مواد اولیه تا مشتری، مدیریت زنجیره تأمین شامل مراحل مختلفی است. اکثر زنجیره‌های تأمین بسیار پیچیده‌تر و لایه‌ای هستند. به همین دلیل است که نمونه‌هایی از مدیریت ناموفق زنجیره تأمین، جایی که ریسک مدیریت نمی‌شود یا اختلال رخ می‌دهد، می‌تواند بسیار مفید باشد.

کمبود غذا در طول کووید-۱۹ نمونه خوبی از مدیریت زنجیره تأمین از هم گسیخته است. زنجیره تأمین غذا به روش‌های مختلفی مختل شد. برای مثال، بسیاری از رستوران‌ها و مدارس برای تطبیق با دستورات ماندن در خانه تعطیل شدند و باعث شد محصولات عمده‌ای که قرار بود به محیط‌های مؤسساتی بروند، دیگر مورد نیاز نباشند. در عوض، مصرف‌کنندگان بسیار بیشتری در خانه غذا می‌خوردند که، از جمله مسائل دیگر، الزامات بسته‌بندی متفاوتی داشت. صنعت گوشت نیز به دلیل شیوع کووید-۱۹ در کشتارگاه‌ها با اختلالات مدیریت زنجیره تأمین مواجه شد. اکنون بیش از سه سال بعد، زنجیره‌های تأمین هنوز از اثرات کمبود مواد و نیروی کار رنج می‌برند. اما مشکل متفاوتی وجود دارد: طبق داده‌های شرکت مشاوره مدیریت جهانی کارنی (Kearney)، موجودی اضافی قطعات الکترونیکی پیشرفته یک مشکل ۲۵۰ میلیارد دلاری است. پس از آنکه سازمان‌ها برای پر کردن و تولید قطعات کلیدی هجوم آوردند، با کاهش رشد و تقاضا، تأمین‌کنندگان با موجودی اضافی مواجه شدند.

شرکت والگرینز بوتز الاینس (Walgreens Boots Alliance) با درک اهمیت SCM برای کسب و کار خود، تصمیم گرفت زنجیره تامین خود را با سرمایه‌گذاری در فناوری برای ساده‌سازی کل فرآیند تغییر دهد. این شامل استفاده از داده‌های بزرگ جمع‌آوری‌شده از ۹۰۰۰ فروشگاه و ۲۰۰۰۰ تامین‌کننده آن برای کمک به بهبود قابلیت‌های پیش‌بینی و مدیریت بهتر فروش و موجودی بود. در سال ۲۰۱۹، این شرکت اولین مدیر ارشد زنجیره تامین خود را منصوب کرد، همچنین SCM را در ابتکارات زیست‌محیطی، اجتماعی و حاکمتی (ESG) خود گنجاند. به عنوان مثال، این شرکت شروع به درخواست از تامین کنندگان برای تکمیل یک نظرسنجی آنلاین کرد که سؤالاتی در مورد عملکرد ESG آنها، مانند اینکه آیا آنها هدف کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای دارند و انواع موادی که استفاده می‌کنند، می‌پرسد.

بیشتر بخوانید: مشاوره زنجیره تامین

 

چرا مدیریت زنجیره تامین مهم است؟

مدیریت زنجیره تامین مهم است زیرا می‌تواند به دستیابی به چندین هدف کسب و کاری کمک کند. برای مثال، کنترل فرآیندهای تولید می‌تواند کیفیت محصول را بهبود بخشد و خطر فراخوان‌ها و دعاوی حقوقی را کاهش دهد و در عین حال به ایجاد یک برند قوی برای مصرف‌کننده کمک کند. در همان زمان، کنترل رویه‌های حمل و نقل می‌تواند با جلوگیری از کمبودهای پرهزینه یا دوره‌های مازاد موجودی، خدمات مشتری را بهبود بخشد. به طور کلی، مدیریت زنجیره تامین فرصت‌های متعددی را برای شرکت‌ها فراهم می‌کند تا حاشیه سود خود را بهبود بخشند و به ویژه برای کسب‌وکارهایی با عملیات بزرگ و بین‌المللی مهم است. در واقع مدیریت مؤثر زنجیره تأمین، هزینه‌ها، ضایعات و زمان را در چرخه تولید به حداقل می‌رساند. این به طور مستقیم بر سودآوری تأثیر می‌گذارد و به کسب‌وکارها اجازه می‌دهد تا در بازار جهانی امروز، مزیت رقابتی کسب کنند. مدیریت زنجیره تأمین همچنین به شرکت‌ها کمک می‌کند تا ریسک‌ها (مانند اختلالات زنجیره تأمین) را پیش‌بینی و کاهش دهند و انطباق با مقررات و استانداردها را پیگیری کنند. با کمک به رسیدن محصولات به موقع و در شرایط خوب، مدیریت زنجیره تأمین می‌تواند رضایت و وفاداری مشتری را بهبود بخشد. اهمیت مدیریت زنجیره تأمین نیز در میان افزایش آگاهی در مورد تغییرات آب و هوا مشهود است. مدیریت پایدار زنجیره تأمین می‌تواند با بهینه‌سازی لجستیک و مدیریت انرژی و کاهش ضایعات، به شرکت‌ها کمک کند تا ردپای کربن و تأثیر خود بر محیط را کاهش دهند.

بیشتر بخوانید: مشاوره لجستیک

 

اخلاق و مدیریت زنجیره تامین چگونه با هم مرتبطند؟

اخلاق به جنبه‌ای فزاینده مهم در مدیریت زنجیره تامین تبدیل شده است، حتی منجر به ایجاد مجموعه‌ای از اصول به نام اخلاق زنجیره تامین شده است. بسیاری از سرمایه‌گذاران امروزه می‌خواهند بدانند که شرکت‌ها چگونه محصولات خود را تولید می‌کنند، با نیروی کار خود چگونه رفتار می‌کنند و از محیط زیست محافظت می‌کنند. در نتیجه، شرکت‌ها با اتخاذ تدابیری برای کاهش ضایعات، بهبود شرایط کاری و کاهش تأثیر خود بر محیط زیست پاسخ می‌دهند که همگی می‌توانند شامل SCM باشند.

آینده مدیریت زنجیره تأمین

مرحله بعدی تکامل مدیریت زنجیره تأمین احتمالاً شامل استقرار منابع هوش مصنوعی و یادگیری ماشین برای تسریع پردازش داده‌ها و گسترش سودمندی نتایج آن خواهد بود. و برنامه‌ریزی زنجیره تأمین، که در گذشته یک اقدام دوره‌ای بود، به یک فرآیند بهبود مستمر تبدیل خواهد شد. آینده مدیریت زنجیره تأمین شامل فناوری‌هایی مانند هوش مصنوعی و یادگیری ماشین است.

بیشتر بخوانید: مدیریت کیفیت جامع (TQM) چیست؟

فناوری مدیریت زنجیره تأمین

ادغام فناوری‌های جدید، نحوه مدیریت زنجیره‌های تأمین توسط کسب‌وکارها را متحول می‌کند.

• هوش مصنوعی (AI) و یادگیری ماشین (ML)
  هوش مصنوعی و یادگیری ماشین، پیش‌بینی تقاضا را متحول کرده‌اند و به شرکت‌ها اجازه می‌دهند فروش را با دقت بیشتری پیش‌بینی کنند و سطوح تولید، موجودی و استراتژی‌های قیمت‌گذاری خود را بر اساس آن تنظیم نمایند. چت‌بات‌ها و دستیاران مجازی مبتنی بر هوش مصنوعی، تعاملات را برای بهبود تجربه مشتری ساده می‌کنند. الگوریتم‌های ML داده‌های جمع‌آوری‌شده در سراسر زنجیره تأمین را برای شناسایی گلوگاه‌ها، بهینه‌سازی مسیرها و بهبود دید کلی تجزیه و تحلیل می نمایند.
  
• اینترنت اشیا (IoT)
  دستگاه‌های IoT، مانند حسگرها و تگ‌های شناسایی فرکانس رادیویی (RFID)، داده‌های بی‌درنگ را در مورد سطوح موجودی، ردیابی محموله و عملکرد دارایی جمع‌آوری می‌کنند. انبارهای هوشمند مجهز به IoT نیز رایج‌تر می‌شوند. آنها سیستم‌های ذخیره‌سازی و بازیابی خودکار، چیدن رباتیک و پهپادها را برای مدیریت موجودی ارائه می‌دهند.
  
• تحولات نوآورانه
  فناوری‌هایی مانند ۵G امکان انتقال سریع‌تر و مطمئن‌تر داده‌ها را فراهم می‌کنند و از استقرار دستگاه‌های پیشرفته‌تر IoT و سیستم‌های نظارت بی‌درنگ پشتیبانی می‌کنند. و وسایل نقلیه خودران، مانند کامیون‌ها و پهپادهای خودران، رایج‌تر خواهند شد و هزینه‌های حمل‌ونقل را کاهش می‌دهند و زمان‌های تحویل را بهبود می‌بخشند. اگرچه هنوز در مراحل اولیه است، محاسبات کوانتومی با حل مسائل پیچیده و امکان شبیه‌سازی‌های دقیق‌تر و برنامه‌ریزی سناریو، آینده SCM را شکل می‌دهد.
  
  

نقش نرم‌افزار مدیریت زنجیره تأمین

فناوری در مدیریت زنجیره‌های تأمین امروزی حیاتی است، و فروشندگان ERP ماژول‌هایی را ارائه می‌دهند که بر وظایف کلیدی در SCM تمرکز دارند. همچنین فروشندگان نرم‌افزار تجاری وجود دارند که به طور خاص بر SCM تمرکز دارند. زمینه‌های مهمی که باید به آنها توجه کرد عبارتند از:

• نرم‌افزار برنامه‌ریزی زنجیره تأمین برای فعالیت‌هایی مانند مدیریت تقاضا.
  
• نرم‌افزار اجرای زنجیره تأمین برای فعالیت‌هایی مانند عملیات تولید روزانه.
  
• نرم‌افزار دید زنجیره تأمین برای وظایفی مانند شناسایی و پیش‌بینی ریسک‌ها و مدیریت فعالانه آنها.
  
• نرم‌افزار مدیریت موجودی برای وظایفی مانند ردیابی و بهینه‌سازی سطوح موجودی.
  
• نرم‌افزار مدیریت لجستیک و سیستم‌های مدیریت حمل‌ونقل برای فعالیت‌هایی مانند مدیریت حمل‌ونقل کالا، به ویژه در سراسر زنجیره‌های تأمین جهانی.
  
• سیستم‌های مدیریت انبار برای فعالیت‌های مرتبط با عملیات انبار.
  
• سیستم‌های برنامه‌ریزی منابع سازمانی (ERP)

این ابزارها فرآیندها را ساده و خودکار می‌کنند، مانند تدارکات، تولید، لجستیک و فروش، که به نوبه خود کارایی را بهبود می‌بخشد و هزینه‌ها را کاهش می‌دهد. به عنوان مثال، سیستم‌های ERP دید بی‌درنگ را به فرآیندهای زنجیره تأمین فراهم می‌کنند و امکان تصمیم‌گیری سریع و بهینه‌سازی را فراهم می‌کنند. به طور مشابه، WMS و TMS به مدیریت و کنترل عملیات انبار و حمل‌ونقل کمک می‌کنند. پاناسونیک (Panasonic)، اوراکل (Oracle)، منهتن اسوسیتز (Manhattan Associates)، اینفور (Infor) و سپ (SAP) نمونه‌هایی از فروشندگان نرم‌افزار زنجیره تأمین هستند. ماهیت فزاینده جهانی زنجیره‌های تأمین امروزی و ظهور تجارت الکترونیک، با تمرکز آن بر تحویل‌های کوچک تقریباً فوری مستقیم به مصرف‌کنندگان چالش‌هایی را، به‌ویژه در لجستیک و برنامه‌ریزی تقاضا، ایجاد می‌کند. استراتژی‌هایی مانند تولید ناب و رویکردهای جدیدتر، مانند برنامه‌ریزی الزامات مواد تقاضامحور، می‌توانند مفید باشند.
فناوری؛ به‌ویژه داده‌های بزرگ، تحلیل‌های پیش‌بینی‌کننده، فناوری اینترنت اشیا، تحلیل‌های زنجیره تأمین، رباتیک و وسایل نقلیه خودران – نیز برای کمک به حل چالش‌های مدرن، از جمله در زمینه‌های ریسک و اختلال زنجیره تأمین و پایداری زنجیره تأمین، استفاده می‌شود. برای مثال، اینترنت اشیا می‌تواند با استفاده از حسگرها برای نظارت بر دمای غذای فاسدشدنی در هنگام حمل‌ونقل، به شفافیت و قابلیت ردیابی کمک کند تا کیفیت و ایمنی غذا افزایش یابد. تحلیل‌ها همچنین می‌توانند به تعیین محل قرار دادن کمدهای هوشمند در مناطق پرجمعیت کمک کنند تا تعداد تحویل‌های تک‌قلمی کاهش یابد و انتشار گازهای گلخانه‌ای کمتر شود.

بیشتر بخوانید: روش استارتاپ ناب (Lean Startup)

 

رویکردهای رایج در مدیریت زنجیره تأمین

رویکردهای استراتژیک مختلفی برای SCM وجود دارد. شرکت‌ها می‌توانند بر اساس نیازها، بودجه‌ها، قابلیت‌ها و اهداف و اولویت‌های بلندمدت خود، استراتژی‌های مختلفی را دنبال کنند.

• مدیریت زنجیره تأمین ناب
  

این رویکرد بر حذف ضایعات به هر شکل، از جمله موجودی اضافی، حمل‌ونقل غیرضروری و فرآیندهای ناکارآمد تمرکز دارد. هدف، ایجاد یک زنجیره تأمین ساده و مقرون‌به‌صرفه است.

• مدیریت زنجیره تأمین چابک
  

این رویکرد بر پاسخ سریع به تغییرات در تقاضای مشتری و شرایط بازار تأکید دارد. این اغلب شامل اقداماتی مانند تولید سریع دسته‌ای، تجدید سریع و قراردادهای انعطاف‌پذیر با تأمین کنندگان است.

• شش سیگما
  

این رویکرد داده محور است و هدف آن حذف نقص‌ها و کاهش تغییرپذیری در فرآیندهای زنجیره تأمین است. از روش‌های آماری برای شناسایی و حذف علل خطاها و به حداقل رساندن تغییرپذیری در فرآیندهای تولید و کسب‌وکار استفاده می‌کند.

• مدیریت کیفیت جامع (TQM)
  

این رویکرد بر بهبود کیفیت در سراسر زنجیره تأمین، با هدف افزایش رضایت مشتری، تمرکز دارد. این شامل تلاش‌های بهبود مستمر است و اغلب شامل اقداماتی مانند مدیریت کیفیت تأمین کننده و استانداردسازی فرآیند است.

• مدیریت زنجیره تأمین مقاوم
  

این رویکرد بر ایجاد زنجیره تأمینی متمرکز است که بتواند در برابر اختلالات مقاومت کند و با شرایط متغیر سازگار شود. بر شناسایی خطرات احتمالی در زنجیره تأمین و توسعه استراتژی‌هایی برای کاهش آنها تمرکز دارد. این استراتژی‌ها ممکن است شامل تنوع بخشیدن به تأمین کنندگان، ایجاد طرح‌های احتمالی و سرمایه‌گذاری در ابزارهای دید زنجیره تأمین باشد.

• مدیریت زنجیره تأمین سبز
  

این رویکرد بر به حداقل رساندن تأثیر زیست‌محیطی زنجیره تأمین و ترویج مسئولیت اجتماعی متمرکز است. این می‌تواند شامل اقداماتی مانند تأمین پایدار و مشارکت در اقتصاد چرخشی باشد.

• مدیریت زنجیره تأمین دیجیتال
  

این رویکرد از فناوری‌هایی مانند هوش مصنوعی (AI)، یادگیری ماشین (ML)، اینترنت اشیا (IoT) و تحلیل پیشرفته برای بهبود جنبه‌های مختلف مدیریت زنجیره تأمین، از جمله پیش‌بینی تقاضا، مدیریت موجودی و تدارکات استفاده می‌کند.

بیشتر بخوانید: شش سیگما چیست؟

 

نقش مدیران زنجیره تأمین

مدیران زنجیره تأمین نقشی حیاتی در حفظ عملکرد روان زنجیره تأمین ایفا می‌کنند. آنها مسئول برنامه‌ریزی، اجرا و کنترل جریان کارآمد و مؤثر کالاها, خدمات و اطلاعات از نقطه مبدا تا نقطه مصرف هستند.
متخصصان در این نوع مدیریت تمایل دارند با چالش‌های مختلفی، از جمله پیچیدگی روزافزون شبکه‌های زنجیره تأمین جهانی و افزایش تعداد ریسک‌ها و اختلالات، مقابله کنند. افرادی که در این مسیر شغلی هستند، ممکن است استراتژی زنجیره تأمین شرکت را برای تحقق اهداف پایداری نیز هماهنگ کنند. با افزایش تقاضا برای نیروی کار ماهر، بسیاری از شرکت‌ها با کمبود استعداد SCM مواجه هستند. به عنوان مثال، اداره آمار کار ایالات متحده انتظار دارد که نیاز به متخصصان لجستیک تا سال ۲۰۳۲، ۱۸ درصد افزایش یابد – بیش از پنج برابر نرخ رشد پیش‌بینی شده برای همه مشاغل.
مدیران زنجیره تأمین باید درک عمیقی از تمام بخش‌های زنجیره تأمین و مهارت‌های تحلیلی و حل مسئله قوی داشته باشند. آنها ممکن است این تخصص را در SCM از طریق مدارک دانشگاهی (از جمله مدرک کارشناسی ارشد مدیریت بازرگانی یا مدارک کارشناسی)، برنامه‌های گواهینامه و تجربه در صنعت کسب کنند. زمینه‌های دانش تخصصی شامل مدیریت پروژه، مدیریت لجستیک، تدارکات، تأمین استراتژیک، مدیریت موجودی و برنامه‌ریزی یا پیش‌بینی تقاضا، همراه با مدیریت عملیات، تجزیه و تحلیل و مدیریت روابط با تأمین کننده است.

نتیجه گیری:

یک زنجیره تامین با سفارش مواد اولیه یا اجزا از یک تامین کننده شروع می‌شود و با تحویل یک محصول یا خدمت نهایی به مصرف‌کننده نهایی پایان می‌یابد. در مدیریت زنجیره تامین، هر حلقه در آن زنجیره ممکن است فرصتی برای افزودن ارزش یا کاهش ناکارآمدی ارائه دهد. یک برنامه SCM به خوبی اجرا شده می‌تواند درآمد یک شرکت را افزایش دهد، هزینه‌های آن را کاهش دهد و سود خالص آن را تقویت کند. مدیریت زنجیره تأمین را می‌توان به طور کلی به پنج مرحله یا حوزه زیر دسته‌بندی کرد:

• برنامه ریزی. با استفاده از تحلیل‌های زنجیره تأمین و ویژگی‌های مدیریت مواد در سیستم‌های برنامه‌ریزی منابع سازمانی (ERP)، سازمان‌ها برنامه‌های استراتژیک برای پاسخگویی به تقاضای مشتری برای محصول و جلوگیری از اثر شلاق ایجاد می‌کنند.
  
• تأمین. سازمان‌ها فروشندگانی را شناسایی و انتخاب می‌کنند که می‌توانند مواد را به روشی ساده و کارآمد مطابق با توافق‌نامه‌ها تأمین کنند. همکاری زنجیره تأمین در این مرحله آغاز می‌شود و در طول فرآیند مدیریت زنجیره تأمین مهم است.
  
• تولید. در این مرحله، محصولات تولید می‌شوند. این شامل برنامه‌ریزی تولید، آزمایش، اطمینان از رعایت الزامات انطباق، بسته‌بندی، ذخیره‌سازی و ترخیص است. احتمالاً ماشین‌های متعددی، به‌ویژه برای شرکت‌های بزرگ‌تر، درگیر هستند و این ماشین‌ها به طور فزاینده‌ای از فناوری‌هایی مانند اینترنت اشیا (IoT) و هوش مصنوعی (AI) برای کارایی بیشتر استفاده می‌کنند.
  
• تحویل. این مرحله مربوط به لجستیک است و بر رساندن کالاهای نهایی به مصرف‌کنندگان، به هر روش حمل‌ونقلی که لازم باشد، تمرکز دارد. با رشد اثر آمازون، تمرکز بیشتری بر تحویل درب منزل است. اکنون تأکید بیشتری نیز بر رهبران زنجیره تأمین است که از نزدیک با خدمات مشتری همکاری می‌کنند. سیستم‌های مدیریت موجودی و مدیریت انبار به ویژه در این مرحله بسیار مهم هستند.
  
• بازگشت. این مرحله شامل تمام مرجوعی‌های محصول، از جمله محصولات معیوب و محصولاتی که دیگر پشتیبانی نمی‌شوند، می‌شود. مرحله بازگشت همچنین شامل عناصری از مراحل دیگر، از جمله مدیریت موجودی و حمل‌ونقل است.

SCM مؤثر، به بهینه‌سازی این شبکه مربوط می‌شود تا اطمینان حاصل شود که همه چیز به جایی که باید باشد، در زمانی که باید باشد، و تا حد امکان به آرامی، می‌رسد.

 

 

جهت ارتقاء سطح کیفی مقالات و تکمیل مباحث مربوط لطفا نظرات و دیدگاههای خود را در پایان این مقاله درج کنید، همچنین چند مقاله مرتبط با موضوع مدیریت زنجیره تامین برای مخاطبان سایت شریف استراتژی به اشتراک گذاشته شده است. شما میتوانید با ارائه درخواست مشاوره از طریق ارسال فرم، مشاوره رایگان در خصوص کسب و کار خود دریافت نمایید. پس از ارسال درخواست، کارشناسان شریف استراتژی در اسرع وقت با شما تماس خواهند گرفت.

در این مقاله به مبحث مدیریت مالی شرکت ها بپردازیم از این رو به جایگاه دانش مالی و حسابداری در علم اقتصاد خواهیم پرداخت و تفاوت های انواع روش های حسابداری از جمله حسابداری مالی و حسابداری مدیریت را شرح خواهیم داد. بعد از آن به تعیین وظایف مدیر مالی خواهیم پرداخت و چهارچوبی برای مدیریت مالی شرکت ها مشخص خواهیم کرد. ابزارهای مالی، نهادهای مالی و بازارهای مالی نیز نقش مهمی در مدیریت مالی شرکت ها خواهند داشت و بدان باید توجه ویژه ای داشت. همچنین ترازنامه مالی شرکت ها نیز باید بدرستی تحلیل شوند تا بتوان خط مشی سرمایه گذاری شرکت ها و مدیریت دارایی شرکت های مختلف مشخص شود. همه این موضوع به همراه نحوه تأمین مالی شرکت ها و بانکداری اختصاصی نیز به طور کاربردی مورد بحث قرار گرفته اند که دانستن آنها باعث می شود تا مدیریت مالی شرکت ها بدرستی انجام شود. در ادامه با موضوعات زیر آشنا خواهید شد. در آخر می توانید دیدگاه ها و نظرات خود را با دیگران به اشتراک بگذارید.

 

مفاهیم اولیه در مباحث مدیریت مالی شرکت ها

پیش از آنکه مبحث مدیریت مالی شرکت ها را مورد بررسی قرار دهیم باید به مفاهیم اولیه در علم اقتصاد بپردازیم و جایگاه دانش مالی را در علم اقتصاد شرح دهیم و تفاوت علم مالی و علم حسابداری را مشخص نماییم و یک مرزبندی مشخص از آنها بیان کنیم. پس از درک درست از مفاهیم و مبانی اولیه در مورد مدیریت مالی شرکت ها، در ادامه به مباحث تخصصی در مدیریت مالی شرکت ها خواهیم پرداخت.

 جایگاه دانش مالی در علم اقتصاد کجاست؟

دانش مالی در چارچوب علم اقتصاد بررسی می شود. آن بخش مالی که جزو مالی یا مالیه عمومی نیست و به دولت مربوط نمی شود، و مباحث مربوط به بخش خصوصی و بنگاه غیر دولتی است، در حوزه «اقتصاد خرد» طبقه بندی می شود. اگر دقیق تر بخواهیم صحبت کنیم، مالی غیردولتی در چارچوب “نظریه بنگاه” می گنجد. بنابراین، جایگاه مالی در حوزه اقتصاد است؛ از اقتصاد صحبت می کنیم، و البته آن بخشی از اقتصاد که به آن اقتصاد مالی گویند.

تعریف اقتصاد مالی چیست؟

بحث اقتصاد مالی بخش بزرگی از «اقتصاد» را – و شاید هم ناعادلانه – پر کرده است. علت آن که پول بسیاری صرف تحقیقات در این رشته می شود؛ بعد از پزشکی، بیشترین حجم پژوهش ها به حوزه اقتصاد مالی تعلق دارد. نهادهای مالی جریان نقدی دارند و می توانند هزینه های پژوهشی این رشته را بپردازند.

گفتیم که «مالی» به مثابه رشته ای دانشی در حوزه اقتصاد خرد است و از آن دریچه به مباحث آن می پردازیم. اما همیشه وقتی از مفاهیم مالی در کشور ما صحبت می کنیم، بحث حسابداری هم پیش می آید و حتی بین این دو عنوان مغلطه پیش می آید. البته ۴۰ سال قبل که زمان آغاز کلاس های مالی در ایران بود، برای تفکیک این دو رشته مالی، ناچار بودیم بی پروا بگوییم که «مالی» و «حسابداری» ارتباطی با هم ندارند؛ ولی این دو حوزه علم از یکدیگر مستقل اند، و رابطه آنها مثل رابطه هر دو حوزه علم با یکدیگر است.

تعریف علم حسابداری چیست؟

در حوزه حسابداری اولا در چارچوب علم دیگری هستیم که بهتر است آن را «علم اطلاعات» بخوانیم. حسابداری روی اطلاعات خاصی کار می کند که اطلاعات یا داده های مالی نام دارد. ویژگی داده های مالی آن است که با پول داخلی هر کشور تعریف می شود. بنابراین، در یک بنگاه اقتصادی، اطلاعات تعداد و مهارت کارگران، اطلاعات مهمی است، اما داده های مالی نیست. نقشه های یک شرکت مهندسی حاوی اطلاعات با اهمیتی است، اما اطلاعات مالی نیست.

ارزیابی کارایی نیروی کار توسط واحد پرسنلی که پر از عدد و رقم است، کار مهمی است، اما با اطلاعات مالی سروکار ندارد. داده های مالی به آن داده هایی می گویند که بر اساس عدد و رقم ریالی در کشور بیان می شود. حسابدار سعی می کند این داده های خام مالی را بگیرد و به کیفیتی در آورد که به کار تصمیم گیری بخورد. حسابداری علم یا فنی است که داده های مالی را گردآوری و پردازش می کند، و به اطلاعات قابل استفاده مدیریت تبدیل می کند. وقتی ارقام خام حسابداری را در نظر می گیرید، و به هزینه هایی که تقبل می شود یا به درآمدهایی که کسب می شود، توجه می کنید، این ارقام خام به تنهایی برای تصمیم مدیر کافی نیست. اما وقتی این داده های خام در قالب هایی مشخص ریخته می شود، و طبقه بندی های مشخصی پیدا می کند، آن موقع با مطالعه صورتهای مالی، می توان نتایجی برای تصمیم گیری اخذ کرد. حسابداری فرآیندی است که طی آن داده های خام ریالی به اطلاعات مفید مایه گذار، مدیر، و دولت تبدیل می شود.

معنی و مفهوم حسابرسی چیست؟

دستگاه حسابرسی به حسابداری بنگاه کمک می کند که این داده های مالی پخته شود. حسابرس در فرایند تبدیل داده های مالی یعنی داده های ریالی به اطلاعات معنادار و مفید به حسابدار کمک می کند. رعایت کنترل های داخلی در بنگاه که حسابرسان بر آن تأکید دارند به همین منظور است. کار حسابرسان فقط گزارش موارد خلاف نیست، هر چند اگر در فرایند کار خود مورد خلافی ببینند، گزارش می کنند؛ کار اصلی حسابرسان آن است که به حسابداران کمک می کنند تا کیفیت اطلاعات مالی را ارتقاء دهند.

حسابداران و حسابرسان کار خود را به اتکای اصول و نظریه های حسابداری انجام می دهند که در دانشگاه ها تدریس می شود. هم چنین، از استانداردهای حسابداری استفاده می کنند که جمع بندی حرفه است، و قانون نیست. حرفه می گوید که شما حساب ها را به این شکل سامان بدهید که قابل مقایسه باشد؛ استهلاک را بدین شکل ثبت کنید؛ سود را این جوری شناسایی کنید؛ در آمد را در این مقطع قطعی تلقی کنید. استانداردهای حسابداری قواعدی است که حرفه حسابداری و حسابدارها در طول سال ها به آن دست یافته اند. حسابدار هم در چارچوب استانداردهای ملی یا بین المللی حساب هایش را تنظیم می کند.

بیشتر بخوانید: استراتژی چیست ؟

ملاحظه می کنید که حسابدار داده های مالی را جمع می کند و در قالب هایی می ریزد که قابل استفاده مدیر باشد. یکی از استفاده کنندگان این اطلاعات و گزارش ها هم مدیر مالی است. مسؤلان مالی بیش از بقیه از اطلاعات حسابداری استفاده می کنند، و این نباید باعث شود «مالی» را با «حسابداری» اشتباه بگیریم. مفاهیم مالی چیز دیگری است که در چارچوب رشته دانشی اقتصاد تعریف می شود. حسابداری حوزه دیگری است که اطلاعات مالی را گردآوری و پردازش می کند و اطلاعاتی قابل فهم را به عامه، مدیر، و سرمایه گذار گزارش می کند.

 

حسابداری مالی و حسابداری مدیریت چه تفاوت هایی دارند؟

حسابداری مالی با حسابداری مدیریت فرق دارد. این دو براساس هدف گزارشگری از هم جدا می شوند، در ادامه بیان تفاوت های موجود خواهیم پرداخت.

تعریف حسابداری مالی چیست؟

حسابداری مالی هر بنگاه در درجه اول به بیرون سازمان یعنی سهامداران، دولت و عامه مردم و از جمله کارگران و کارمندان خود گزارش می دهد؛ در بعضی کشورها کارکنان حق دریافت اطلاعات دارند. حسابداران برخی کشورهای دنیا طبق مقررات در مورد عملکرد بنگاه در زمینه محیط زیست هم گزارش می دهند که آیا شرکت به محیط زیست صدمه زده، و آن را آلوده کرده، مثلا، گاز سمی وارد جو کرده یا فضولات به دریا ریخته است؟

گزارشگری ریسک بنگاه هم دارد به مساله ای جدی تبدیل می شود و سازمان بورس در ایران اخیرا از حسابرسان خواسته که گزارش ریسک عملیات شرکت را بدهند. حسابداری مالی در درجه اول برای بیرون شرکت گزارش می دهد؛ این بدان معنی نیست که در داخل بنگاه مدیر از صورت های مالی استفاده نمی کند. تأکید می کنیم که در درجه اول هدف حسابداری مالی گزارشگری به بیرون سازمان است و از این رو، این شاخه از حسابداری را حسابداری بیرونی می خوانند.

تعریف حسابداری مدیریت چیست؟

حسابداری مدیریت برعکس در درجه اول به داخل سازمان و برای تصمیم گیری مدیران گزارشگری می کند. البته مأمور مالیات هم برای بررسی حساب ها می تواند گزارش های حسابداری مدیریت را طلب کند، یا مجمع سهامداران اگر اراده کند، به این گزارش ها دسترسی خواهد داشت؛ اما حسابداری مدیریت در درجه اول گزارشگری به داخل سازمان را هدف گرفته است. حسابداری هزینه که اسم قدیمی آن حسابداری صنعتی بوده، جایی بین این دو رشته قرار می گیرد و تا جایی که قیمت تمام شده را محاسبه می کند، جزو حسابداری مالی است؛ آنجا که به بررسی عملکرد و برنامه ریزی آتی، هزینه های استاندارد و پیدا کردن مغایرت ها و بودجه می پردازد، ذیل حسابداری مدیریت طبقه بندی می شود.

برابری اصلی حسابداری چند جمله هم در مورد برابری اصلی حسابداری صحبت کنیم. این به مخاطبانی که آشنایی با مفاهیم حسابداری یا مالی نداشته اند، و یا در رشته های فنی و مهندسی فعالیت دارند، ممکن است کمک کند.

دارایی ها = بدهی ها + سرمایه

این معادله در حسابداری فقط مطرح است، و خواهیم دید در اقتصاد کاربرد زیادی ندارد.

تعریف دارایی چیست؟

هر چیزی که ارزش اقتصادی دارد. در گذشته ها، این دارایی ها عمدتا فیزیکی بوده و در عصر دیجیتال بسیاری از دارایی ها نامشهود و معنوی است. پس، برنامه ای که نوشته اید، حق تألیف شما بر کتاب یا برند (نشان تجاری) شرکت شما همه دارایی های غیر مشهود هستند و در ذات خود ارزش دارند. هر جایی که الان آنجا هستید را محل بنگاه خود در نظر بگیرید. هر چه اطراف شماست، دارایی است: مبلمان، کامپیوتر، میز کار، ماشین آلات، تجهیزات، زمین، ساختمان و غیره

۷۰ +۳۰=۱۰۰

ارزش هر چه اطراف شماست را دارایی های بنگاه خود و برابر ۱۰۰ فرض کنید. معادله می گوید، ۱۰۰ شما مساوی ۳۰ واحد بدهی و ۷۰ واحد سرمایه است. دارایی را می دانیم چیست؛ آن چیزی است که ارزش معاملاتی دارد، قابل معامله است، و در ذات خود ارزش دارد. حالا باید بدانیم که بدهی یا سرمایه چه معنایی در خود دارند.

تعریف بدهی یا سرمایه چیست؟

بدهی و سرمایه چیز جدایی از دارایی نیست. دارایی ها متعلق به کسانی است که عنوان آنها در شرکت مالک، صاحب سهم یا سهام دار است. و یا متعلق به کسانی است که عنوان آنها طلبکار است. ۷۰ واحد از دارایی ها مربوط به کسانی است که عنوان مالک یا صاحب سرمایه دارند و ۳۰ واحد مربوط به کسانی است که عنوان طلبکار یا بستانکار شرکت را یدک می کشند. بنابراین، بدهی چیزی جدای از دارایی ها نیست؛ سرمایه چیزی سوای از دارایی ها نیست، بلکه بدهی و سرمایه حقوق حاکم بر دارایی هاست. یعنی، از آن ۱۰۰ واحد دارایی، ۷۰ درصد متعلق به کسانی است که عنوان حقوقی مالک یا صاحب سهم دارند و ۳۰ درصد از آن کسانی است که عنوان حقوقی طلبکار یا بستانکار دارند، مثلا دارنده اوراق قرضه شرکت اند.

دارنده سهام و دارنده بدهی چه کسانی هستند؟

دارنده سهام و دارنده بدهی (مثلا دارنده اوراق مشارکت) از نظر حقوقی امکان و الویت های متفاوت دارند. این تقسیم بندی حسابداران است و در عین حال نوعی تقسیم بندی حقوقی است. اگر دارندگان مالکیت بر آن ۱۰۰ واحد پولی (دارایی ها) ۱۰ نفر باشند، و یکی مالک و ۹ نفر دیگر طلبکار باشند، حقوق آن ۹ نفر با مالکی تعریف متفاوتی دارد. در یک شرکت بورسی که با نسبت ۷۰ به ۳۰ دو گروه سرمایه گذار دارد، سهامداران شرکت ممکن است چند هزار نفر باشند؛ طلبکاران هم ممکن است ۲۰ مؤسسه، دو بانک، دولت و هزاران نفر طلبکار باشند که دارندگان اوراق مشارکت یا اوراق صکوک شرکت اند.

این اشخاص حقیقی یا حقوقی از دید اقتصاددان همه سرمایه گذارند، با این تفاوت که اسم یکی مالک سهام و اسم دیگری طلبکار، دارنده صکوک اجاره یا دارنده اوراق مشارکت شرکت است. روشن است که سهامداران اصلی طولانی تر در شرکت می مانند، اما سهامداران کوچک ممکن است فردا شرکت را ترک کنند، در حالی که اوراق قرضه شرکت را دو سال نگاه دارند. پس این که چه کسی زمان بیشتری با شرکت می ماند، ملاک تفکیک صاحب سرمایه از صاحب بدهی نیست. ملاک تمیز صاحب سرمایه از صاحب بدهی به اولویت در دریافت سود برمی گردد.

این اولویت متعلق به دارنده اوراق صکوک، اوراق قرضه و دارنده اوراق مشارکت یا هر صاحب بدهی دیگری است که اول بهره را دریافت می کند و اگر چیزی ماند به دارنده سهام یا مالک شرکت تعلق می گیرد. مالک شرکت در این مورد اولویت ندارد. اول بهره پرداخت می شود و بعد باقی مانده سود شرکت نصیب مالکی می شود. وقتی هم که می خواهیم شرکت را جمع کنیم یا شرکت ورشکسته شده و می خواهیم آن را تعطیل کنیم، این اولویت باز هم با طلبکار است؛ بعد اگر چیزی باقی ماند، صاحب سرمایه دریافت می کند، و از این رو صاحب سرمایه را دریافت کننده باقی مانده می نامند. از دید اقتصاددان، این دو گروه همه سرمایه – گذارند؛ اما از دید خود شرکت، از دید حسابدار و حقوقدان این تفکیک ضروری است.

بیشتر بخوانید: مشاوره مالی

 

 

تفاوت بین حسابداری و مدیریت مالی در شرکت ها چیست؟

مالی روی ارزش های بازار کار می کند و حسابداری روی ارقام تاریخی، یکی از حوزه هایی که اینها رو از هم جدا می کند، تعریف سرمایه در حسابداری و اقتصاد است. حسابداری سرمایه را آورده سهامداران شرکت می داند و کیفیت ادعای سهامداران را روی دارایی ها از وام دهندگان متمایز می کند. اما اقتصاددان معتقد است هر کس که نسبت به دارایی ها در ترازنامه ادعا دارد و آورنده منابع به شرکت است، سرمایه گذار تلقی می شود و با دیگران تفاوت ندارد.

برای اقتصاددان کلمه اکویتی (equity) معنی عام آورنده منابع مالی را دارد و کیفیت ادعایی که دارنده منابع دارد، نوع قراردادی که به عنوان آورنده پول در اختیار دارد، قرارداد مالکیت است یا قرارداد مطالبات، مهم نیست. اقتصاددان به قرارداد کاری ندارد؛ می گوید همه اینها صاحب سرمایه به معنای عام آن هستند.

رویکردهای مالی در این میان، هر دو نگاه به موضوع را دارند: گاهی از دید سهامدار به موضوع نگاه می کند و می پرسد این سهام یا این اوراق بدهی چقدر بازده دارد؟ گاهی هم به همه کسانی که پول آورده اند نگاه می کند و می پرسد، بازده روی کل این سرمایه گذاری چقدر است؟ وقتی بازده روی سرمایه گذاری های شرکت را محاسبه می کنیم، یعنی بازده برای همه کسانی که پول آورده اند؛ یعنی بازده روی تمام دارایی ها را در نظر می گیریم، مثل اقتصاددان به مسئله نگاه می کنیم. ولی وقتی به بازده روی حقوق صاحبان سهام توجه داریم، مثل حسابدار به مسئله نگاه می کنیم. از نظر سرمایه گذاری هم دیدگاه حسابداری با مالی فرق می کند. در حسابداری عنوان «سرمایه گذاری» به دارایی هایی اشاره دارد که طبق استانداردهای حسابداری دارایی تلقی می شوند، در حالی که در اقتصاد بیشتر تمرکز روی دارایی های مولدی است که در آینده جریان نقدی ایجاد می کنند.

خرید کالاهای مولد نه به منظور مصرف آنی آنها، بلکه به منظور به کار گیری آنها در تولید کالا یا خدمت در آینده است. بنابراین، در تعریف اقتصادی، سرمایه گذاری به معنی به کار گیری وجوه جهت راه اندازی و یا توسعه کسب و کارهاست. مالی سرمایه گذاری را شامل هر دو گروه میداند و خرید و نگاهداری دارایی مالی را هم سرمایه گذاری تلقی می کند. گاهی هم مثل حسابدار به سرمایه گذاری نگاه می کند. با توجه به دیدگاه حسابدار و اقتصاددان، می توان دانش مالی را دانشی تعریف کرد که استفاده گسترده از داده های حسابداری می کند، از دانش اقتصاد بهره می گیرد، تا یکی از مهم ترین وظایف خود را که محاسبه ارزش روز دارایی هاست انجام دهد.

بیشتر بخوانید: هم افزایی و ارزش آفرینی در سازمان های هلدینگ چگونه ایجاد میشود؟

حسابدار در مقابل مدیر مالی چه وظایفی دارد؟

سپهر فکری متخصص حسابداری چیست؟ او فکر بدهکار و بستانکار حساب هاست، فکر این است که هزینه های سربار در دفاتر به درستی جدا شود، هزینه های مستقیم و غیر مستقیم از یکدیگر تمیز داده شود، اصل وضع هزینه های هر دوره از درآمدهای آن دوره رعایت شود، استانداردهای حسابداری در شرکت به درستی به حسابداران آموزش داده شود و صورت مالی بر آن اساس تنظیم شود، گزارش مالیات به موقع تهیه شود تا شرکت با دولت به مشکل برنخورد، سیستم موجودی انبار درست کار کند تا از دارایی ها به شکل صحیحی نگاهداری شود، و حقوق پرسنل بادقت محاسبه و نگاهداری شود. سپهر فکری او پردازش داده های خام مالی است.

کار حسابدار با متخصص مالی که نگران قیمت سهام شرکت خود است، و می خواهد بین ریسک و بازده تعادل لازم را فراهم آورد، خیلی فرق می کند. مدیر مالی به دنبال آن است که از کدام بازار پول بگیرد که هزینه سرمایه کاهش یابد، و بحران نقدینگی شرکت را درست مدیریت کند؛ او باید بر قوانین بورس و بازار سرمایه مسلط باشد، بتواند دیرش (duration) دارایی ها را برای پاسخگویی به بدهی ها دقیق محاسبه کند، و در ادغام یا قبضه مالکیت درست عمل کند. مدیر مالی باید در مورد صحت سرمایه گذاری چند صد میلیارد تومانی در پروژه ها تصمیم بگیرد، از قیمت ذاتی سهام شرکت دفاع کند، و سبد سرمایه گذاری مناسب در بازار پول برای مدیریت نقدینگی تدارک ببیند. پس با دو حوزه وظیفه ای متفاوت مواجه ایم، با دو آدم مختلف با سپهر اشتغالات فکری متفاوت.

وظایف حسابدار کل در سازمان چیست؟

کار حسابدار کل (controller) با معاون مالی و مدیر مالی (chief financial officer) کلا متفاوت است. پردازش داده های مالی اشتغال ذهنی اصلی حسابدار کل است، در حالی که متخصص مالی با استفاده از اطلاعات دستگاه حسابداری به دنبال پول ارزان برای شرکت می گردد، می خواهد مطمئن شود که منابع مالی به درستی در شرکت مورد استفاده قرار می گیرد. رسالت مالی استفاده کار آمد از وجوه در داخل شرکت است. اگر دست مایه مدیر تولید نیروی کار و مواد اولیه، دست مایه مدیر پرسنلی نیروی کار و روش های آموزشی در راستای ارتقای کیفیت کار، و دست مایه مدیر تولید هم مواد اولیه است؛ دست مایه مدیر مالی وجوه است که می خواهد در داخل بنگاه به شکل کار آمدی از آن استفاده شود.

رسالت مدیر مالی آن است که ارزش شرکت را بالا ببرد. مدیر مالی مثل مدیران با وظایف دیگر در شرکت۔ های سهامی، به دنبال بیشینه سازی ارزش سهام است.

تعریف دقیق بیشینه سازی ارزش و اصل تفکیک فیشر

هر بنگاهی که در محیطی زندگی می کند و آن فضای بیرونی شرایطی را به بنگاه تحمیل می کند. دولت، رقبای شرکت، فروشندگان کالاها و خدمات، به شرکت و مشتریان شرکت آن فضای بیرونی را می سازند که شرکت در کنترل آن نیست. هر شرکت پروژه های مختلفی را با توجه به این عناصر بیرونی به اجرا در می آورد. هر شرکت برای پروژه های تولیدی و خدماتی خود منابعی دارد؛ برای پیش بردن این پروژه ها از مدیران و کارکنان، ماشین آلات، ملزومات، و منابع دیگر استفاده می کند.

تا آنجا که به بحث ما مربوط است، بنگاه از مجاری متفاوتی منابع مالی دریافت می کند: کسانی که به عنوان فراهم آورندگان منابع مالی، عنوان سهامدار (یا مالک) شرکت را دارند و کسانی است که به شرکت وام داده و از آن مطالبات دارند. اشخاصی که به شرکت پول می دهند، تحمل ریسک متفاوت دارند و طبعا انتظار بازده متفاوتی هم دارند؛ آنهایی که ریسک بیشتری را تحمل می کنند، انتظار بازده بیشتری هم دارند.

وقتی به سیر تکاملی شرکت ها توجه می کنیم، می بینیم شرکت ها تک مالکی بوده اند، بعد اشکال پیچیده تری یافته به شکل سهامی خاص و بعدا به شکل شرکت سهامی عام در آمده اند. در شرکت تک مالکی، مالک مسئول واحد مدیریت عملیات، مدیربت بازاریابی، مدیریت مالی و … است. تضاد درونی پایین است؛ مالیات شرکت و سود سهام یک مرحله ای است. منابع مالی کسب و کار محدود است و فشار کمی برای بدهکار شدن وجود دارد. مالک به خودی خود، مدیر بازاریابی، مدیر اجرایی و مدیرکل است؛ خودش تصمیم می گیرد و تضاد درونی ندارد. کسی که پشت دخل قنادی نشسته و تک مالک قنادی است، فقط منافع خودش را تأمین می کند. باید مواظب باشد کسی مورد اعتماد پشت دخل بنگاه او بنشیند؛ خرید ارزان انجام بدهد؛ درست بفروشد؛ و طلب هایش را وصول کند.

تضاد منافع مدیر و مالک شرکت ها بر سر چه مسائلی است؟

به عنوان مالک، وی منابع مالی محدودی دارد؛ به عنوان تک مالک طبعا نمی تواند هزار میلیارد تومان وام بگیرد. برای این کار مجبور است در قالب شرکت حرکت کند. در شرکت سهامی خاص مسئولیت مالک و مدیر تفکیک می شود، و بلافاصله در یک دو راهی قرار می گیریم که منافع مدیر یا نماینده (agent) از منافع مالک (principle) جداست و تضاد ایجاد می شود. در عین حال، فرصت سرمایه گذاری بیشتر می شود. مسئولیت ها تفکیک و تضادها بیشتر می شود. در شرکت سهامی عام، فاصله مدیر از مالکی بیشتر می شود. شرکت با فرصت های سرمایه گذاری بیشتری مواجه می شود. سرمایه گذاران فعال و غیرفعال وارد مالکیت شرکت می شوند. منابع مالی شرکت افزایش می یابد و اشخاص حرفه ای در حوزه مالی استخدام می شوند.

تضادها طبعا در سهامی های عام تشدید میشود. نه تنها نظریه پردازان اقتصاد مالی به این تضادها می پردازند، بلکه علمای رشته های علوم اجتماعی و روانشناسی هم به بررسی این تضادها علاقه مندند. سهامداران هر شرکت سهامی عام اهداف مختلفی را دنبال می کنند. مثلا خانم احمدی سهامدار شرکت دبیری بازنشسته است و به جریان نقدی فوری نیاز دارد. او از شرکت انتظار دارد پروژه های کوچکی را انتخاب و اجرا کند که با سرعت فروش رفته و به سود می رسد.

صندوق بازنشستگی سهامدار دومی است که سرمایه گذاری بلند مدت در پروژه های بزرگ را ترجیح می دهد، و به سود سهام نیاز ندارد. سرمایه گذار سوم خود تاجر است، پیش بینی می کند که قیمت ها بالا می رود، و بهتر است شرکت دارایی هایش را نفروشد و منتظر آینده باشد. در این شرکت سهامی عام که مدیر هدف حداکثر سازی ثروت سرمایه گذاران را دنبال می کند، با این ترجیحات مختلف سرمایه گذاران، چه باید بکند و چگونه به آنها پاسخگو باشد. مدیر این شرکت سهامی عام با ترجیحهای سرمایه گذاری مختلف مواجه است. یک سرمایه گذار می خواهد زودتر به جریان نقدی برسد و از جریان نقدی دائمی برخوردار شود. دومی می خواهد جریان نقدی فوری نداشته باشد، و سومی ترجیح می دهد که شرکت بخشی از دارایی هایش فروش برود و سود توزیع کند، و بخشی دیگر سرمایه گذاری شود. این جا هست که می بینیم ممکن است بین حداکثرسازی ثروت سرمایه گذاران با ترجیحات سرمایه گذاران تضاد وجود داشته باشد.

مدیر مالی در ابهام است که کدام مسیر ترجیحات سرمایه گذاران را دنبال کند که اصل تفکیک فیشر به کمک می آید. این اصل می خواهد تصمیمات سرمایه گذاری مدیران را از ترجیحات سهامداران جدا کند. می گوید سرمایه گذاران برای برآورد ترجیحات زمانی مصرفی شان می توانند با نرخ بهره در بازار وام بدهند و بگیرند. بدین ترتیب، نقطه بهینه سرمایه گذاری جایی خواهد بود که نرخ بازدهی نهایی فرصت های سرمایه گذاری با نرخ بهره بازار برابر باشد، و در آنجا ترجیحات زمانی مصرف (مصرف فعلی و آتی) مطلوبیت سرمایه گذار را به حداکثر می رساند. پس، اگر سرمایه گذار سود تقسیمی لازم دارد که بتواند مصرف کند، یا ندارد و مصرف آتی دارد، بازار بدهی اجازه می دهد این ترجیحات زمانی آنجا دنبال شود. به خاطر ترجیحات سرمایه گذاران نباید فرصت های سرمایه گذاری و هدف بیشینه کردن ثروت سرمایه گذار فراموش شود. جایی به نام بازار وجود دارد و آن ترجیحات در آنجا حل و فصل می شود.

بیشتر بخوانید: مدیریت ریسک در شرکتهای مالی و بیمه ها چگونه انجام میشود؟

 

 

راهکارهای بیشینه سازی سود سهامداران چیست؟

بنابراین، مدیر مالی شرکت بدون توجه به ترجیحات زمانی مصرف سهامداران، در پروژه هایی سرمایه گذاری می کند که ثروت سهامداران بیشینه شود. اگر سود نقدی حاصل از سرمایه گذاری تکافوی مقدار مصرف مطلوب سرمایه گذاران را ندهد، سرمایه گذار به اندازه کسری، وام می گیرد و مصرف فعلی خود را به نقطه مطلوب می رساند و اگر سود نقدی حاصل از سرمایه گذاری بیش از مصرف سرمایه گذار باشد، به اندازه مازاد، سرمایه گذار وام می دهد. راه حل ساده تر در بازار سهام است که مدیر مالی شرکت بدون توجه به ترجیحات زمانی مصرف سهامداران در پروژه هایی سرمایه گذاری می کند که ثروت سرمایه گذاری را بیشینه می کند و اگر سود نقدی تقسیمی شرکت تکافوی مصرف سهامداری را نکرد، آن سهامدار اکنون سهامی را در اختیار دارد که قیمت مناسبی یافته است و در زمان های مناسب، سهامدار سهام خود را معامله می کند تا ثروت خود را در طول زمان انتقال دهد و به این ترتیب مطلوبیت خود را بیشینه سازد.

به این ترتیب سهامداران مثال بالا همه خوشحال اند: خانم احمدی می تواند به قیمت افزایش یافته سهامش را بفروشد و نقد حاصل را بلافاصله مورد استفاده قرار دهد. مدیر صندوق بازنشستگی می تواند با وجوه سود تقسیمی دوباره سهام بخرد و لازم نیست پول سود تقسیمی را مصرف کند. سهامدار سوم هم می تواند بخشی از سهام را بفروشد و سرمایه گذاری مورد نظر خود را انجام دهد.

در اصل تفکیک فیشر تصمیمات سرمایه گذاری مستقل از ترجیحات سرمایه گذاران است. جالب است که به ظاهر این اصل بسیار شبیه نظریه ساختار سرمایه مودیلیانی (Franco Modigliani) – میلر است که می گوید تصمیمات سرمایه گذاری مستقل از شیوه تأمین مالی است. این که حسن به عنوان سهامدار پول داده یا حسین به عنوان دارنده اوراق قرضه، در این که بنگاه کدام پروژه را انتخاب کند، نباید تأثیر داشته باشد. طبق نظر فیشر، ترجیحات سرمایه گذار از تصمیمات سرمایه گذاری بنگاه مستقل است. نرخ بهره در بازار وام راه حل ساده ای برای پاسخگویی به ترجیحات سهامداران است. در بازار سهام نیز سهامدار با معامله سهام می تواند ترجیحات نقدینگی خود را اعمال کند، و اجازه دهد مدیر مالی بیشینه سازی ثروت سهامداران را ادامه دهد.

اهمیت جریان نقدی در مدیریت مالی شرکت ها چیست؟

در حوزه اصلی مالی تصمیمات تأمین مالی و تصمیمات سرمایه گذاری است. از کجا پول بیاوریم؟ و در چه پروژه هایی سرمایه گذاری کنیم؟ توجه داریم که اینها بحث هایی جدا از هم است. توجه کردیم که بیشینه سازی با معیار ارزش خالص مورد توجه ماست؛ برای ما ارزش فعلی خالص بسیار اهمیت دارد. ارزش فعلی خالص برای بیشینه سازی چه طور محاسبه می شود؟ ارزش فعلی جریان نقدی ورودی را از خروجی کم می کنیم، و به ارزش فعلی خالص می رسیم. اگر این ارزش مثبت باشد، آن موقع می گوییم که دارایی های با بازده مناسب انتخاب شده و برای این که مدیر را ارزیابی کنیم به دنبال این هستیم که آیا ارزش بازار سهام از ارزش دفتری بیشتر است و ارزش افزوده ای خلق شده یا نه؟

بیشتر بخوانید: تعریف مدیریت عملیات چیست؟ نقش مدیریت عملیات در تولید و خدمات و نحوه ارزیابی آن

 

ارزش افزوده اقتصادی چیست؟

اگر سود عملیاتی بعد از مالیات از هزینه سرمایه بعد از مالیات بیشتر باشد، ارزش افزوده اقتصادی خلق شده و این ملاک عملکرد مدیر قرار می گیرد. توجه کنیم که جریان نقدی با سود فرق دارد. ارزش فعلی خالص سود خالص نیست؛ باید بتوانید سود را از جریان نقدی جدا کنید. سود امری واقعی نیست؛ همیشه با روش مختلف حسابداری میتوان سود را تغییر داد. اگر شرکتی که فقط ۱۰۰ واحد سرمایه گذاری کرده، رقم بزرگ ۱۰۰۰۰ واحد هم سود کند، اما کسی پول فروش را ندهد و جریان نقدی هم در کار نباشد، قیمت سهام چه خواهد بود؟ در این شرکت اگر سود شناسایی شود، که رقم بزرگی هم می شود، چه اهمیتی دارد؟ سود نباید مبنای محاسبه ارزش سهام و ثروت سهامداران باشد، بلکه این جریان نقدی (cash flow) است که می تواند شرکت را زنده کند. اگر با تجدید ارزشیابی دارایی ها یا با فروش نسیه بلندمدت سود بزرگی ثبت کنیم، چه ارزشی برای سهامدار خلق کرده ایم؟ آن چیزی که برای محاسبه ارزش فعلی مهم است، جریان نقدی است که واقعیت دارد؛ سود واقعیت ندارد. ممکن است شرکتی سود بزرگی هم بکند، اما ورشکست شود؛ از این رو توجه شما فراتر از سود باید روی جریان نقدی متمرکز شود.

بیشتر بخوانید: ارزش افزوده اقتصادی

 

تعریف دقیق دارایی مالی در مقابل دارایی واقعی

اتومبیل دارایی واقعی است؛ دارایی واقعی حتما لازم نیست مشهود و فیزیکی باشد. حق تألیفی که دارید، دارایی واقعی است که در ذات خود ارزش دارد. اما دارایی مالی در ذات خود ارزش ندارد، ادعایی روی دارایی های واقعی است. شما سهمی دارید؛ این ورقه خود در ذات خود ارزشی ندارد، عددی دیجیتال در کامیپوتر شرکت سپرده گذاری بورس است. مثل خودرو نیست که از آن خدمتی بگیریم. این سهم بیانگر حقی است که من در آن شرکت دارم. آن شرکت فعالیتی دارد که به جریان نقدی می انجامد و آن جریان نقدی چیزی واقعی داخل بنگاه است. ارزش دارایی های واقعی ناشی از ویژگی های فیزیکی است، مانند ساختمان، زمین، و ماشین آلات. ارزش دارایی های مالی ناشی از ادعا بر درآمدهای آتی است، مانند سهام و اوراق قرضه. وقتی بانکی وام می دهد، آن قرارداد وام دارایی بانک است، اما آن دارایی در ذات خود ارزش ندارد. ارزش آن جریان نقدی است که از وام در آینده حاصل می شود. بنابراین، دارایی های مالی با دارایی واقعی نمایندگی می شود.

علاقه ما به دارایی مالی به لحاظ این است که نماینده دارایی واقعی است و جریان نقدی دارد. در فرمول کلی که قبلا از آن صحبت کردیم، یعنی دارایی ها مساوی است با بدهی ها به علاوه سرمایه (سرمایه+بدهی=دارایی ها)، از دو روی سکه صحبت کردیم، یعنی گفتیم دارایی یک چیز و بدهی ها و سرمایه چیزی جداگانه نیست. سرمایه و بدهی حقوق حاکم بر آن دارایی هاست. حالا از دیدگاه افراد مختلف به مسئله نگاه کنیم تا مفهوم دارایی مالی را بهتر بفهمیم. دارایی مساوی است با بدهی به اضافه سرمایه. حالا اگر ۱۰۰ واحد دارایی واقعی داریم، مثلا تولید کننده اتومبیل هستیم، و معادله دارایی ها مساوی با ۳۰+۷۰ است. سرمایه گذاری ۳۰ مربوط به کسانی است که اوراقی به نام اوراق قرضه یا صکوک در دست دارند؛ این اوراق قرضه یا صکوک برای دارندگان آنها دارایی مالی تلقی می شود. به علاوه، برابر ۷۰ واحد از ارزش شرکت مربوط به کسانی است که اوراق سهام در دست دارند و آنها هم مالک دارایی مالی اند.

این دارایی مالی انعکاسی از ارزش کارخانه تولید کننده اتومبیل است. اگر حالا فرمول را ساده کنیم، از دید اقتصادی دارایی های واقعی مساوی است با دارایی های مالی؛ یعنی ارزش دارایی های واقعی مساوی است با حقوق حاکم بر آن دارایی ها. آنهایی که مالک شرکت هستند، دارایی مالی دارند. دارایی مالی = دارایی واقعی. دارایی مالی نماینده مالکیت روی دارایی های واقعی است. سهام، طرح بیمه نامه خوب، یک طرح بازنشستگی، و یک حساب سپرده از جمله این دارایی های مالی است. این ها در ذات خود ارزش ندارند و ارزش آنها به جریان نقدی حاصل از دارایی واقعی برمی گردد. از این نظر، دارایی مالی از دید حسابداران همان بدهی و سرمایه در شرکت های غیر مالی است. البته شرکت های مالی در هر دو طرف ترازنامه، دارایی های مالی دارند.

اصطلاح ابزارهای مالی به تعهد قانونی برمی گردد که یک طرف به طرف دیگر (یا طرفین نسبت به همدیگر) برای انتقال ارزش (پول) در زمانی در آینده در شرایط معین می دهد. اصطلاح های ابزار مالی، اوراق مالی، و اوراق بهادار را می توانیم مترادف بگیریم؛ وقتی از ابزار مالی صحبت می کنیم، منظورمان مجموعه اوراق بهاداری است که به شکل بدهی و سرمایه شکل گرفته است.

بیشتر بخوانید: تعریف دقیق سود چیست و رابطه ارزش آفرینی باافزایش نرخ سود چیست ؟

 

تعریف ابزارهای مالی، نهادهای مالی و بازارهای مالی چیست؟

انواع واحدهای تجاری را به بنگاه های مالی و غیر مالی تقسیم می کنند: بنگاه مالی مثل بانک، و بنگاه غیر مالی مثل فروشنده یا تولید کننده اتومبیل یا بیمارستان. این ها همه می توانند بنگاه غیرمالی تلقی شوند. شرکت بازرگانی، شرکت صنایع سنگین، و شرکت تولیدی مبلمان همه بنگاه های غیرمالی هستند. صندوق بازنشستگی، شرکت تأمین سرمایه، بانک، مؤسسه اعتباری، صرافی، و کارگزاری همه بنگاه های مالی هستند. آنها اجناس مالی می فروشند، و واحدهای غیر مالی جنس غیر مالی.

گروه اول دکان هایی هستند که سهام، اوراق قرضه، اوراق صکوک، و بیمه نامه می فروشند و گروه دوم مغازه هایی هستند که خانه، آموزش، پزشکی، آرایشگری، اتومبیل و ماشین سنگین می فروشند. بنگاه های مالی نهادهایی هستند که خدماتی مربوط به دارایی مالی ارائه می دهند یا آن دارایی ها را می فروشند. وقتی می گوییم نهادهای مالی یا بنگاه های مالی منظورمان همان شرکت های مالی است. معمولا کلمه نهاد بیشتر برای شرکت های مالی به کار می رود. وقتی می گوییم نهادهای مالی منظورمان بانک، بیمه، و تأمین سرمایه است.

تعریف دقیق بازارهای مالی چیست؟

بازارهای مالی بازارهایی است که در چارچوب بازار پول و سرمایه تعریف می شود. در بازارهای مالی بنگاه های مالی کار می کنند که جنس مالی می فروشند و در بازارهای غیرمالی بنگاه های غیر مالی کار می کنند، مثل باشگاهی که خدمات ورزشی می فروشد یا مثل بیمارستانی که خدمات بهداشتی می فروشد، یا سوپر مارکتی که اجناس مصرفی می فروشد. بازارهای مالی محلی است که ابزارهای مالی و اوراق بهادار در آنجا معامله می شود؛ مثلا بازار سهام، بازاری است که ابزارهای مالی خاصی در آن خرید و فروش می شود.

حال که اصطلاحات مباحث مالی شرکت ها را مرور کردیم، به سراغ حوزه های دانش مالی برویم. آن مجموعه گسترده و انبوه درس ها و مباحث مالی که در این دانشکده، در دانشکده های مالی، مدیریت و اقتصاد زیر عنوان کلی مالی تدریس می شود را به چهار حوزه می توان تقسیم کرد.

 

موضوعات اصلی در مدیریت مالی شرکت ها کدام اند؟

در نمودار زیر ما سه مبحث را در پیرامون و یک عنوان را در کانون گذاشتیم. هر موضوعی که که در بحث های مالی آموزش داده می شود، در این چهار گروه قابل تقسیم است: مالی شرکت ها، مدیریت سرمایه گذاری، بازارها و نهادهای مالی، و بالاخره مهندسی مالی و مدیریت ریسک. این آخری به همه سه حوزه دیگر خدمات می دهد، و بیشتر خدماتش را به حوزه های «بازارها و نهادهای مالی» و «مدیریت سرمایه گذاری» ارائه میدهد. یکی از عناوین مهم در مدیریت مالی شرکت ها است.

مدیریت مالی شرکت ها یعنی چه؟

یعنی فاینانس برای شرکت های غیر مالی. پس مثلا در بانک از مباحث مالی شرکت ها صحبت نمی کنیم. وقتی می گوییم «مالی شرکت ها» از مالی برای شرکت ساختمانی، مالی برای شرکت بازرگانی، مالی برای شرکت صنعتی، مالی برای ایران خودرو، مالی برای پتروشیمی، …. صحبت می کنیم. این حوزه از مباحث مالی خیلی مهم است. متأسفانه مدتی است مباحث مالی شرکت ها مورد غفلت قرار گرفته است. در شرکت های ایرانی مدیر مالی موفق و کار آمد به قدر کافی پیدا نمی کنید. اکثر مخاطبان سایت شریف استراتژی علاقه وافر به بازار سرمایه دارند. اما اگر در شرکت های غیر مالی ارزشی خلق نشود، نمی توان در بازار سرمایه ارزشی را شناسایی کرد.

در ده سال اخیر تمرکز مقالات را از بازار سرمایه به مباحث مالی شرکت ها انتقال داده ایم؛ علت غفلت از مباحث مالی شرکت ها در ۱۰ سال اخیر گسترش و جذابیت بازار سرمایه است. حدود ۴۰ و چند سال پیش که تدریس را در مدرسه عالی بازرگانی بعد از تکمیل دوره فوق لیسانس خود شروع کردم، در تابستان سال ۵۳، و اولین درس مالی را با عنوان «مدیریت مالی» ارائه کردم، مدرس برای مالی وجود نداشت. معلم های حسابداری این وظیفه را بر عهده گرفته و بحث هایی مثل نقطه سربه سر، بودجه نقدی و نسبت ها را به عنوان «مدیریت مالی» تدریس می کردند؛

حداکثر این که بودجه بندی سرمایه ای ۳۰ تدریس می شد، و بحث ها فراتر از این مباحث نمی رفت. مباحثی که امروز به عنوان حسابداری مدیریت تدریس می شود، به عنوان مالی تدریس می شد. آرام آرام پیشرفت کردیم و به مباحث «مالی شرکت ها» رسیدیم. از آغاز دهه ۸۰ که بازار سرمایه جان گرفت، بحث های بازار سرمایه و نهادهای مالی هم در دانشگاه ها شیوع یافت. الان پایان نامه ها، علاقه ها، مطالعات و پولهای تحقیقی روی مباحث «مدیریت سرمایه گذاری» و «بازارها و نهادهای مالی» متمرکز شده و از حوزه بررسی مباحث مربوط به مدیریت مالی شرکت ها فاصله گرفته است. در حالی که اگر ما در شرکت ها، مدیریت مالی خوبی نداشته باشیم، برای کسانی هم که در بازارهای مالی هستند، شرایط خوبی نخواهد بود.

نقش سرمایه گذاری در مدیریت مالی شرکت ها چیست؟

سه حوزه دیگر حوزه مدیریت سرمایه گذاری (investment management) که درس های مختلف در دانشگاه ها نیز به آن اختصاص دارد، به مدیریت اوراق بهادار می پردازد. وقتی در مباحث مالی می گوییم سرمایه گذاری منظورمان مدیریت اوراق بهادار است. حوزه «بازارها و نهادهای مالی» هم که عنوان روشنی است و محصولات، نهادها و بازارهای مالی را بررسی می کند. بخش قابل ملاحظه ای از مباحثی را که در «مالی» می خوانیم، در این دو حوزه متمرکز است. بخش دیگر آن هم که گفتیم به مباحث مالی شرکت های غیر مالی مرتبط است.

اما حوزه مهندسی مالی و ریسک به سه حوزه دیگر خدمت داده و کمک می کند؛ به «مباحث مالی شرکت ها کمتر و بیشتر به «مدیریت سرمایه گذاری» و «بازارها و نهادهای مالی.» توجه دارد. البته بدیهی است که دو حوزه «مدیریت سرمایه گذاری» و «بازارها و نهادها» باید در نهایت در خدمت مباحث مالی شرکت ها باشند. با این همه، به نظرم مباحث مالی شرکت ها موضوعی کمتر مورد توجه است، در حالی که نیاز اصلی ما در این حوزه است.

تفاوت شرکت سرمایه گذاری و هلدینگ چیست؟

شرکت سرمایه گذاری با شرکت هلدینگ این توضیح را بدهیم که وقتی در مباحث مالی شرکت ها از «مدیریت سرمایه گذاری» صحبت می کنیم منظورمان «مدیریت اوراق بهادار» است. یعنی از سرمایه گذاری در شرکت ساختمانی، صنعتی یا تجاری حرف نمی زنیم. در دوره مدیریت در بورس در اوایل دهه ۸۰ سعی کردیم اسامی را اصلاح کنیم و «سرمایه گذاری» را از «هلدینگ» جدا کنم. وقتی می گوییم «شرکت سرمایه گذاری ( investment company) مثل شرکت سرمایه گذاری ملی، از شرکت هایی صحبت می کنیم که فقط اوراق بهادار شرکت ها را در ترازنامه خود دارند، بدون این که آن شرکت ها را اداره کنند.

اما هلدینگ ها (holding) که در بورس «گروه شرکت ها» خوانده می شوند، هرچند اوراق بهادار شرکت ها را دارند، اما آن شرکت ها را اداره می کنند. این تفاوت هلدینگ با شرکت سرمایه گذاری است. در شرکت سرمایه گذاری که در آن ۳٪، %۵ یا ۸% سهام دارید، اگر از سهمی خوشتان نیاید، آن را میفروشید و از شرکت خارج می شوید. چون سهم زیادی ندارید، رها کردن شرکت ممکن است اما در شرکت هلدینگ که مثلا ۴۰ درصد سهام دارید، نمی توانید بسادگی شرکت را ترک کنید، بلکه مجبورید روی مدیریت آن کار کنید؛ درست است که دارایی هایتان سهام است، اما با تغییر دادن مدیریت سعی می کنید عملکرد را بهتر کنید.

مدیر مالی کیست؟ وظیفه مدیرمالی چیست؟

نمودار سازمانی زیر نمونه معمول شرکتی غیرمالی است. در این بنگاه ها است که مدیر مالی معنی دارد. عنوان «مدیر مالی» برای شرکت غیر مالی به کار می رود. اگر در شرکت بیمه ایرانی عنوان «مدیر مالی» را دیدیم، منظور به بیان اشتباه «حسابدار کل» است. شرکت های بیمه و بیمه مرکزی باید اصطلاحات خود را تصحیح کنند. در بانک هم عنوان مدیر مالی نداریم. مدیر مالی اصطلاحی برای شرکت های غیر مالی است.

همان طور که قبلا گفتیم معاون مالی که مدیر مالی زیر نظر اوست، طبق این نمودار کنترولر یا رئیس حسابداری را هم تحت نظارت دارد. اما ۹۰ درصد وقت معاون مالی روی حوزه های سمت چپ این نمودار می گذرد، یعنی وی در حوزه مالی کار می کند، هر چند که حوزه حسابداری را هم زیر نظر دارد. البته لازم نبود «حسابداری» زیر نظر او باشد، بلکه امکان داشت حسابداری زیر نظر اداره فنآوری اطلاعات یا خود مدیر عامل باشد. بنابراین، این که رئیس حسابداری زیر نظر معاون مالی است به این معنی نیست که «مالی» و «حسابداری» در یک حوزه علمی هستند. تلاش این مقاله آن بود که در ذهن شما این دو حوزه را تفکیک کنیم. البته بر حسب تصادف نیست، که حسابداری اینجا زیر نظر مدیر مالی است، چون انبوه اطلاعات رئیس حسابداری موردنیاز حوزه «مالی» است.

بیشتر بخوانید: مدیریت بازاریابی چیست؟

 

جایگاه مدیر مالی در شرکت چیست؟

قبلا مفصل توضیح جایگاه مدیر مالی در نمودار سازمانی دادیم که سپهر هیأت مدیره فکری حسابدار و مالی بسیار فرق می کند. پس، اصطلاح مدیر مالی را باید در نمودار سازمانی شرکت های غیر مالی بینیم. مدیر مالی چه کار می کند؟ از یک طرف در ارتباط با بازارهای مالی و از طرف دیگر در ارتباط با شرکت است. کار اصلی او آن است که وجوه را با نرخهای مناسب از سرمایه گذاران بگیرد، و در پروژه های ارزش ساز سرمایه گذاری کند. بعد وجوه را دوباره از پروژه ها تحویل بگیرد و به سرمایه گذاران برگرداند. آن گاه دوباره منابع برای سرمایه گذاری مجدد گرد آورد. پس کار اصلی مدیر مالی در شرکت های غیرمالی در دو حوزه است: یا از منابع ارزان قیمت و با کمترین نرخ پول جمع می کند، و یا با کارایی بالا و با همکاری سایر مدیران در پروژه های با کارایی و بازده بالاتر پول خرج می کند.

ترازنامه مالی شرکت های غیرمالی چگونه بررسی می شود؟

اگر به ترازنامه شرکت غیر مالی توجه کنیم، عمده دارایی های آن دارایی های غیر مالی است، هر چند ممکن است چند دارایی مالی کوچک هم داشته باشد؛ مثلا حساب سپرده ای هم داشته باشد. در سمت چپ ترازنامه تعهد دارد: تعهد به سهامدارانش، یعنی سهامداران ادعاهایی روی دارایی های شرکت دارند؛ و تعهد به بستانکارانش. بخشی از دارایی ها متعلق به صاحبان سرمایه و بخشی دیگر متعلق به صاحبان بدهی است. قبلا گفتیم که ادعا روی دارایی ها را تفکیک نمی کنیم. مثلا نمی گوییم که ماشین آلات مربوط به دارندگان سرمایه و دارایی های جاری از آن دارندگان بدهی است. بدین شکل تفکیک نمی کنیم. این ادعاها مشاع است. البته دیدیم که اولویت ها متفاوت است. صاحب بدهی روی ۱۰۰ درصد دارایی ها اولویت دارد و صاحب سرمایه چنین اولویتی ندارد. میان صاحبان بدهی هم بعضی اولویت بیشتری دارند. مثلا اولویت دولت در وصول مطالباتش از شرکت خیلی بیشتر از بقیه است.

اگر شرکت ورشکست بشود باید چه کاری باید انجام داد؟

اگر شرکتی ورشکست بشود، اول پول دولت را می دهند؛ بعد از دولت پول کارگران را می دهند؛ بعد به طلبکارانی پرداخت می شود که با حفظ وثیقه اولویت دارند، مثلا کارخانه را در رهن گرفته اند. کارخانه در ترهین را نمی شود فروخت، مگر آن که اول حقوق دولت و کارگران را بدهیم و بعد بدهی به مرتهن را. بنابراین، بعضی از مطالبات اولویت بالاتری دارند و برخی اولویت کمتر. بنابر این، در ترازنامه بنگاه غیرمالی دارایی هایی داریم که عمدتا واقعی هستند. در مقابل تعهداتی دارد که به صاحبان سهام و صاحبان بدهی است. این وضع ترازنامه شرکت ها در حوزه غیرمالی یعنی در شرکت های ساختمانی، صنعتی، بیمارستان، دانشگاه، یا جایی که ماشین آلات سنگین می فروشد، یا در سوپرمارکتی که کالاهای خرده فروشی می فروشد، در زنجیره فروشگاه های فروش پوشاک، .. است. این ها شرکت های غیر مالی اند.

 

ترازنامه بنگاه مالی چگونه تنظیم می شوند؟

در بنگاه مالی ترازنامه به این شکل است که دارایی ها مجموعه ای از دارایی های مالی است. طبعا بنگاه مالی هم به صاحبان سهام و هم صاحبان بدهی تعهد دارد. صاحبان سهام و بدهی که آورندگان پول هستند به شرکت مستقیم یا با انتشار اوراق پول داده اند. بنابراین، در بنگاه های مالی، بر خلاف بنگاه های غیر مالی، هر دو طرف ترازنامه دارایی های مالی است. یک بخش تعهدات دیگران است که برای شرکت دارایی مالی به حساب می آید. بخش دیگر تعهدات شرکت است که برای دیگران دارایی مالی تلقی می شود.

برای مثال، بانکی را در نظر بگیرید. این بانک وام می دهد. مقداری کاغذ به عنوان دارایی دارد که قراردادهای وام یا مطالبات اعتباری بانک است. مثلا بانک مسکن تسهیلاتی که داده در سمت راست ترازنامه می نشیند و دارایی های بانکی است. اما اگر این بانک اوراق منتشر کرده، و پول از بازار جمع کرده باشد یا سپرده گرفته باشد، در سمت چپ می نشیند. برای کسانی که این سپرده ها را می دهند، آنها دارایی مالی است و برای بانک مسکن این بدهی است. برای کسانی که به بانک پول داده و صاحب سرمایه بانک مسکن شده اند، یعنی برای دولت، اوراق سهام دارایی مالی دولت است، و شبیه سهام بسیاری از شرکت ها، دولت می تواند آنها را بفروشد. برای بانک این تعهد است. پس در بنگاه های مالی دو طرف ترازنامه عمدتا دارایی های مالی است.

بیشتر بخوانید: استراتژی کسب و کارهای آنلاین چگونه تعیین میشود؟ انواع مدل کسب و کارهای آنلاین

 

مسائل اساسی در مدیریت مالی شرکت ها چیست؟

در شرکت های مالی مسائل اساسی مربوط به این موضوعات است که شرکت از کجا پول بیاورد و دارایی های مالی را بخرد؛ و در کدام دارایی های مالی سرمایه گذاری کند. در شرکت های غیر مالی مسئله آن است که در کدام یک از پروژه های واقعی، در کدام دارایی های واقعی، سرمایه گذاری کند؛ در مورد نهادهای مالی چون بانک مسکن مسئله آن است که در کدام دارایی های مالی سرمایه گذاری کند. این ها تفاوت های دو شرکت است.

نقش تأمین مالی در سرمایه گذاری چیست؟

موضع تأمین مالی روی دیگر سکه سرمایه گذاری است و همان طور که بیان کردیم، از دید سرمایه گذار که این دارایی ها را می خرد، چیزی که خریده، دارایی مالی است. از دید ناشر که پول گرفته، این بدهی یا تعهد است. آن شخصی که می خرد، سرمایه گذار می شود و آن که دارایی مالی را نشر می دهد، متعهد می شود. بنابراین، تعهد مالی روی دیگر دارایی مالی یا سرمایه گذاری است. از دید ناشر، به آن تعهد مالی گویند و آن تعهد مالی برای سرمایه گذاری که دارایی مالی را خریده، تبدیل به دارایی مالی می شود.

دارایی مالی مبتنی بر بدهی یا سرمایه

حال ممکن است این دارایی مبتنی بر بدهی باشد، مثل اوراق قرضه که از دید سرمایه گذار خریدار این اوراق، دارایی مالی مبتنی بر بدهی است. از دید ناشر اوراق قرضه هم یک تعهد مبتنی بر بدهی انتشار یافته است. سهام بر عکس نوعی دارایی مالی است که از جنس دارایی مبتنی بر سرمایه (حقوق صاحبان سهام) است. سهامی که منتشر می شود از دید سرمایه گذار سهامدار، دارایی مالی است و از دید ناشر منتشر کننده سهام تعهد است.

شرکت هایی که سهام را منتشر می کنند و به این طریق سرمایه جمع می کنند، در مقابل سرمایه گذارانی که پول می دهند، تعهدی را پذیرفته اند. از نظر تصمیمات سرمایه گذاری، بنگاه غیر مالی به کسب و کارها از طریق استراتژی های کسب و کار ورود می کند. ترکیب دارایی ها از طریق بودجه بندی سرمایه ای تعیین می شود. در بنگاه مالی ورود به سرمایه گذاری ها از طریق تخصیص دارایی ها صورت می گیرد، و ترکیب دارایی ها از طریق مدیریت سبد سرمایه گذاری تعیین می شود.

مدیریت سبد سرمایه گذاری

شرکت مالی از طریق مدیریت سبد سرمایه گذاری (portfolio management) دارایی مالی می خرد و به سرمایه گذاری ورود می کند. بنابراین، ترکیب دارایی از طریق مدیریت سبد تعیین می شود. اینجا مدیریت سبد از انبوه دارایی های مالی که در اطراف خود دارد، باید آنهایی را انتخاب کند که بازده بالاتر دارند. دانش مدیر باید این باشد که چگونه دارایی های مالی را بغل هم بچیند که ریسک را کاهش بدهد. اما دانش مدیر مالی هر بنگاه غیر مالی باید این باشد که چه دارایی های غیرمالی (پروژه هایی) را کنار هم بچیند.

اگر او ۱۰۰ واحد پولی و ده ها پروژه برای انتخاب دارد، باید بتواند آن پروژه هایی را انتخاب کند که بالاترین بازده را دارند. این جا غیر از مدیران مالی به دانش مهندسان و دیگر کارشناسان شرکت نیاز است. مهندسان از نظر فنی و مدیر مالی از نظر جریان نقدی پروژه ها را ارزیابی می کنند.

مدیر مالی شرکت ها و معادل او در نهادهای مالی

در آنجا که قلمرو مدیریت مالی شرکت ها است، عنوانی که برای مسئول مالی داریم «مدیر مالی» است. اما تخصص مالی در بنگاه های مالی موضوع متفاوتی است. در بنگاه مالی عنوانی که به این نقش میدهیم، مدیر صندوق (در صندوق های سرمایه گذاری)، مدیر اعتبارات در بانکها، مدیر سبد بیمه – نامه ها با مدیر محصولات بیمه ای (در بیمه ها)، و غیره از این قبیل عناوین است.

بنابر این، تکرار می گردد که در بنگاه های مالی مثل بانک، بیمه، بازنشستگی، تأمین سرمایه، و غیره عنوان مدیر مالی نداریم. قلمرو کار آنان «مدیریت سرمایه گذاری» است و نه مدیریت مالی شرکت ها؛

در مراجعه به بازار مالی، مدیر مالی دنبال این است که پول برای پروژه هایش پیدا کند. اما مدیر سرمایه گذاری دنبال این است که برای سبد سرمایه گذاری خود تأمین منابع کند. هر دو به دنبال پول هستند، اما دومی دارایی های واقعی نمی خرد، دارایی های مالی می خرد.

نقش مدیر صندوق یا مدیر سبد در مدیریت مالی شرکت ها چیست؟

در شرکت های مالی این تصمیمات اشکال مدیریت سرمایه گذاری در نهادهای مالی متفاوت با شرکت های غیرمالی است. اینجا دیگر عنوان مدیریت مالی را نداریم. در نهادهای مالی مفاهیم دیگری را داریم. مثلا در بانک مدیریت دارایی – بدهی ها را داریم. سررسید وام هایی که بانکی می دهد باید با سررسید سپرده ها بخواند. در این مورد به جای عنوان مدیر مالی از عنوان مدیریت سبد سرمایه گذاری شرکت سرمایه گذاری مدیر اعتبارات با عنوان مدیر سبد اعتباری استفاده می شود. در صندوق سرمایه گذاری عنوان مدیر مالی جای خود را به «مدیر صندوق» یا «مدیر سبد» داده است.

تعریف بانکداری اختصاصی چیست؟

در بانکداری اختصاصی (private banking) که بانکداری برای افراد با درآمد بالا و ثروتمند تر است، بانک ثروت مشتری را اداره می کند. در این مورد کسی که حساب مشتری را اداره می کند، مدیر حساب یا مدیر ثروت نام دارد. «بانکداری اختصاصی» در مقابل بانکداری دولتی نیست؛ بلکه در این نوع بانکداری، بانک زندگی مالی کسانی را که ثروتشان از آستانه ای بالاتر است، تخصص بالا دارند، و نمی خواهند وقت شان را صرف خرید و فروش سهام یا معاملات ملکی کنند، اداره می کند. اگر پزشک جراحی، دانشمندی، فوتبالیستی، هنرپیشه ای، یا مهندس الکترونیکی با ویژگی در آمد بالا بخواهد برای حفظ پس اندازش، وقت خود را روی یادگیری بازار سرمایه با اجرای پروژه ساختمانی صرف نکند، و بخواهد روی کار حرفه ای خود متمرکز شود، به دنبال متخصص معتمدی می گردد که اداره زندگی مالی خود را به او بسپارد.

مثلا فلان هنرپیشه نباید مجبور باشد برای حفظ پس اندازش، رستوران بزند؛ یا فلان فوتبالیست خوب نباید ناچار باشد فروشگاه ورزشی بزند تا ثروتش حفظ شود. نهادهای مالی می توانند کمک کنند این افراد ثروت خود را درست اداره کنند و فراتر از ثروت، زندگی مالی شان کار آمد اداره شود. آنان به دنبال نهادی می گردند که شهریه اسم نویسی فرزندشان در مدرسه را پرداخت کند، برای سفر شان ۱۰۰۰ دلار ارز بخرد، خانه دومشان را اجاره بدهد یا برای تعطیلاتشان جایی را در شمال اجاره کند، قراردادهای مالی آنها را تنظیم کند، به آنها مشاوره حقوقی و مالیاتی بدهند و بالاخره پس انداز ایشان را مؤثر سرمایه گذاری کند.

در خارج از ایران، بسیاری از سیاستمداران به دلایل دیگری از خدمات بانکداران اختصاصی استفاده می کنند تا از تضاد منافع پرهیز کنند. در واقع، وقتی صحبت از بانکداری اختصاصی می کنیم، فقط مدیریت ثروت مشتری مطرح نیست، بلکه خدمات مالی هم مهم است. در ایران، مدیریت ثروت در بانک هایی مثل صادرات، آینده و بانک اقتصاد نوین مطرح بوده است، اما در این بانک ها مدیریت ثروت به تأسیس صندوق های سرمایه گذاری برای مشتریان محدود بوده است، و از خدمات مالی هم خبری نبوده است. بنابر این صحیح است گفته شود که هنوز بانکداری اختصاصی چندان در ایران پا نگرفته است. از همین رو علاقه مندان به حوزه مدیریت مالی می توانند در  حوزه با نکداری خصوصی وارد شوند و خدمات ارزنده ای را به سازمان های مختلف ارائه نمایند.

 

جهت ارتقاء سطح کیفی مقالات و تکمیل مباحث مربوط لطفا نظرات و دیدگاههای خود را در پایان این مقاله درج کنید، همچنین چند مقاله مرتبط با موضوع مدیریت مالی شرکت ها برای مخاطبان سایت شریف استراتژی به اشتراک گذاشته شده است. شما میتوانید با ارائه درخواست مشاوره از طریق ارسال فرم، مشاوره رایگان در خصوص کسب و کار خود دریافت نمایید. پس از ارسال درخواست، کارشناسان شریف استراتژی در اسرع وقت با شما تماس خواهند گرفت.

منبع: مالی چیست و از چه سخن میگوید؟ حسین عبده تبریزی

Financial Management for a Small Business

All About Financial Management in Business

Business Financial Management for Beginners

Why Is Financial Management So Important in Business?

Financial Management – Meaning, Objectives and Functions

در این مقاله به بررسی موضوع مدیریت شرکتی پرداخته ایم. ضمن ارائه تعریفی از مدیریت شرکتی، انواع مدل های آن را مورد بررسی قرار داده ایم. سپس نحوه ایجاد یک استراتژی مدیریت شرکتی و قوانین مدیریت موفق شرکتی را مورد بحث قرار داده ایم. در ادامه نحوه تبدیل شدن به یک مدیر شرکتی و مراحل آن را بازگو نموده و در نهایت نیز برای فهم بهتر مطالب به ذکر برخی مثال ها در زمینه مدیریت شرکتی پرداخته ایم. می توان گفت که با مطالعه این مقاله به فهم مناسبی در زمینه موضوع مدیریت شرکتی دست خواهید یافت. در آخر می توانید دیدگاه ها و نظرات خود را با دیگران به اشتراک بگذارید.

 

مقدمه ای بر مدیریت شرکتی

تصور کنید یک شرکت، یک کشتی بزرگ در دل اقیانوس کسب‌وکار است. این کشتی با هزاران قطعه کوچک و بزرگ، خدمه، مسافر و هدفی مشخص در حرکت است. مدیریت شرکتی، هنر هدایت این کشتی به سمت ساحل موفقیت است. هنر تصمیم‌گیری در طوفان‌ها، ناوبری در آب‌های ناشناخته و حفظ تعادل در مواجهه با رقبا. مدیریت شرکتی، فراتر از اعداد و ارقام است. این درباره ایجاد یک فرهنگ سازمانی قوی، انگیزش تیم، نوآوری مستمر و ایجاد ارزش برای سهامداران و جامعه است. این درباره ایجاد یک سازمان یادگیرنده است که با سرعت تغییر می‌کند و خود را با دنیای پویای کسب‌وکار تطبیق می‌دهد. یک مدیریت موثر، شرکت را در مسیر رشد پایدار قرار می‌دهد و به آن کمک می‌کند تا در بازار رقابتی دوام بیاورد. از سوی دیگر با بهینه‌سازی منابع و فرآیندها، مدیریت شرکتی به افزایش بهره‌وری و کاهش هزینه‌ها کمک می‌کند. در واقع مدیریت شرکتی، شرکت‌ها را به سمت مسئولیت‌پذیری اجتماعی سوق می‌دهد و باعث می‌شود تا آن‌ها به عنوان عضوی از جامعه عمل کنند.

 

مدیریت شرکتی چیست؟

مدیریت شرکتی شامل کنترل فعالیت ها در درون یک سازمان برای دستیابی به اهداف آن است. یکی از اهداف اصلی مدیریت شرکتی  می تواند حداکثر سودآوری از طریق ایجاد استراتژی هایی باشد که بهره وری، کیفیت کار و روابط مثبت بین کارکنان را تقویت می نمایند. مدیرانی که مأموریت شرکت خود را درک می کنند، می توانند یک برنامه استراتژیک برای دستیابی به نقاط عطف ایجاد نمایند. آنها همچنین می توانند عوامل مختلفی را که بر سازمان تأثیر می گذارند، مانند روندهای بازار و تغییرات صنعت، در نظر بگیرند. فرآیند مدیریت شرکتی  می تواند در کمک به یک سازمان برای رسیدن به اهداف خود حیاتی باشد. مدیران شرکتی  ممکن است وظایف زیر را انجام دهند:

• ایجاد و نگهداری بودجه
  
• استخدام کارمندان
  
• ارتباط با مدیریت و اعضای کارکنان
  
• ایجاد یک استراتژی مدیریت شرکتی  برای دستیابی به اهداف شرکت
  
• نظارت بر تصمیمات مدیریت برای سازگاری با سیاست های شرکت، بیانیه ماموریت و ارزش های اصلی
  

بیشتر بخوانید: بیانیه چشم انداز

 

انواع مدل های مدیریت شرکتی

انواع مختلفی از مدل های مدیریت شرکتی  برای استفاده کسب و کارها وجود دارد، از جمله:

• مدل ژاپنی:
  مدل ژاپنی یک سیستم مدیریت مبتنی بر نتایج است که بر دستیابی به اهداف ملموس و قابل اندازه گیری تمرکز دارد. این مدل می تواند در هر شرایطی، چه یک کسب و کار کوچک و چه یک شرکت بزرگ، اعمال شود. این مدل ممکن است به دلیل به روز رسانی های مداوم، سادگی و بازخوردی که شرکت کنندگان ارائه می دهند، موفق باشد.
  

• مدل آلمانی:
  مدل مدیریت آلمانی یک روش منحصر به فرد برای رهبری است. تمام سطوح سازمان مسئولیت جمعی موفقیت و شکست را بر عهده می گیرند. مدل مدیریت آلمانی بر ارزش های بنیادی تمرکز دارد که حقایق بدیهی هستند که هر فردی از آنها پیروی می کند.
  

• مدل آنگلوساکسون:
  مدل آنگلوساکسون می تواند دموکراتیک و پاسخگو باشد زیرا قدرت را بین مدیران و مدیران در هیئت مدیره داخلی یا خارجی تقسیم می کند، با برخی نمایندگی خارجی برای رعایت عدالت. هیئت مدیره شرکت شامل اعضای داخلی و ذینفعان خارجی برای ایجاد فرآیند تصمیم گیری متعادل است.
  

بیشتر بخوانید: مدیریت استراتژیک چیست؟ فرایند برنامه ریزی در مدیریت استراتژیک چگونه است؟

نحوه ایجاد یک استراتژی مدیریت شرکتی

با توجه به تغییرات فناوری و تقاضای مشتریان، ممکن است شرکت ها نیاز به بررسی مکرر استراتژی مدیریت شرکتی خود داشته باشند که می تواند اطمینان حاصل کند که آنها در صنایع خود رقابتی باقی می مانند. در اینجا برخی از مواردی که هنگام توسعه سیستم مدیریت خود باید در نظر بگیرید آورده شده است:

۱. ارزیابی کسب و کار:
یک استراتژی مدیریت شرکتی ممکن است با ارزیابی نقاط قوت، ضعف ها و فرصت ها در سازمان آغاز شود. جلسه ای با مدیریت شرکت و هیئت مدیره برگزار نمایید تا در مورد درآمد فعلی کسب و کار و نحوه بهبود هر فرآیندی بحث کنید. لیستی از اهداف هدف با تحویل پذیر برای به روز رسانی استراتژی مدیریت شرکتی شرکت خود ایجاد نمایید.


۲. تعیین اهداف:
مرحله بعدی تعیین اهداف بر اساس ارزیابی کسب و کار است. سازمان می تواند بر روی این برنامه های اقدام برای دستیابی به اهداف مدیریت شرکتی ، مانند سودآوری یا سهم بازار، تمرکز کند. معیارهای عینی ممکن است شامل معیارهای مالی مانند بازده سرمایه گذاری باشد. یک شرکت همچنین ممکن است بخواهد معیارهای ذهنی مانند نظرسنجی رضایت کارکنان را نظارت کند. پاداش دادن به کارکنان رهبری با پاداش یا گزینه های سهام برای رسیدن به اهداف شرکت را در نظر بگیرید.

۳. تعیین دستورالعمل های کلی برای ورود به کار:
برای اطمینان از موفقیت مدیریت و کارکنان، دستورالعمل های کلی برای ورود به کار را تعیین کنید. مدیران می توانند از فرآیند ورود به کار به عنوان فرصتی برای تعیین انتظارات برای کارمندان جدید استفاده نمایند. مدیران ممکن است از کارمندان جدید خود بخواهند یک چک لیست جهت گیری را تکمیل کنند تا اطمینان حاصل شود که مزایا و فرهنگ شرکتی  را یاد می گیرند. با ایجاد استانداردهایی برای کارمندان جدید، تیم رهبری می تواند اطمینان حاصل نماید که همه اعضای تیم ساختار مدیریت شرکتی  را درک می کنند.

۴. ایجاد سیاست های شرکت:
اطمینان از ایجاد و پیروی شرکت از سیاست هایی که اطلاعاتی در مورد رویه ها و اهداف کلی برای همکاری با مدیریت به اشتراک می گذارند، مهم است. برای کمک به مدیران در به‌روزرسانی سیاست‌های شرکت، در اینجا چند نکته وجود دارد که می‌توانند از آنها پیروی کنند:

• یک سند سیاست با تمام اطلاعات مربوطه را در یک مکان تهیه کنید.
  
• سیاست های شرکت را به طور منظم برای کارمندان ارسال کنید تا تأیید نمایید که هر عضو تیم اهداف شرکت را درک می کند.
  
• بازخورد اعضای کادر رهبری را برای بهبود سیاست ها و رویه ها تشویق کنید.

۵. استراتژی های مدیریت را در صورت نیاز به روز رسانی کنید
استراتژی مدیریت را در صورت نیاز نظارت و تنظیم کنید. به عنوان مثال، اگر شرکت با تغییرات عمده ای در محیط خود مواجه شود یا مدیریت شرکتی  نیاز به بازتعریف اهداف به دلیل تغییر شرایط بازار داشته باشد، ممکن است بازبینی ساختار سازمان مفید باشد. جلسات منظم را برای به‌روزرسانی سیاست‌ها و تأیید عملکرد استراتژی مدیریت برگزار کنید.

نکاتی برای مدیریت شرکتی
مدیران شرکتی  ممکن است مفید بدانند که به توسعه مهارت های رهبری خود ادامه دهند و با دیگران همکاری کنند. نکات بیشتر برای مدیریت شرکتی  که ممکن است مفید باشد عبارتند از:

• در سبک مدیریت خود انعطاف پذیر باشید، زیرا افراد متفاوت کار می کنند.
  
• انتظارات روشنی تعیین کنید تا کارمندان بدانند چه کاری می توانند انجام دهند و چگونه می توانند با موقعیت ها برخورد کنند.
  
• برای بهبود و ساده سازی عملکردها، بازخورد بخواهید و به آنچه کارمندان در مورد سیاست های شرکت می گویند گوش دهید.

بیشتر بخوانید: تجزیه و تحلیل SWOT

 

 

قوانین مدیریت موفق شرکتی

مدیریت شرکتی با فرآیند رهبری، اداره و هدایت یک شرکت سروکار دارد. موفقیت هر کسب‌وکاری به شدت با موفقیت مدیریت شرکتی سازمان مرتبط است. زیرا مدیران شرکتی وظیفه برنامه‌ریزی استراتژیک، مدیریت منابع و اعمال آن‌ها را برای تحقق اهداف شرکت بر عهده دارند.
در اینجا ۱۰ قانون برای مدیریت موفق شرکتی آورده شده است:

۱. منابع
یکی از اهداف اصلی مدیریت شرکتی، استفاده کارآمد و موثر از منابع درون سازمان است. این منابع ممکن است شامل کارکنان استخدام‌شده و فناوری‌های مورد استفاده در سازمان باشد. برای این کار، مدیریت شرکتی باید راهی برای به حداقل رساندن زمان تولید و افزایش بهره‌وری پیدا کند تا سود افزایش یابد.

۲. تدوین سیاست
مدیریت شرکتی وظیفه تدوین سیاست شرکت را بر عهده دارد. یک سیاست باید از قوانین و دستورالعمل‌های مختلفی که مختص صنعت فعالیت شرکت است، پیروی کند. این بدان معناست که سیاست باید بتواند بخش‌ها یا شعب مختلف شرکت را گرد هم آورده و اطمینان حاصل کند که آن‌ها به سمت یک هدف واحد در حال حرکت هستند.

۳.امور مالی و بودجه
یکی از بسیاری از وظایف مدیر ارشد، تعیین بودجه شرکت (یا بخشی که سرپرستی می‌کند) و هزینه کردن آن به طور مناسب است. هر مدیری باید بودجه را مطابق با میزان پولی که شرکت قادر به هزینه کردن آن است، هزینه کند. در صورت عدم انجام این کار، می‌تواند بر شرکت تأثیر منفی بگذارد.

۴. هماهنگی
برای رسیدن به اهداف شرکت، هماهنگی بین بخش‌های مختلف بسیار مهم است. هماهنگی را می‌توان از طریق ارتباطات مختلف، جلسات و یک خط سازمان‌یافته برای انتقال نتایج اطلاعات به دست آورد. به عنوان مثال، این امر می‌تواند در هماهنگی سطح فروش با سطح تولید کمک کند تا تقاضای محصول با عرضه شرکت مطابقت داشته باشد.

۵. کنترل
کنترل بر پیشرفت دستیابی به اهداف شرکت را می توان از طریق بررسی های مناسب، گزارشات و بازخورد از کارکنان انجام داد. داشتن یک ساختار گزارش دهی، بینشی در مورد نقاط قوت و ضعف سازمان ارائه می دهد. کنترل همچنین به اطمینان دادن به کارکنان در مورد انجام وظیفه خود در تحقق اهداف و کار مطابق با برنامه کسب و کار کمک می کند.

۶. ارتباطات
ارتباطات خوب ویژگی کلیدی در موفقیت هر شرکتی است. یکی از وظایف مدیر، اطمینان از وجود یک سیستم ارتباطی مناسب است که در آن کارکنان بتوانند آزادانه پیشنهادات خود را برای بهبود سازمان بیان کنند و از اعتراف به اشتباهات خود نترسند.

۷. نیروی انسانی
انتخاب کاندیداهایی که از نظر علمی و فکری برای این شغل مناسب هستند، برای شرکت بسیار مهم است. مدیران باید اطمینان حاصل کنند که کارمندان منصوب شده می توانند برای تکمیل اهداف شرکت تلاش نمایند. آنها باید اطمینان حاصل کنند که کارکنان صلاحیت کافی برای مقابله با هر نوع شرایطی، خوب یا بد را دارند.

۸. آموزش و توسعه کارکنان
آموزش کارکنان جدید در کمک به آنها برای درک نحوه عملکرد شرکت و همچنین معرفی قوانین و مقررات سازمان بسیار مهم است. آموزش و توسعه کارکنان موجود نیز از اهمیت یکسانی برخوردار است.

۹. ارزیابی عملکرد
تشویق کارکنان برای انجام کار خوب، چه با ارزیابی عمومی و چه با پاداش، بسیار مهم است. این نه تنها به کارکنان کمک می کند تا انگیزه خود را حفظ نمایند، بلکه به مدیران نیز سطح علاقه کارکنان و نحوه عملکرد آنها در جهت دستیابی به اهداف شرکت را نشان می دهد.

۱۰. توسعه فناوری
فناوری همیشه در حال تغییر است. به همین دلیل، برای مدیر مهم است که اطمینان حاصل کند که شرکت تا حد امکان از آخرین فناوری ها استفاده می نماید. استفاده از فناوری منسوخ نه تنها منجر به ناکارآمدی کار می شود، بلکه ممکن است موفقیت شرکت و مدیریت را نیز تهدید نماید. به همین دلیل، برای هر سازمانی ضروری است که فناوری خود را به روز نگه دارد و کارکنان خود را در مورد فناوری مورد استفاده به روز نگه دارد.

بیشتر بخوانید: برنامه ریزی استراتژیک چیست؟

 

چگونه می توان مدیر شرکتی شد؟

مدیران اجرایی به مدیریت امور مالی و اداری یک کسب‌وکار کمک می‌کنند. مدیر شرکتی یکی از انواع مدیران اجرایی است که بر عملیات روزمره یک شرکت نظارت دارد. یادگیری بیشتر در مورد این نقش می‌تواند به شما در تصمیم‌گیری در مورد مناسب بودن آن برای شما کمک کند. 

مدیر شرکتی چیست؟

مدیر شرکتی یک متخصص کسب‌وکار است که بر عملیات عمومی یک سازمان نظارت دارد. مدیران شرکتی می‌توانند در صنایع مختلفی از جمله مالی، بازاریابی، تولید یا فناوری کار کنند. آنها بخشی از تیم اجرایی هستند و به طراحی و اجرای استراتژی‌های تجاری کمک می‌کنند.

مدیران شرکتی چه می‌کنند؟

مدیر شرکتی به عنوان یک رهبر اجرایی برای نظارت و هدایت تمام بخش‌های یک کسب‌وکار فعالیت می‌کند. مسئولیت‌های آنها بسته به صنعت و کسب‌وکار متفاوت خواهد بود، اما برخی از وظایف رایج عبارتند از:

• بررسی صورت‌های مالی و گزارش‌های عملکرد
• طراحی استراتژی‌های کسب و کاری و برنامه‌های رشد
• انتخاب شاخص‌های کلیدی عملکرد یا ابزارهایی برای اندازه‌گیری و پیگیری موفقیت یک شرکت
• همکاری با تیمی از مدیران اجرایی و مدیران برای اجرای تغییرات
• مدیریت و تفویض عملیات و وظایف عمومی کسب‌وکار
• طراحی اهداف برای شرکت یا دپارتمان‌ها
• ایجاد و اجرای بودجه شرکتی
• ایجاد جدول زمانی برای برنامه کسب و کاری و اهداف یک سازمان
• برنامه‌ریزی و هدایت جلسات کسب و کار با سایر مدیران یا سرمایه‌گذاران
• تعیین مسئولیت‌ها و تفویض وظایف به دپارتمان‌ها
• بررسی عملکرد کارمندان یا دپارتمان‌ها به طور منظم
• استخدام و آموزش کارمندان جدید
• سازماندهی برنامه‌های آموزشی حرفه‌ای و ارائه منابع برای کمک به توسعه کارمندان
• انجام وظایف اداری یا عملیاتی برای کمک به فعالیت یک کسب‌وکار
• برنامه‌ریزی رویدادها و سفر برای کارمندان

بیشتر بخوانید: شاخص کلیدی عملکرد (KPI) چیست؟

بیشتر بخوانید: مشاوره شرکتی چیست؟

 

 

مراحل تبدیل شدن به یک مدیر شرکتی 

اگر به تبدیل شدن به یک مدیر شرکتی علاقه‌مند هستید، مراحل زیر را در نظر بگیرید:

• اخذ مدرک لیسانس

بیشتر مشاغل مدیریتی نیاز به مدرک لیسانس دارند. مدیران شرکتی می‌توانند در بسیاری از صنایع کار کنند و ممکن است انتخاب نمایند که در رشته‌های کسب‌وکار یا سایر رشته‌های مرتبط تحصیل کنند. به عنوان مثال، یک مدیر شرکتی در یک شرکت بیوتکنولوژی ممکن است دارای مدرک کارشناسی در زیست‌شناسی باشد. رشته‌های رایج برای مدیران شرکتی عبارتند از:

• کسب‌وکار
• مدیریت بازرگانی
• بازاریابی
• فروش
• مدیریت عملیات
• مدیریت
• مدیریت و رهبری
• کسب تجربه حرفه‌ای

مدیران آینده‌دار می‌توانند با کسب تجربه حرفه‌ای مرتبط، حرفه خود را آغاز کنند. آن‌ها ممکن است مشغول به کار پاره وقت شوند، فرصت‌های کارآموزی را بررسی کنند یا پس از فارغ‌التحصیلی یک موقعیت سطح ابتدایی کسب نمایند. آن‌ها ممکن است انتخاب کنند که در زمینه‌های اداری، تجاری یا سایر زمینه‌های مرتبط با علایق خود مشغول به کار شوند. در طول این تجربه، آن‌ها می‌توانند مهارت‌های ارتباطی و مهارت‌های فنی تجاری خود را توسعه دهند.

 

• در نظر گرفتن تحصیل در مقطع تحصیلات تکمیلی

برخی از مدیران شرکتی برای کسب مدرک کارشناسی ارشد مدیریت بازرگانی (MBA) یا سایر مدارک پیشرفته مرتبط، در یک برنامه تحصیلات تکمیلی شرکت می‌کنند. این امر برای بسیاری از نقش‌ها اختیاری است، اما می‌تواند به پیشرفت شغلی یک مدیر کمک کند. برنامه ام بی ای (MBA) معمولاً دو سال طول می‌کشد، اگرچه مدیران آینده‌دار می‌توانند در یک برنامه پاره وقت شرکت نمایند که در آن همزمان کار می‌کنند و مدرک تحصیلات تکمیلی کسب می نمایند. این می‌تواند به آن‌ها کمک کند تا در حین توسعه دانش صنعت، تجربه حرفه‌ای کسب نمایند. در طول تحصیل، دانشجویان می‌توانند در کلاس‌های مالی، بازاریابی و استراتژی‌های مدیریت شرکت کنند.

 

• توسعه مهارت‌های رهبری

مدیران شرکتی برای نظارت بر عملیات یک سازمان باید دارای مهارت‌های رهبری قوی باشند. مدیران آینده‌دار می‌توانند این مهارت‌ها را از طریق تجربه کاری، فعالیت‌های آموزشی یا فرصت‌های فوق برنامه توسعه دهند. آن‌ها ممکن است با پذیرش پروژه‌های جدید، پیشنهاد رهبری یک کار یا کسب یک موقعیت رهبری، مهارت‌های رهبری خود را کسب کنند.

 

• کسب تجربه مدیریت

اکثر مدیران شرکتی قبل از ورود به یک نقش اجرایی، تجربه مدیریت دپارتمان یا تیم را کسب می‌کنند. بسیاری از مدیران حرفه خود را در مشاغل سطح ابتدایی آغاز می نمایند و به سمت نقش‌های جدید در شرکت خود پیشرفت می‌کنند. این می‌تواند به آن‌ها در توسعه مهارت‌های مدیریتی و تجربه نظارت بر یک تیم از متخصصان کمک کند. 

 

• پیشرفت موقعیت خود

مدیران شرکتی می‌توانند برای کسب اولین موقعیت اجرایی خود چندین مسیر مختلف را طی کنند. برخی از آن‌ها ترجیح می‌دهند حرفه خود را در داخل شرکت خود پیش ببرند. برخی دیگر برای نقش‌های مدیریتی جدید در صنعت خود درخواست می‌دهند. زمان لازم برای این مرحله می‌تواند بسته به اندازه شرکت، موقعیت‌های شغلی خالی و تجربه و صلاحیت حرفه‌ای متفاوت باشد.

بیشتر بخوانید: حاکمیت شرکتی چیست؟ مسیر درست در حکمرانی خوب شرکتها چطور ایجاد میشود؟

 

 

چشم‌انداز شغلی مدیر شرکتی

اداره آمار کار ایالات متحده (BLS)، پیش‌بینی می‌کند که اشتغال برای مدیران عمومی و عملیاتی، از جمله مدیران شرکتی، با ۹% رشد خواهد کرد که بالاتر از میانگین تمام مشاغل است. با رشد شرکت‌ها و استخدام کارمندان جدید، ممکن است نقش‌های مدیریتی بیشتری وجود داشته باشد.

نکات توسعه شغلی برای مدیران شرکتی

این نکات می‌تواند به شما در شروع یا پیشرفت حرفه مدیریت شرکتی خود کمک کند:

• توسعه ذهنیت رشد: ذهنیت رشد اعتقادی است که مهارت‌ها و هوش می‌توانند با گذشت زمان رشد کنند. مدیران شرکتی می‌توانند از رشد برای انگیزه دادن و رهبری تیم‌های خود استفاده نمایند. به عنوان مثال، یک مدیر می‌تواند چالش‌ها را به عنوان فرصت‌های یادگیری ببیند و رشد تیم خود را جشن بگیرد. این می‌تواند به تیم آن‌ها در توسعه مهارت‌های جدید و دستیابی به اهدافشان کمک کند.

• ساختن شبکه حرفه‌ای: مهارت‌های شبکه‌سازی می‌تواند به یک مدیر آینده‌دار در یافتن فرصت‌های جدید یا ایجاد ارتباطات تجاری مهم کمک کند.

• یادگیری تفویض موثر: تفویض وظایف بخشی مهمی از یک موقعیت مدیریتی است. مدیران شرکتی ممکن است وظایف را به دپارتمان‌ها یا تیم‌ها تفویض کنند. در نظر بگیرید که این مهارت‌ها را در یک موقعیت مدیریتی اولیه با تقسیم وظایف پروژه به مراحل کوچکتر توسعه دهید.

• تقویت مهارت‌های ارتباطی: مدیران موفق دارای مهارت‌های ارتباطی قوی از جمله مهارت‌های کلامی، غیرکلامی و گوش دادن فعال هستند. آن‌ها ممکن است ارائه‌هایی را رهبری کنند و تیم‌ها را انگیزه دهند. ارتباط موثر می‌تواند به آن‌ها در توضیح اهداف شرکت و الهام بخشیدن به اعضای تیم کمک کند.

• ایجاد یک برنامه شخصی: برای مدیریت موثر یک کسب‌وکار، مدیران شرکتی به مهارت‌های قوی مدیریت زمان نیاز دارند. ایجاد یک برنامه شخصی می‌تواند به متخصصان در توسعه این مهارت‌ها کمک کند.

• در نظر گرفتن تبدیل شدن به یک مربی: بسته به صنعت، برخی از شرکت‌ها برنامه‌های مشاوره برای کارمندان جدید ارائه می‌دهند. اگر شرکت شما این مورد را ارائه می‌دهد، در نظر بگیرید که یک مربی شوید. این می‌تواند راهی عالی برای توسعه مهارت‌های رهبری و نشان دادن به کارفرما باشد که شما آماده انگیزه دادن به دیگران هستید.

بیشتر بخوانید: تعریف مدیریت عملیات چیست؟ نقش مدیریت عملیات در تولید و خدمات و نحوه ارزیابی آن

 

مدیریت شرکتی، یکی از مهم‌ترین جنبه‌های موفقیت هر کسب‌وکاری است. شرکت‌های بزرگی با استفاده از استراتژی‌ها و روش‌های مدیریت اثربخش، به رشد و توسعه خود کمک می‌کنند. در ادامه، به برخی از معروف‌ترین شرکت‌ها در این زمینه اشاره می‌کنیم:

مک کینزی (McKinsey):

یکی از بزرگ‌ترین و معتبرترین شرکت‌های مشاوره مدیریت در جهان است که در سال ۱۹۲۶ تاسیس شده است. مک‌کینزی در زمینه‌های مختلفی از جمله استراتژی، عملیات، فناوری و منابع انسانی به مشتریان خود خدمات ارائه می‌دهد.

گروه مشاوره بوستون (Boston Consulting Group-BCG):

یکی دیگر از شرکت‌های بزرگ مشاوره مدیریت است که در سال ۱۹۶۳ تاسیس شده است. BCG به دلیل رویکرد نوآورانه و تمرکز بر رشد شناخته می‌شود.

 

 

نتیجه‌گیری: 
مدیریت شرکتی، هنر هدایت سازمان‌ها به سمت آینده‌ای روشن و پایدار است. این رشته، ترکیبی پیچیده از علم، هنر و تجربه است که برای موفقیت در دنیای پیچیده کسب‌وکار امروزی ضروری است. در این مسیر، مدیران با چالش‌های مختلفی روبرو می‌شوند: از تغییرات سریع فناوری و رقابت جهانی گرفته تا نیاز به ایجاد محیط‌های کاری پویا و پاسخگو به نیازهای کارکنان. اما با بهره‌گیری از ابزارها و دانش‌های نوین در حوزه مدیریت، می‌توان بر این چالش‌ها غلبه کرد و سازمان را به سوی موفقیت هدایت نمود. در نهایت، موفقیت یک سازمان به عوامل متعددی بستگی دارد: از جمله استراتژی‌های درست، ساختار سازمانی مناسب، رهبری قوی، مدیریت منابع انسانی موثر، نوآوری مستمر و مسئولیت‌پذیری اجتماعی. به عنوان یک مدیر، شما نقش کلیدی در شکل‌دهی آینده سازمان خود ایفا می‌کنید. با توسعه مهارت‌های مدیریتی خود، می‌توانید به یک رهبر تاثیرگذار تبدیل شوید و به سازمان خود کمک کنید تا به اهداف بلندمدت خود دست یابد. مهم‌ترین نکته‌ای که باید به خاطر داشته باشید این است که مدیریت شرکتی، یک فرآیند مداوم و یادگیری است. دنیای کسب‌وکار دائماً در حال تغییر است و مدیران موفق، کسانی هستند که به طور مداوم در حال یادگیری و تطبیق خود با این تغییرات هستند. در پایان، به یاد داشته باشید که موفقیت در مدیریت شرکتی، تنها به دانش و مهارت بستگی ندارد. داشتن ویژگی‌هایی مانند رهبری، خلاقیت، انگیزه، انعطاف‌پذیری و تعهد نیز برای موفقیت در این حوزه ضروری است.

 

جهت ارتقاء سطح کیفی مقالات و تکمیل مباحث مربوط لطفا نظرات و دیدگاههای خود را در پایان این مقاله درج کنید، همچنین چند مقاله مرتبط با موضوع مدیریت شرکتی برای مخاطبان سایت شریف استراتژی به اشتراک گذاشته شده است. شما میتوانید با ارائه درخواست مشاوره از طریق ارسال فرم، مشاوره رایگان در خصوص کسب و کار خود دریافت نمایید. پس از ارسال درخواست، کارشناسان شریف استراتژی در اسرع وقت با شما تماس خواهند گرفت.

معرفی و بررسی اهمیت مدیریت عملیات اهمیت , درس مدیریت عملیات بسیار زیاد است. هر کس عملیات بداند، تقریبا یک دید کلی از هر حوزه به دست می آورد. می خواهد آن درس مدیریت منابع انسانی (HR) باشد، بازاریابی (Marketing) باشد و.هر فرآیندی که در کسب و کارها اجرا میشود. مدیریت عملیات از جنبه ی کلان تا جزیی ترین مسایل را شامل میشود و همیشه دو چشم انداز لوکال و گلوبال وجود دارد.  در آخر می توانید دیدگاه ها و نظرات خود را با دیگران به اشتراک بگذارید.

نقش تصمیمات گلوبال و تصمیمات لوکال در مدیریت عملیات

تصمیمات ممکن است که از این دو دیدگاه دچار تناقض باشد. بطور مثال از جنبه ی مالی، ممکن است که یک فرد پول نقد داشته باشد، خودرو داشته باشد، خانه داشته باشد. باید دید از نگاه لوکال چه کار میکند؟ مثال پول نقدش را چه کند؟ داخل بانک بگذارد؟ با خودرو اش چه کند؟ آیا آن را تعمیر کند یا عوض کند؟ در صورتی که به صورت گلوبال نگاه شود، مجموعا شرایط بررسی میشود. نگاه لوکال و گلوبال معموال دو دستاورد مختلف دارند. این خیلی مهم است که ببینیم که گلوبالی تصمیم می گیریم یا لوکالی؟

تصمیمات متمرکز و غیر متمرکز

قدم بعدی برای درک این مفهوم این است که تصمیمات چه قدر متمرکز centralized میباشد و چه قدر غیرمتمرکز decentralized است؟ مثال وقتی بودجه را به استانها بدهیم و بگوییم هر کاری میخواهید انجام دهید، انجام دهید؛ یا به دپارتمانها بدهیم و هر کدام به صورت مستقل هر کاری که میخواهند انجام بدهند، انجام دهند. این نوع بر روی لوکال بودن تصمیمات تأثیر مثبت میگذارد، ولی اگر دیدگاه متمرکز centralized باشد، تصمیمات هم گلوبال میباشند.

مسائل مربوط به مدیریت عملیات

درس مدیریت عملیات به طور سنتی راجع به موجودی و لجستیک صحبت میکند و با توسعه ی فناوری اطلاعات، توان تصمیمگیری راجع به مسائل کلی تر شد و تقریبا علم زنجیره تأمین شکل گرفت. در دیدگاه گلوبال و لوکال در پزشکی میتوان به این مثال اشاره کرد که وقتی دردی داشته باشید، اگر پیش دندانپزشک بروید، یک نظر میدهد. دکتر معده یک نظر میدهد ولی اگر بخواهند به طور گلوبال نگاه کنند، میگویند که اینها همه به هم مربوط است و ممکن است که به اعصاب ربط داشته باشد. این رویکرد را به همه جا میتوان تعمیم داد.

بطور مثال در حادثه ی یازده سپتامبر، CIA ،FBI را متهم میکرد که تو کارت را درست انجام نداده ای، تو چرا اجازه دادهای که یک فرد بدون مدرک، خلبانی کند؟ FBI هم جواب میداد که تو خارجیها را درست بررسی نکرده ای. بعد از آن SECURITY LAND HOME شکل گرفت که وظیفه داشت، روندها را به طور گلوبال نگاه کند.

از همین رو در حوزه ی مشاوره، هم چنین رویکردی مطرح است. شرکتهای مشاوره، ادعا میکنند که ما در یک شاخه تخصص داریم. مثال در استراتژی تخصص داریم. این ادعاها برای گذشته بود ولی امروزه روند به سمت گلوبال حرکت کرده است. مثال من اگر بخواهم زنجیره تأمین ایران خودرو را بررسی کنم، نمیتوانم از مسائل مالی و منابع انسانی و … چشمپوشی کنم و بگویم این مشکل شما است. شرکت مشاوره میگوید، من اگر در استراتژی عملیات مشاوره میدهم، جنبه های دیگر را هم دیده ام.

بیشتر بخوانید: استراتژی عملیات چیست ؟ تعریف استراتژی عملیات و مدیریت عملیات

رویکرد یکپارچه در مدیریت عملیات

نگاه یکپارچه integrated بطور روزانه در حال گسترش است حتی در مسائل معرفتی، چنین پدیده ای رویت می شود. اگر این نگاه integrated نباشد، برای جهان نسخه های غیرمفید پیچیده می شود. به نظر می رسد، تصمیم متمرکز centralized به گلوبال نزدیک است. شاید مفید باشد که این طور تصمیم گیری کنیم، ولی اگر میزان آن را زیاد کنیم، به مشکل بر می خوریم. اگر همه چیز بخواهد بطور متمرکز centralized باشد، حساسیت ها بیش از حد می شود و آدم ها در سازمان می گویند که پس ما در سازمان، عروسکی بیش نیستیم و شما تصمیم می گیرین که ما چه کاری انجام دهیم. این متمرکزبودن، نباید تا حدی باشد که نیروی انسانی، انگیزه اش را از دست بدهد.

نگاه بالا به پایین و پایین به بالا

شرکت سامسونگ (Samsung)، اگر بخواهیم به طور جداگانه نگاه کنیم و هر کدام از بخش ها و قسمت ها را بطور جداگانه بررسی کنیم. یک ساختار بالا به پایین پیدا می کنیم. مثلا ممکن است که ما در بازار سهام، بخواهیم که جایگاه خود را حفظ کنیم ازینرو باید افزایش درآمدی پانزده درصدی را در نظر بگیریم. از دید بالا به
پایین مشخص می شود که مثلا برای گلگسی چه مقدار باید افزایش فروش داشته باشیم . نگاه پایین به بالا، از پایین شروع می شود، مثلا می رویم به دپارتمان فروش می گوییم: شما چه قدر می توانید افزایش فروش دهید؟ در نهایت از دیدگاه و رویکرد پایین به بالا، برای بالا یک نتیجه گیری خاصی انجام می شود.

به طور عموم، دیدگاه پایین به بالا و بالا به پایین، انسجام کلی ندارند. این نگاه، در دیدگاه معرفتی هم وجود دارد. مثلا ما انسان ها مختار هستیم. عالم هم پر از پدیده های تصادفی randomness می باشد. از منظر بالا به پایین، (خدایی) همه چیز علت و معلول است. چه این رعد و برق و چه این زلزله، همگی شامل یک نظام علت و معلولی است. اشکال این جاست که این دو نگاه را با هم قاطی کنیم. از منظر بالا به پایین، آدم موجود جبری است و از پایین به بالا، انسان کاملا مختار است و اختلاف فلاسفه بر سر همین موضوع است. این نگاه تنها به درس مدیریت عملیات ختم نمی شود.

نگاه کوتاه مدت و بلند مدت

در کشور ما، دیدگاه ها اکثراً کوتاه مدت بوده است. اکثر وزارت خانه ها تداوم و ثبات نیروی انسانی ندارند، چون هر کس که می آمده است، فقط به فکر دو سه سال خود بوده است. در نگاه کوتاه مدت، هزینه های مبادلات زیاد است چون همیشه تراکنش در حال رخ دادن است. بعبارتی نگاه کوتاه مدت از جنس پول نقد
است و نگاه بلند مدت از دید سرمایه گذاری است. در درس مدیریت عملیات، به طور گسترده ای با این مباحث درگیر هستیم.

متاسفانه باید بگوییم که کتاب خوب راجع به درس مدیریت عملیات به زبان فارسی، به طور کلی پیدا نمی شود. دکتر مهدی شیخ زاده مدرس دانشکده مدیریت و اقتصاد دانشگاه شریف معتقد است که بسیاری از مباحثی که مطرح می شود، ناشی از تجربه است و از کتاب خاصی ناشی نمی شود و مسایل گردآوری شده در سایت شریف استراتژی در حوزه مدیریت عملیات و موضوعات مرتبط، حاصل آن چیزی است که دکتر حاجی زاده در عمل تجربه داشته است و مفاهیم مربوط به آنرا بصورت درسنامه منتقل می کند.
در سری موضوعات مربوط به مدیریت عملیات راجع به استراتژی به طور مختصر بیان می شود و مدیرت خدمات به طور گسترده تری بیان می شود؛ چون دیگر به ندرت دیده می شود که یک محصول بدون خدمات ارائه شود. خدمت، نیازمند تکنولوژی است. در سزی مباحث مربوط به مدیریت عملیات به طور مفصل راجع به تدارکات و خرید procurement بحث می شود. جایی است که به شدت پول به خاطر آن از سازمان خرج می شود و راجع به موجودی بحث می شود. همچنین در آخر مدیریت تولید و مباحث پیرامون آن نیز هم بررسی می شود.

 

تعریف مدیریت عملیات خدمات چیست؟

در دنیای عمل، هر بنگاه و شرکتی یک خروجی دارد که یا محصول یا خدمت است. به طور مثال، یک شرکت مشاوره و یک دانشکده، خدمت را عرضه می کند. به طور کلی هر کاری که در سازمان انجام می شود و به نوعی به خروجی مربوط است، عملیات است. فعالیت های اصلی سازمان، عملیات است. اگر یک سازمان، خدمت آموزش ارائه می دهد، منابع انسانی و دیگر منابعی که دارد، نقش حمایت کننده برای آموزش دارد. عملیات، فلسفه ی وجودی یک بنگاه است.

اگر مواد اولیه برای تولید خرید شود یا نیروی انسانی برای آموزش استخدام شود مربوط به عملیات است. هر آنچه که مربوط به خروجی سازمان است، عملیات است و موارد دیگر مانند منابع انسانی، جزء بخش حمایتی محسوب می شود. امروزه خدمات این قدر گسترده شده اند که کالا با خدمات، باندل bundle می شوند ولی وقتی صحبت از کالا یا خدمت می شود، یک طیفی وجود دارد. اگر یک محصول خریده شود و دیگر فرآیندی مانند تعمیرات بعد از آن نباشد، به طور محض کالا محسوب می‌شود.

سیستم های عملیاتی

سیستم عملیاتی ورودی ها را به منظور مهیا کردن خروجی هایی تغییر می دهد که برای مشتری مورد نیاز است. این سیستم، منابع فیزیکی را به خروجی تبدیل می کند، عملکردی که به منظور تسهیل نیازهای مشتری و برطرف کردن آنها می باشد، مثلا، مهیا کردن برخی استفاده ها برای مشتری. در برخی سازمان ها، محصولات، محصولاتی فیزیکی هستند، در حالی که در سایر سازمان ها، به عنوان اقلام خدماتی در نظر گرفته می شوند. سرویس های اتوبوس و تاکسی، خیاطی، بیمارستان و خانه سازی مثال هایی از این سیستم های عملیاتی است.
Everett E. Adam & Ronald J. Ebert، سیستم عملیاتی را به عنوان سیستمی از یک سامان تعریف می کند که بخشی از سازمان است که محصولات فیزیکی و خدماتی سازمان را تأمین می کند. Ray Wild سیستم علمیاتی را به عنوان یک سیستم عملیاتی تعریف می کند که پیکربندی آن، از منابع است و با ارائه کالا یا خدمات ترکیب شده است.

بیشتر بخوانید: رویکرد بالا به پایین چه تفاوتی با رویکرد پایین به بالا دارد؟

فرآیند های اصلی و پشتیبان مدیریت تولید و عملیات

یک بنگاه، یک سری ورودی دارد و یک سری خروجی. آنچه بین ورودی و خروجی رخ می دهد، فرآیندهای عملیات است. مواردی نظیر طراحی، برنامه ریزی جزء این موارد حساب می شود. برای استراتژی های عملیات، یک سری حلقه هایی وجود دارد که با دیگر حوزه های سازمان مرتبط است. بعبارتی ساده تر، استراتژی های کلی سازمان، در هر بخش، استراتژی آن بخش را مشخص می کند. قلب تپنده ی سازمان مربوط به فعالیت های عملیات است.
مثلا نیروی انسانی، مشخص می کند که چه میزان افراد می توانند فعالیت کنند. به طور مثال اگر لازم باشد که یک برنامه ای برای افزایش انگیزش کارکنان چیده شود، ممکن است که یک راه حل این باشد که با تغییر در عملیات، بار سنگین از روی افراد برداشته شود تا اصطکاک دائم بین افراد کم شود.
بازاریابی جنبه ی تقاضا را بررسی می کند. عملیات هم جنبه ی تقاضا را پاسخ می دهد و این دو حوزه با هم تنیده شده اند و نمی توان با تبلیغات تقاضا را زیاد کرد در صورتی که عملیات نتواند پاسخ این تقاضا را بدهد. در حوزه ی طراحی و توسعه ی محصول، تیم طراحی باید با تیم عملیات در تعامل باشند.
درک زنجیره ی تأمین بسیار مفید است. به طور مثال در فضای خرید سهام، وقتی قیمت نفت پایین و بالا شود، با توجه به زنجیره ی تأمین، خیلی از موارد را می شود درک کرد و راجع به سهام های شرکت ها، تصمیم گیری کرد.

 

کنترل عملیات سازمان، شامل فرآیندهای زیر است:

۱- فرایند عملیاتی: شامل فرایند های اصلی یعنی تامین، تولید و فروش

۲- فرایند پشتیبانی: فرایندی است که وظیفه آن پشتیبانی فرایند های عملیاتی شامل منابع انسانی، مدیریت اطلاعات، مدیریت دانش و مدیریت سرمایه است.

۳- فرایند مدیریتی: فرایندی که وظیفه آن برنامه ریزی، کنترل استراتژیک کل سیستم، حصول اطمینان از حرکت و روند مطلوب سیستم در جهت منافع ذی نفعان است، و در قالب برنامه ریزی استراتژیک و برنامه ریزی کلان از دستیابی به آن برنامه اطمینان حاصل می نماید.

 

تفاوت میان عمیات تولید و عملیات خدماتی

تولید به خاطر طبیعت ملموس خروجی ها (محصولات) شاخص است، خروجی هایی که مشتری ها، در طی زمان، مصرف می کنند، نیازمند شغل هایی است که در آن نیروی کار کمتری واداوات بیشتری مورد استفاده قرار گیرد، میزان تماس با مشتری کمتر باشد، هیچ مشارکتی از طرف مشتری در فرایند انتقال، وجود نداشته باشد و روش های پیچیده ی مربوط به اقدامات تولید و مصرف منابع به عنوان محصول، وجود داشته باشد.
خدمات به دلیل خروجی های ناملموس شاخص هستند، خروجی هایی که مشتری ها فوراً مصرف می کنند و این خروجی ها منجر به شغل هایی می شود که در آنها از نیروی کار بیشتر و ادوات کمتر استفاده شده است. در این فرایند، تماس مستقیم با مشتری وجود دارد، مشارکت مشتری در فرایند انتقال، زیاد است و روش های اولیه برای انجام فعالیت های انتقال و مصرف منابع وجود دارد. برخی سرویس ها، بر اساس اداوت هستند، مانند خدمات راه آهن، مخابرات و برخی دیگر ربر اساس مردم، مانند سرویس مشاوره ی مالیات و …

ویژگی های متمایز عملیات تولید و خدمات

ویژگی های زیر می تواند برای ایجاد تمایز بین عملیات های تولید و عملیات های خدماتی، در نظر گرفته شود:

۱. طبیعت ملموس یا غیر ملموس مربوط به خروجی
۲. مصارف خروجی ها
۳. طبیعت کاری (شغلی)
۴. میزان ارتباط با مشتری
۵. مشارکت مشتری در تبدیل
۶. اقدامات مربوط به کارایی

بیشتر بخوانید: تدوین استراتژی مناسب کسب و کار با استفاده از تحلیل مالی و تایپولوژی های مختلف

انواع مختلف عملیات و تایپولوژی مدیریت عملیات

هر چه به سمت بالادست صنایع برویم، به نوعی به منابع طبیعی نزدیک می شویم و هر چه به سمت صنایع پایین دست بیاییم، جنس و تایپولوژی تغییر می کند. به طور مثال در پتروشیمی ها، سرمایه گذاری ها سنگین است و تنها چند محصول با حجم زیاد وجود دارد. ولی وقتی پایین تر بیاییم، تعداد محصولات زیادی با حجم کمتری وجود دارد و سرمایه گذاری هم کم تر است.موضوع بهره مندی منابع (یا همان utilization) در صنایع بالادست مهم است و یکی از مفاهیمی است باید در مدیریت عملیات به آن پرداخته شود. در صنایع پایین دست، شرکت های زیرپله ای  عمدتا material insentive هستند که چند چیز را با هم تولید می کنند.

در صنعت نیمه رساناها، تایوان رتبه ی اول را دارد. در صنایع بالادستی تولید ویفرها و چیپ ها رخ می دهد که سرمایه گذاری بالایی را داراست. در صنایع پایین دستی این موارد، می توان به سامسونگ و دل (Dell) اشاره کرد، که تنها به مونتاژ می پردازند.

به طور معمول، صنایعی که حجم بالایی دارند، تنوع کمتری دارند؛ از همین رو آنها استانداردها و مسایل روزمره و روتین بیشتری دارند. علاوه بر این، در صنایع تولیدی با حجم بالا تغییرات در تقاضا کم است؛ به طور مثال مصرف کل کشور در انرژی و فلزات، زیاد تغییر نمی کند. تغییرات شدید در تقاضا مربوط به محصولات پایین دست است. این که محصول در آخر به دست چه کسی می رسد، در visibility مشخص می شود. به طور مثال در بحث خودرو یک فرد خودرو را به طور سفارشی، شفارش می دهد و visibility زیاد است.

به طور مثال، در صنعت دارو، بعضی از بنگاه ها، برای دیگر بنگاه ها تولید می کنند و خودشان بالادستی هستند؛ شرکت هایی وجود دارند که خود شرکت های بیمه و بانک ها را بیمه می کنند. در واقع این شرکت ها، جزء صنعت بالا دستی حساب می شوند.

بیشتر بخوانید: برنامه ریزی استراتژیک چیست؟

 

ارزیابی عملکرد در مدیریت عملیات

هر کاری که انجام می شود، بهتر است که اندازه گیری شود. اگر کاری اندازه گیری نشود، می توان گفت که مدیریت رخ نمی دهد. به طور مثال، آیا گمرک از شرکت هیوندای (Hyundai) می پرسد، شما چند ماشین وارد کرده اید؟ آیا میزان واردات و صاردات شرکت هیوندایی نظارت نمیشود؟ جواب این مساله خیر است و بسیاری از صنایع بالادستی نظارت های مداوم و دقیق بر مجموعه های زیر دست خود دارند.

ارزیابی هزینه در مدیریت عملیات

هزینه، یکی از مهم ترین شاخص های اندازه گیری است. کاری که انجام می شود، چه قدر هزینه می برد؟ در کشور ما، توجه به این موضوع نیاز است. تولید خودرو و گندم در داخل کشور، به چه هزینه ای رخ می دهد؟ در مدیریت عملیات باید کاری انجام شود که در آن شایستگی ذاتی (core competency) وجود دارد و دیگر کارها باید، برونسپاری انجام شود. به طور مثال، بوئینگ و ایرباس، بردهای الکترونیکی شان را به ژاپن برای تولید می سپارند. آیا این وابستگی
است؟ هنر در جهان جدید این است که بتوان تعامل داشت.

ارزیابی سرعت در مدیریت عملیات

در مدیریت عملیات وقتی از سرعت صحبت میکنیم باید بطور شفاف از خود بپریسم چه سرعتی ملاک است؟ این کالا که با ده دلار تولید می شود، دو روزه تولید می شود یا دو هفته ای؟ کالا با چه کیفیتی تولید می شود؟ چه قدر انعطاف وجود دارد؟ اگر در حال تولید لامپ صد وات می باشد، اگر تقاضا عوض شد، آیا بنگاه می تواند سریع لامپ شصت وات تولید کند؟ چه قدر  قابلیت اطمینان (dependability) وجود دارد؟ وقتی بنگاه تعهد می کند که دو روزه یک کالا را تحویل دهد، آیا در عمل هم دو روزه تحویل می دهد یا دو ماه؟

در مدیریت عملیات خواهیم دید که بحث مجموع هزینه های مالکیت (total cost of ownership) مطرح می شود این موضوع نشان دهنده آن است که به طور مثال ممکن است، داشتن یک ماشین بیست میلیونی به خاطر هزینه های بعدی اش مانند قطعات، صرفه کمتری داشته باشد نسبت به داشتن یک ماشین پنجاه میلیونی.  این پارامترها از هم مستقل هستند به خاطر اینکه دیمانسیون آن ها متفاوت است ولی با همدیگر کورلیشن (correlation) دارند.

بیشتر بخوانید: استراتژی تجاری یکی از عوامل مؤثر بر کارایی سرمایه گذاری

 

 

روند های جهانی در مدیریت عملیات

دانستن روندها میتواند بر تصمیم گیری در حوزه مدیریت عملیات تأثیر گذار باشد؛ برای یک روند، غالب بودن آن مهم است، اما چیزی که باید بدانیم این است که یک روند دیر یا زود، در هر کشوری وارد می شود. در ادامه به بیان چند روند در بازارهای جهانی میپردازیم که دانستن هر کدام به شما کمک میکند تا مفاهیم را بهتر و ژرف درک نمایید.

روند تمایل به خدمات

هر چه زمان می گذرد، بازار به سمت خدمات می رود. ابتدا زمان کشاورزی بود، سپس تولید بود و امروزه در کنار تولید، خدمات دارد جای خود را باز می کند. مثلا حتی برای خرید یک میز، خدماتی مثل تحویل و تعمیرات وجود دارد و تولید با خدمات باندل می شود. حوزه ی خدمات برای کشورهایی مثل ایران که صاحب تکنولوژی نیستند، بسیار مناسب است. فرض کنید که با بازشدن درهای کشور، تکنولوژی ها وارد کشور شوند، این تکنولوژی ها نیازمند خدمات هستند. همیشه محصول مهم نیست. مدیرانی که عقلشان در چشمشان است، موارد قابل مشاهده را فقط در نظر می گیرند. به طور مثال اگر به آن ها گفته شود که فلان میز را باید بخرید برای شرکت، قبول می کنند ولی برای چیزهای نرم، مثل رضایت مندی مشتریان در سازمان چون محسوس نیست، مقاومت می کنند.

روند جهانی شدن (Globalization)

شرکت ها به این باور رسیده اند که هر آنچه را که قابلیت ندارند، خودشان انجام ندهند و با دیگران تشریک مساعی کنند، این کار جهانی شدن را شکل داده است. به طور مثال، قبلا در یک شرکت، همه چیز را در داخل شرکت انجام می دادند. تمام کدهای بخش IT در شرکت انجام می شد و حتی آموزش نیروی انسانی هم در داخل شرکت انجام می شد. اکنون، گفته می شود اگر یک کار را خودتان بلدید، انجام دهید ولی اگر بلد نیستید، بهتر است که بدهید دیگران انجام دهند. ممکن است که گفته شود، این کار وابستگی می آورد. الزاماً اینگونه نیست و فقط برای بعضی از آیتم های استراتژیک این طور است. با توجه به جهانی شدن، مناطق جغرافیایی گسترش یافته اند. شفافیت اطلاعات زیاد شده اند. به طور مثال برای خرید یک محصول پزشکی قبلا می بایست به منطقه خاص فقط رجوع می کردیم ولی امروزه با جستجو در اینترنت ممکن است که یک محصول را در تایوان، بپسندیم که برای ما مناسب تر است و آن را با حتی قیمت کمتری بخریم.

بیشتر بخوانید: شایستگی اصلی چیست؟

 

روند کیفیت بهتر محیط زیست

قبلا، هر جور که بود تولید می کردیم و هوا را آلوده می کردیم و محدودیتی نبود، امروزه، بشر به این باور رسیده است که باید این موضوع را کنترل کند. این ها در دنیای زنجیره تأمین پیامد دارد. این موضوع ابعاد مختلفی دارد، بطوریکه می تواند، هم بار مثبت داشته باشد هم بار منفی. به طور مثال، ممکن است برای نجات جان یک حیوان، چند برابر انرژی که برای نجات او ارزش دارد، انرژی مصرف شود. مثلا، چینی ها برای رقابت در بازار جهانی، بعضا مثل برده دارند کار می کنند که این ها در جهان جدید، مشکل دارد.

روند مدیریت بهتر زنجیره تأمین SCM

تفاوت مدیریت زنجیره تأمین و عملیات اینجا مشخص می شود،زبطور مثال اگر داخل شرکت را بخواهیم مدیریت کنیم که چه چیزی کجا باشد، این مسائل مربوط به مدیریت عملیات است ولی وقتی فراتر از شرکت می رویم، اینکه، در شرکت های بالادست و پایین دست چگونه تعامل کنیم، بحث زنجیره تأمین پیش می آید.

روندهای حاکم بر مدیریت زنجیره تأمین

اگر فضای کسب و کار را از یک منظر دیگر نگاه کنیم، پیچیدگی در حال بالا رفتن است و تکنولوژی این اجازه را می دهد، که محصولات و کالاهای در بازار، پیچیده تر تولید شوند. از همین رو، انتظارات مشتریان بالا رفته است و شرکت ها عملا در تولیدات به صورت سفارشی پیش می روند و تنوع محصولات به شدت بالا رفته است. پیامدهای این روندها این را نشان می دهد که نیاز به هماهنگی و همکاری مشترک (coordination) زیاد شده است. شرکت ها قبلا، تمام فعالیت خود را در داخل انجام می دادند و کل کار را از الف تا ی انجام می دادند. در جهان جدید، کسی برنده است که بتواند تعاملات را به خوبی مدیریت کند. به طور مثال
در دانشکده های آموزشی بهتر است که از بیرون هم اساتید معتبر را دعوت کنیم و با آنها تعامل داشته باشیم. چند شرکت داخلی در ایران وجود دارد که قدمت صد ساله دارد؟ بین مالکیت و مدیریت تفاوت قائل شود؟ هیئت مدیره ی شرکت های داخلی، اکثراً خانوادگی است که مسائل و مشکلاتی را با خود بهمراه دارد که در مدیریت زنجیره تأمین و تبادل آنها با دیگر شرکت ها اثر گذار است.

بیشتر بخوانید: نظریه بازی ها در مدیریت استراتژیک به چه معناست و چه کاربردهایی دارد؟

 

تعامل شرکتها از دیدگاه تئوری بازی ها

تعامل کردن از دیدگاه تئوری بازی ها نیز قابل بحث است. در مثال مرتبط با نظریه بازی ها، می توان به prisoners dilemma اشاره کرد که اگر به طور تکرار انجام شود و بازی به طور repeated game باشد، دیده می شود که بهتر است تعامل انجام شود. ایران خودرو مثلا دو مدل ذهنی را در رابطه با قطعه سازان می تواند در پیش بگیرد:

1. آن ها را له کنم و به جای پرداخت دو ماه، مبالغ تسویه آنها را چهار ماهه پرداخت کنم.
2. به آن ها کمک کنم که رشد کنند.

در حوزه ی نیمه رساناها بعضی از شرکت ها هستند که کلا ده نفر مهندس طراح هستند ولی جریان کار را مدیریت می کنند و کارهایشان را با کشورهای مختلف، تعامل می کنند. به طور کلی در شرکت های IT مشکلی که خیلی از شرکت ها دارند، یک کد را می نویسند ولی وقتی می فهمند که مناسب نیست، حاضر نیستند آن را دور بیندازند.

منبع: برگرفته از درسنامه مدیریت عملیات دکتر مهدی شیخ زاده – استاد دانشگاه شریف | کتاب استراتژی عملیات اسلک

جهت ارتقاء سطح کیفی مقالات و تکمیل مباحث مربوط لطفا نظرات و دیدگاههای خود را در پایان این مقاله درج کنید، همچنین چند مقاله مرتبط با موضوع مدیریت عملیات برای مخاطبان سایت شریف استراتژی به اشتراک گذاشته شده است. شما میتوانید با ارائه درخواست مشاوره از طریق ارسال فرم، مشاوره رایگان در خصوص کسب و کار خود دریافت نمایید. پس از ارسال درخواست، کارشناسان شریف استراتژی در اسرع وقت با شما تماس خواهند گرفت.

Operations Management Definition

What is Operations Management?

Operations Management: Definition, Principles, Activities, Trends

What is Operations Management [Theory & Practice] 

۷ Operational Strategies to Remain Competitive and Efficient